بیست نمره قبولی از کارنامه ۵۰ ساله اتحاد اروپايی

ترجمه: مانی پارسا*

۱- شوخی نیست، صلح شده
درست است که آمریکایی‌ها با طرح مارشال و بعد هم تأسیس ناتو پایه و اساس کار را ریختند ولی این اتحادیه اروپا بود که صلح‌آمیزترین ۶۰ سال تاریخ مکتوب این قاره را برایش به ارمغان آورده‌است. یک قدم بگذارید عقب و از بالا به قضیه نگاه کنید: در هر سه نسلی که پیش از عهدنامه رم (عهدنامه‌ای که به تشکیل اتحادیه اروپا انجامید) زندگی می‌کردند، فرانسه و آلمان با هم جنگیده بودند. دو بار هم جنگ‌های اروپا همه دنیا را به ورطه جنگ کشانده بود. اتحادیه اروپا با پیوند زدن تنگاتنگ ساختارهای اقتصادی، اجتماعی و سیاسی کشورهای عضو، کاری کرده که حتی تصور چنان کابوس‌هایی هم دیگر ممکن نیست. فقط به خاطر همین هم که شده از این اتحادیه سپاسگزار باشید.

۲- کشتزارهای فرانسه
«سیاست کشاورزی عمومی» اتحادیه اروپا را هم نباید از قلم انداخت، و به‌راستی هم نکته‌ای قابل توجه است. اینکه در فرانسه روستانشین، دست کم در جنوب کمربند کشت چغندر و گندم، تا چشم کار می‌کند کشت‌وکار برقرار است، شاهدی است بر این مدعا که یارانه‌های درازمدت اروپایی کار خود را درست انجام داده‌اند. خشکه‌مقدس‌های طرفدار تجارت آزاد شاید از سپری که این یارانه‌ها به‌دور کشاورزان اروپا کشیده‌اند ناراحت شوند ولی وقتی که صبح یک روز تابستانی را در شهرستان دوردونیه فرانسه گذراندید می‌فهمید که مقدس نبودن هم مزایای خود را دارد.

۳- مسافرت راحت
پل معلق اورسوند بین کپنهاگ دانمارک و مالمو سوئد، تونل دریای مانش و خطوط ریلی پرسرعتی که از فرانسه به دیگر کشورها ریشه دوانده همه سهم خود را در جوش دادن بی سابقه قطعات این قاره به یکدیگر ایفا کرده‌اند. اما شاید مهم‌ترین مورد، رشد خطوط هوایی ارزان‌قیمت است که سفر به اقصی نقاط اروپا را برای همگان آسان کرده. ایجاد این خطوط نتیجه قوانینی است که در سال ۱۹۹۷ تصویب شد و طبق آن هواپیمایی‌های هر یک از کشورهای عضو اتحادیه می‌تواند در دیگر کشورهای عضو کار کند.

۴- احیاء ایرلند
صندوق‌های مالی اروپا با کمک‌های مالی ساختاری‌شان تنها دلیل رشد شدید اقتصادی ایرلند نیستند. ببر شکوفایی اقتصادی ایرلند (این شکوفایی اصطلاحاً ببر زُمرّدی نام گرفته) همچنان می‌غرد ولی ایرلند تنها کشوری نیست که از بروکسل برای ساختن زیربنایی مدرن کمک گرفته. با این‌حال، وسعت تغییر و تحول در اقتصاد ایرلند از زمان عضویتش در سال ۱۹۷۳ به گونه‌ای بوده که حیرت همگان را برمی‌انگیزد.

۵- گذرنامه شرابی‌رنگ
یادتان هست روزهایی را که سر هر مرز اروپایی حتی در سفرهای کوتاه و مستقیم، مرزبانان با نگاه‌هایی مشکوک، گذرنامه شما را زیر و رو می‌کردند؟ بعضی از ما یادشان هست. اما از زمان امضاء موافقت‌نامه سال ۱۹۸۵ شِنگِن در لوکزامبورگ، جابجایی آزاد مردم به واقعیت پیوسته. این از ویژگی‌های اروپا است که این توافق توانسته با وجود تروریسم دهه اخیر همچنان پابرجا بماند.

۶- تلفن همراه
تلفن همراه را خیلی از اروپائیان با نام دستگاه جی‌اِس‌اِم می‌شناسند ولی شاید اکثراً‌ ندانند که جی‌اس‌ام مخفف معادل انگلیسی عبارت «سامانه جهانی ارتباطات سیار» است. این تصمیم اتحادیه اروپا در سال ۱۹۸۷ در مورد استفاده از یک استاندارد مشترک برای تلفن‌های سیار دیجیتالی بود که جاده را برای شرکت‌هایی مانند اریکسون و نوکیا صاف کرد تا بتوانند محصولاتشان را در یک بازار بزرگ یگانه عرضه کنند. نتیجه این عمل: همه یاد گرفتند که از انگشت شست استفاده‌های مهم دیگری هم می‌شود کرد.

