شکاف شيعيان و سنی‌های آمریکا به خاطر عراق عمیق‌تر می شود

نيل مک‌فارکوهر

ديربورن، ميشيگان- در خيابان وارن که ستون فقرات جامعه‌ی عرب در آمريکاست، اخيراً خرابکاران دو بار شیشه‌های سه مسجد و چندین مغازه را که ميان مسلمانان شيعه‌ی آمريکا محبوبيت دارند، شکسته‌اند.

با وجود اين‌که پليس تا به حال کسی را دستگير نکرده است، بيشتر شيعيان عراقی در ديربورن مسلمانان سنی را به خاطر اين کارها ملامت می‌کنند.

عقيل التميمی، ۳۴ ساله، که يک راننده‌ی وانت مهاجر عراقی است در رستوران العکاشی که يکی از ساختمان‌های آسيب‌ديد در طول خط متروی شهری ديترويت است مشغول خوردن جوجه‌ی سرخ کرده با نان است و می‌گويد: «شيعيان از کشته شدن صدام بسيار خوشحال‌اند اما سنی‌ها اندوهناک‌اند. اين مردم جوری به ما نگاه می‌کنند که انگار وطن‌مان را به آمريکا فروخته‌ايم».

تنش‌های فزاينده‌ی ميان سنی‌ها و شيعيان در خاورميانه به بعضی از جامعه‌های آمريکايی مسلمان نیز کشيده شده است. اين تنش‌ها را سرچشمه‌ی حوادثی از قبيل خرابکاری و درگيری‌های دانشجويی دانسته‌اند. شکاف سياسی ميان طرفداران و مخالفان حمله‌ی آمريکا به عراق به بعضی از اين دشمنی‌ها دامن زده است، اما اين درگيری‌ها انعکاس نزاع‌ها ميان مسلمانانی است که در آمریکا خود نماينده اسلام هستند.

تعصب و تبعيض دانشجویان سنی عليه دانشجویان شيعه

بسيار پيش از بروز خرابکاری‌ها در ديربورن و ديترويت درگيری‌هايی در محوطه‌ی بعضی از کالج‌ها رخ داده بود. بعضی از دانشجويان شيعه گفته‌اند که به کرات با تبعيض‌هایی رو به رو شده‌اند از جمله اين‌که انجمن‌های دانشجويی مسلمان با اکثريت سنی آن‌ها را از امامت در نماز بازداشته‌اند. دانشجويان شيعه در چندين دانشگاه از اين انجمن که ده‌ها شعبه در سراسر کشور دارد بريده‌اند تا گروه‌های خودشان را تشکيل دهند.

سامی المنصوری، یک دانشجوی سنی و نایب رييس سابق جامعه‌ی اسلامی دانشگاه راتجرز که درگيری شديدی در آن رخ داده است می‌گويد: «نمونه‌ی کوچکی از رخدادهای عراق در نیوجرسی رخ داده است چون مردم نمی‌توانند تفاوت‌های‌شان را کنار بگذارند».

اگر چه جنگ در عراق دليل مهمی دارد، بعضی از دانشجويان و متخصصان فرقه‌گرايی اين شکاف را به رشد قابل توجه جمعيت مسلمان آمريکايی در چند دهه‌ی اخير نیز نسبت می‌دهند.

پيش از این، بيشتر شهرهای بزرگ تنها یک مسجد داشتند و همه ناچار به پيروی از جمع بودند. اکنون، بعضی از جامعه‌های مسلمان آن قدر بزرگ شده‌اند که اکثريت سنی و اقليت شيعه مساجد، مدارس و باشگاه‌های اجتماعی خودشان را دارند. بسياری از دانشجویان مسلمان برای اولين بار پیروان مذاهب دیگر را در کالج‌شان ديده بودند. شيعيان حدود ۱۵ درصد از جمعیت حدوداً یک میلیارد و ۳۰۰ میلیونی مسلمانِ جهان را تشکيل می‌دهند، و ظاهراً در ميان جمعیت شش ميليونی مسلمان آمريکا همان نسبت را حفظ کرده‌اند.

مراسم عاشورا و برافروخته شدن آتش اختلافات

تنش‌های فرقه‌ای در ماه محرم امسال رشد قارچ‌گونه‌ای داشته است. ده روزِ اول اين ماه که روز عاشورا، روز سه شنبه، به پايان رسيد. عاشورا روزی است که شيعيان سالروز وفات حسين، نوه‌ی حضرت محمد را بزرگ می‌دارند. او در يک درگيری خونين در قرن هفتم به خاطر دعوايی بر سر خلافتِ مؤمنين به قتل رسيد که باعث شکافی ميان فرقه‌های سنی و شيعه شد.

شيعيان و سنی‌ها بر سر اين‌که چه کسی حق حاکمیت و تفسير قرآن را دارد از هم جدا می‌شوند. شيعيان معتقدند که تنها خاندانِ محمد می‌توانند معصوم باشند و در نتيجه آن‌ها هستند که بايد حکمرانی کنند. سنی‌ها اين مجال را برای گروه بزرگتری ميسر می‌دانند تا جايی که ميان دانشمندان دينی بر سر آن اتفاق و اجماعی وجود داشته باشد.