۷- هر جا خواستی کار کن
سال‌ها طول کشید تا آرزوی عهدنامه رم برای تشکیل یک بازار کار مشترک به ثمر رسید. اما الان در کنار جوک‌های زنجیره‌ای درباره لوله‌کش‌های لهستانی شاغل در اروپای غربی، حق و اجازه زندگی، کار و حتی بازنشستگی در کشورهای دیگر اتحادیه اروپا هم نهادینه شده‌است. این آزادی‌ها تدریجاً به شهروندان ۱۲ کشوری که از سال ۲۰۰۴ به اتحادیه پیوسته‌اند هم اعطاء خواهد شد.

برابری حقوق کارگران اعم از مرد یا زن، در قانون اروپایی کار درج شده و این باعث اطمینان از برابری این حقوق در تمام کشورهای عضو می‌شود.

شیرینی‌های معروف بروکسل

۸- خبر خوب برای اقلیت‌ها
برای مناطق حاشیه‌ای کشورهای اروپایی با سنت و فرهنگ ویژه خود مانند گالیسیای اسپانیا، ساردنی ایتالیا، ویلز بریتانیا و مِکلِنبورگ-فورپومِرن آلمان، اتحادیه اروپا موهبتی الهی بوده‌است. کارْگروه (کمیسیون) مناطق، برای این منطقه‌های حاشیه‌ای امکانی برای اظهار نظر سیاسی فراهم کرده‌ و سیاست منطقه‌ای اروپا باعث شده تا سرمایه زیادی برای محرومیت‌زدایی به‌سوی این‌گونه مناطق سرازیر شود. نتیجه این سیاست‌ها این بوده که اروپا نه تنها یکدست و یکنواخت نشده بلکه تنوع آن از همیشه بیشتر شده‌است.

۹- دانش
از سال ۱۹۵۴ تا کنون، سِرن (سازمان اروپایی پژوهش هسته‌ای) که در حومه ژنو قرار گرفته پیشتاز در زمینه فیزیک پیشرفته ذرات بوده‌است. از نتایج این فعالیت‌ها: تیم برنِرز لی، یعنی کسی که وب جهان‌گستر را ابداع کرد در زمان ابداع وب از کارمندان سرن بود.

۱۰- یورو
واحد پول یگانه که در یکم ژانویه ۲۰۰۲ رسمی شد و امروزه توسط ۳۱۵ میلیون نفر در ۱۳ کشور استفاده می‌شود نه تنها اروپائیان را از مشت‌مشت پول خردی که پس از هر سفر در جیبشان باقی می‌ماند راحت کرد بلکه با شفاف‌سازی قیمت‌ها، یورو باعث شد تا آرزوی بازار مشترک اروپایی به تحقق بپیوندد.

۱۱- ایرباس
بله، درست است که بر روی نگین همکاری‌های صنعتی اروپا امروزه خط و خراش افتاده و ضعف مدیریت شرکت هوافضا خود را نشان داده‌ و هواپیمایی اروپا نیازمند یارانه شده، ولی هواپیماهایی که به‌طرزی عجیب سر هم می‌شوند (بال‌های ساخت انگلستان، بالچه‌های عقب ساخت آلمان و غیره) دست کم باعث می‌شوند تا در بازار تجاری هوانوردی جهان مقداری رقابت وجود داشته باشد. این رقابت باعث شده تا بوئینگ آمریکایی هم بناچار کیفیت کارش را بالاتر ببرد.

۱۲- فوتبال بهتر
لیگ قهرمانی اروپا که در سال ۱۹۵۵ به عنوان جام اروپایی آغاز به‌کار کرد و تیم اصلی آن در سال‌های اول رئال مادرید بود، امروزه تماشاچیانی را از مینسک بلاروس گرفته تا مونستر ایرلند به خود جذب می‌کند و فینال سالانه فوتبال اروپا نام «جام برتر» را به‌خود گرفته‌است.

علاوه بر این، مسئله بوسمن در سال ۱۹۹۵ که در پی آن دادگاه اروپایی مقرر کرد که بازیکنان می‌توانند پس از پایان قراردادهایشان آزادانه میان باشگاه‌ها جابه‌جا شوند باعث شد تا تیم‌های برتر، امروزه تبدیل به کلکسیونی از استعدادهای جهانی شوند.

سواحل تمیز اروپایی

۱۳- تعویض دانشجو
از سال ۱۹۸۷ تا کنون یک‌ونیم میلیون دانشجو از برنامه تعویض دانشجو (به نام اِراسموس) بهره برده‌اند همزمان دانش تطبیقی مقایسه آبجوهای محلی توسط این دانشجوها به مدارج اعلا رسیده‌است! «برنامه آموزش تمام عمر» اتحادیه اروپا، برای هفت سال آینده ۹ میلیارد یورو بودجه دارد که قرار است برای گسترش همکاری در زمینه سیاست‌گذاری آموزشی، تعویض دانشجو و آموزش بزرگسالان هزینه شود.