بسياری از شيعيان طی مراسمی عزاداری‌های عاشورا را برگزار می‌کنند که در آن خود را مجروح می‌کنند و با آهنگی ريتميک سينه می‌زنند و آن را انعکاس رنج‌های حسين در قرن هفتم می‌دانند. روز ۲۸ ژانويه هزاران نفر شيعه در پارک اونيوی منهتن برای بزرگداشت عاشورا راهپيمايی داشتند و در ضمن راهپيمايی، سازمان‌دهندگانِ آن برگه‌هايی را توزيع می‌کردند که در آن قتلِ حسين «نخستين عمل تروريستی بزرگ» توصيف شده است. سنی‌ها اغلب مراسم بزرگداشت عاشورا را رسمی وحشيانه و مشرکانه می‌شمارند.

سال گذشته، يک دانشجوي سنی در دانشگاه ميشيگان در آن آربور عريضه‌ای را علیه مراسم عاشورا به فهرست ای‌میل انجمن دانشجويان مسلمان فرستاده بود. اين متن از وب‌سايت حذف شده است. اين وب‌سايت يکی از وب‌سایت‌های فراوانی آموزه‌های اسلامی است که به قول دانشجويان شيعه به طور مرتب زير پوشش تحقيقات دينی نفرت‌پراکنی می‌کند.

عظمت خان يک دانشجوی ۲۱ ساله‌ی سالِ آخر علوم سياسی می‌گويد که در محوطه‌ی دانشگاه از او، مانند بسياری از دانشجويانِ ديگر، می‌پرسند که آيا مسلمان است يا نه؟

خانم خان می‌گويد: «تا حدودی، همان لحظه‌ای که خود را شيعه معرفی می‌کند، طرد می‌شوی. احساس به حاشيه رانده شدن به آدم دست می‌دهد».

ضرورت حفظ اتحاد در برابر حمله‌ی همه‌ جانبه به اسلام

اما بعضی از دانشجويان شيعه می‌گويند که در اظهار علنی مذهب‌شان ترديد دارند چون فکر می‌کنند اسلام در آمريکا زير حمله است و در نتيجه تنش‌های داخلی به اتحادی که اين روزها بيش از هميشه مسلمانان به آن نياز دارند، صدمه می‌زند. در همان حال، دانشجويان می‌گويند که بايد با عقايدی که بعضی از سنی‌ها برای کافر ناميدن شيعيان به کار می‌برند برخورد کرد چون اين‌ها زيربنای تندروی‌های جهادی است.

در محوطه‌ی پرديس آن آربور، دانشجويان شيعه انجمنی را برای همه‌ی مسلمان‌ها بر پا کرده‌اند تا درباره‌ی تفاوت‌های‌شان حرف بزنند اما هیچ سنی مذهبی که به پيام ای‌ميلی مربوط به عاشورا جواب داده بود حضور پيدا نکرد و در نتيجه گروه به تدريج متفرق شدند.

انجمن دانشجویان مسلمان که سعی در خواباندن تنش‌ها دارد، امسال از يک روحانی ارشد شيعه برای سخنرانی دعوت کرد.

نورا صديق، رييس گروه دانشجويی آن آربور می‌گويد: «من نمی‌خواهم دانشجويان شيعی احساس بيگانگی کنند. اما گروه غالب هرگز مشکل را آن‌جوری که گروه اقليت می‌بينند، نمی‌بيند.»

در پرديس دانشگاه ميشيگان در ديربورن انجمن اسلامی مقرراتی را که در عمل شيعيان را از امامت نماز جماعت منع می‌کرد، تغيير داده است.

شيعيان به جز احترامی که برای اهل بيت پيامبر قايل‌اند، تفاوت‌های کوچکی نیز در عمل به فرايض دينی دارند. به عنوان مثال، شيعيان هنگام نماز دست‌های‌شان را در کنارشان نگاه می‌دارند در حالی که سنی‌ها با دست بسته روی سينه نماز می‌خوانند.

تعصبات ضد شیعی در بعضی از دانشگاه‌های آمريکا

رامی شبانه، رييس انجمن پرديس ديربورن می‌گويد: «بيشتر سنی‌ها نمی‌توانند پشت سرِ يک شيعه نماز بخوانند چون اگر شيوه‌‌ی اقامه‌ی نمازت با امام جماعت فرق داشته باشد، درست نيست. نمازت باطل است».

دانشجويان شيعه در بسیاری از دانشگاه‌ها می‌گويند که مرتب با تبعيض رو به رو هستند. بعضی از دانشجويان سنی در حتی به دانشجويان «سلام عليکم» نمی‌گويند تا آن‌ها را تحقير کنند.

در دانشگاه جانز هاپکینز در بالتيمور، سلمای رضوی بعضی از متون شيعی را در قرائت‌خانه جمع کرده بود. او می‌گويد که انجمن دانشجويان مسلمانِ آن‌جا به او گفته است اين کتاب‌ها را جمع کند چون بسياری از آن‌ها به قلم نويسندگان شيعه هستند.