۱۴- بهشت خاله زنک‌ها
مشکوک نگریستن بریتانیا به اروپا ممکن است برای بقیه آزاردهنده باشد ولی می‌توان گفت سهم زیادی در نشاط و شادی ملل داشته‌است. مجله‌های جنجالی‌نویس پُر عکس و رنگ لندن بدون داستان‌ها و قصه‌پردازی‌ها در مورد استانداردسازی‌های اروپایی از خیار گرفته تا کاندوم، دیگر چه می‌خواستند بنویسند؟ یکی از بامزه‌ترین قصه‌ها این ادعا است که در همه جا گزارش شده: "قوانین امنیتی اتحادیه اروپا مقرر کرده‌اند که بندبازان و شعبده‌بازان سیرک‌ها بایستی کلاه‌هایی از جنس سخت به سر بگذارند".

۱۵- موومان چهارم از سمفونی نهم
راستش اینست که "همسرایی" برای سمفونی‌ها یک‌مقدار زمخت از آب در می‌آید ولی از وقتی که الحان بتهوون در سال ۱۹۸۵ در سرود اروپا به‌کار رفت دست کم کودکان کَمَکی با موسیقی کلاسیک آشنا می‌شوند. بهتر می‌شد اگر کودکان کلمات قصیده فریدریش فون شیلر که در موومان چهارم بتهوون به‌کار رفته را هم یاد می گرفتند. علاوه بر این: پرچم اروپایی با آن ستارگان زرین چسبیده به زمینه آبی وقار و آبرومندی خاصی دارد.

۱۶- پلاژهای تمیز
در سال ۲۰۰۵، نود و شش درصد از پلاژهای ساحلی اروپا تمیز و قابل شنا اعلام شدند. این امر مدیون «آیین‌نامه آب‌های قابل شنا» است که مفاد آن طی سال گذشته سختگیرانه‌تر شدند و استانداردهای حداقل کیفیت آب در آن مشخص شد. بیش از ۲۰۰ قانون زیست‌محیطی اتحادیه اروپا با هدف کاهش دودهای سمی، حذف آفت‌کش‌های خطرناک، کاهش کلروفلروکربن، حفاظت از پرندگان و ایجاد بنگاه زیست‌محیطی اروپایی در کل باعث شده‌اند که این قاره جایی مطبوع‌تر برای زندگی بشود.

۱۷- غذای سالم‌تر
در سال ۲۰۰۵ یک شوخی ژاک شیراک، رئیس جمهور فرانسه، با صدر اعظم وقت آلمان و رئیس جمهور روسیه بدون این‌که خودشان خبر داشته‌باشند توسط یک خبرنگار ضبط شد. ژاک شیراک می‌گفت: "تنها کاری که بریتانیا تا حالا برای کشاورزی اروپا انجام داده بیماری جنون گاوی است".

منظور او حتماً‌ این بوده که بیماری جنون گاوی باعث شده تا روند تعیین استاندارد و برچسب‌گذاری خوردنی‌ها در اروپا سرعت بگیرد. از سال ۲۰۰۶ که قوانین خوردنی‌ها در اروپا سختگیرانه‌تر شده، ادعاهای تغذیه‌ای بر روی برچسب فراورده‌ها همچون "کم‌چربی" یا "با کلسترول کم" به واقعیت نزدیک‌تر شده‌است.

۱۸- نگرش جدی به تغییر آب و هوا
ال گور، نامزد پیشین ریاست جمهوری آمریکا، ممکن است پیشگوی اعظم معضل گرمایش جهانی باشد ولی این اتحادیه اروپا بود که قوه محرکه قرارداد ۱۹۹۷ کیوتو را تشکیل داده‌است. اروپا از آن موقع در کاهش تولید دیوکسید کربن نقش عمده‌ای داشته‌است.

۱۹- دلیلی برای بازدید از بروکسل
بروکسل، پایتخت بلژیک و مرکز اتحادیه اروپا سزاوار احترام بیشتری است. غذا و آبجو در این شهر عالی است، حال و هوای شهر طعم و مزه‌ای جهانشهری به‌خود گرفته و درصد فضای سبز در آن تقریباً از همه پایتخت‌های دیگر اروپا بیشتر است. بروکسل شهر رنه ماگریت، نقاش فراواقع‌نگار، پیتر بروگل، نقاش رنسانس و تن‌تن است. این شهر مرکز سبک هنری آرت نوو است و به اندازه‌ای معماری گوتیک دارد که تمام عمر، آدم را سرگرم کند.

۲۰- نگاه به شرق، سرزمین‌های روشن
وقتی بود که به نظر می‌آمد کَشتی گسترش اروپا در باتلاق کاغذبازی‌های اداری به گل نشسته‌است ولی پیشنهاد اعطاء عضویت به کشورهای کمونیست سابق که پس از فروریزی دیوار برلین انجام شد تصمیمی شجاعانه و عملی سخاوتمندانه بود.

یازده جمهوری پیشین شوروی و کشورهای بلوک شرق سابق امروز در مرزهای اتحادیه اروپا قرار گرفته‌اند. مرزهای دموکراسی و بازار آزاد قطعاً به سوی شرق گسترش یافته‌است.