از شيعيانِ کاتوليک تا شيعيانِ مسلمان

دانشجويان همچنین به حملاتی که به طور کلی در جهان از طريق اينترنت به دينِ آن‌ها انجام می‌شود توجه دارند. يک ويديو در يوتيوب تصاوير کاتوليک‌هايی را نشان می‌دهد که خود را به صليب کشيده‌اند و خون از آن‌ها روان است و بعد تصاویر شيعيانی را نشان می‌دهد که به خاطر قمه‌زنی دچار خونريزی هستند. صدای عربی روی فيلم می‌گويد که شيعيان بیشتر کاتوليک هستند تا مسلمان.

اما همه‌ی پرديس‌های دانشگاه‌ها دچار اين مشکلات نيستند. بعضی‌ها، مثل دانشگاه جورج تاون و دانشگاه کورنل، وادی مدارا و رواداری شمرده می‌شوند.

در دانشگاه راتجرز، سال گذشته بعد از اين‌که ۱۵ تا ۲۰ دانشجوی سنتی آشکارا به مسخره کردن شيعيان پرداختند و سعی در منع زنان از رهبری انجمن دانشجويی داشتند، تنش‌هایی بروز کرد. آقای المنصوری که مخالفِ اين درگيری است می‌گويد: «آن‌ها فکر می‌کردند وقتِ آن رسيده است که بعضی از افراد داخل سازمان را اصلاح کند و باورهای دانشجويان را پاک کنند».

چندین دانشجو که درگير ماجرا بودند می‌گفتند که اين گروه شديداً تحت تأثير تعاليم عربستان سعودی بودند. فرقه‌ی پاکی‌طلبِ وهابیِ عربستا معتقد است که احترامی که شيعيان به اهل بیت پیامبر می‌گذارد هم‌رديف بت‌پرستی است.

حاميان شيعيان معتقدند که اين تفکر روی بعضی از سازمان‌های اصلی مسلمانان آمريکا مانند جامعه‌ی اسلامی شمال آمريکا و شورای روابط اسلامی آمريکا اثر گذاشته است و این‌ها، به قول حاميان تشيع، تا زمانی که خشونت‌ها در عراق بالا نگرفته بود در انتقاد از حمله به شيعيان تعلل می‌کردند. در نتيجه، شيعيان سازمان‌های ملی خود را برای لابی کردن بر پا کردند.

هر دوی اين سازمان‌ها منکر اين شده‌اند که به مشکلات شيعيان بی‌توجهی شده است.
اما بعضی از مسلمان‌ها می‌گويند که تبعيض‌ها ادامه یافته است.

اعدام صدام: عامل تازه‌ی تنش‌ها

پس از اعدام صدام حسين در ۳۰ دسامبر، يک روحانی سنی در نزدیکی دیربورن در خطبه‌ای گفته بود که حضرت محمد دشمنان‌اش را عفو می‌کرد، پس چرا بعضی از مردمِ عراق اين کار را نمی‌کنند؟

بسياری از تنش‌های خاورميانه از اين تصور ناشی شده است که قدرت شيعيان به رهبری ايران رو به گسترش است. ويديوی مهیب اعدام صدام حسين که در آن اعدام کنندگان شيعه‌اش او را مسخره می‌کنند به اين اختلاف‌ها دامن زده است.

شهناز جان محمد، يک دانشجوی فوق لیسانس دانشگاه ميشيگان در آن آربور می‌گويد: «به عنوان يک شيعه، من این ماجرا را مانند سنی‌ها نمی‌بينم. صدام از جهات مختلفی تبديل به شهيدی شده است که سرکشی شيعيان را نمايش می‌دهد».

بار اولی نيست که تنشِ ميان سنی‌ها و شيعيان در غرب بالا گرفته است. بريتانيا نيز سال‌ها تجربه‌هايی دوره‌ای از اين تنش‌ها را داشته است. چاقو زدن و خشونت‌های ديگر ميان زندانی‌های سنی و شيعه در زندانی‌های دولتی نيويورک باعث يک دعوای حقوقی طولانی از سوی زندانی‌های شيعه شد که خواستار امکانات جدايی برای نماز شده بودند.

عاقبت تنش‌ها: بروز خشونت بيشتر يا آغاز گفت‌وگو درباره‌ی تفاوت‌ها؟

بعضی از مسلمانان نگران‌اند که اين برخوردها ممکن است باعث خشونت‌های بيشتری در آمريکا شود. اما عده‌ای ديگر، در هر دو گروه، فکر می‌کنند که اين تنش ممکن است تنشی سالم باشد و مسلمانان آمريکايی را وادار کند تا گفت‌وگويی را درباره‌ی تفاوت‌های مسلمانان آغاز کنند.

Shia-Sunni split in the US, Student Campus Prejudice, Ashura violence, Saddam’s execution, American Universities, Muslim Student Associations in the US

منبع: مقاله نیویورک تایمز

Link and title in English: Iraq’s Shadow Widens Sunni-Shiite Split in U.S.