سخنان خاتمی در بریتانیا

فرنگیس محبی

محمد خاتمی رئیس‌جمهوری سابق ایران گفته است که زمینه برای گفتگوهای ایران و آمریکا برای حل بحران عراق آماده شده است. آقای خاتمی که در بریتانیا به‌سر می‌برد این سخنان را در گفتگو با کانال چهار تلویزیون آن کشور اظهار داشت. او دیشب همچنین پس از دریافت دکترای افتخاری از دانشگاه سنت اندروز اسکاتلند سخنرانی مفصلی در باره ضرورت گفتگوی میان اسلام و غرب ایراد کرد. سفر آقای خاتمی که تحت تدابیر شدید امنیتی صورت می‌گیرد با اعتراض گروه‌های مدافع حقوق بشر روبرو شده است.

محمد خاتمی به کانال چهار تلویزیون بریتانیا گفت که زمینه برای گفتگوهای مستقیم میان ایران و آمریکا بر سر کشور جنگ‌زده عراق آماده شده است. آقای خاتمی همچنین گفت با وجود این که گفته می‌شود ایران گروه‌های پیکارجوی شیعی در عراق را مسلح می‌کند، او تصور نمی‌کند که ایران در کشور همسایه خود دخالت نظامی داشته باشد. او گفت گفتگوهای میان ایران و آمریکا می‌تواند تحت نظارت سازمان ملل متحد صورت گیرد.

به گفته رئیس‌جمهوری سابق ایران امنیت عراق برای ایران از اهمیت فوق‌العاده‌ای برخوردار است چون بالا گرفتن خشونت ها در عراق و عمیق‌تر شدن اختلافات شیعیان و سنی‌ها در آن کشور، به ضرر منافع ایران است.

آقای خاتمی در باره برنامه‌های اتمی ایران به کانال چهار تلویزیون بریتانیا گفت ایران قصد تولید تسلیحات هسته‌ای را ندارد اما اضافه کرد در حالی ‌که اسرائیل، هند و پاکستان صاحب چنین تسلیحاتی هستند، مساله تسلیحات اتمی به صورت مشکل بزرگ منطقه در آمده است.

محمد خاتمی دیروز همچنین از دانشگاه سنت اندروز اسکاتلند دکترای افتخاری حقوق دریافت کرد و طی سخنانی از ضرورت گفتگوی میان تمدن‌ها، به ویژه میان اسلام و غرب، سخن گفت.

او گفت جهان امروز با انواع رویاروئی‌ها و اختلافات از جمله اختلافات مذهبی روبرو ست اما باید در نظر داشت افرادی که به ادیان و مذاهب مختلف تعلق دارند همگی یکسان به دنیا آمده‌اند. او اضافه کرد که بشر می‌تواند در محدوده‌های مختلف جغرافیائی زندگی کند و به ادیان گوناگون تعلق داشته اما در عین حال می تواند که همنوع خود را دوست داشته باشد. به گفته او دوستی میان ملیت‌ها و مذاهب جهان را نجات خواهد داد.

آقای خاتمی همچنین در گفتگو با روزنامه دانشجویان دانشگاه سنت اندروز در مورد موفقیت‌ها و ناکامی‌های دوران هشت ساله ریاست جمهوری خود گفت ملت ایران بیش از صد سال است که برای دستیابی به دموکراسی مبارزه می‌کند و جزو اولین کشورهای مشرق زمین است که صاحب قانون اساسی و پارلمان شده است. اما به گفته آقای خاتمی دموکراسی یک روند است که نیاز به زمان دارد. او اضافه کرد ایران در این زمینه پیشرفت‌های زیادی داشته و دیگر به وضع سابق خود باز نخواهد گشت.

رئیس‌جمهوری سابق ایران گفت در سیاست و تاریخ فراز و نشیب‌هائی وجود دارد اما جهت حرکت کشور و ملت ایران به سوی دموکراسی است و آینده ایران به طور قطع دموکراسی و پیشرفت از داخل است. آقای خاتمی اعتراف کرد که البته هنوز برای رسیدن به این هدف راه درازی باقی است.

آقای خاتمی قبل از دریافت درجه دکترا در دانشگاه سنت اندروز اسکاتلند، مرکز مطالعات ایران این دانشگاه را افتتاح کرد. این مرکز کتابخانه‌ای با دوازده هزار جلد کتاب خواهد داشت که از سوی صادق خرازی سفیر سابق ایران در فرانسه به این مرکز اهدا شده است. آقای خاتمی اظهار امیدواری کرد که این مرکز به تفاهم متقابل میان ایران و بریتانیا کمک کند.

برنامه‌های دیروز رئیس‌جمهوری سابق ایران تحت تدابیر شدید امنیتی انجام شد. هنگام ورود او به دانشگاه اسکاتلند گروهی از معترضین به سفر او در مقابل دانشگاه اجتماع کرده و شعار می‌دادند. مخالفان حکومت ایران و بعضی از فعالان حقوق بشر در میان این اعتراض کنندگان بودند.

پیتر تچل از فعالان حقوق بشر یکی از کسانی بود که این سفر را محکوم کرد و گفت به جای اعطای دکترای افتخاری به محمد خاتمی، باید او را به اتهام شکنجه محاکمه کرد. به گفته آقای تچل در هشت سال ریاست‌جمهوری آقای خاتمی، هزارها ایرانی بدون محاکمه در زندان بودند و از سوی ماموران وزارت اطلاعات ایران تحت شکنجه قرار گرفتند.

به گفته این فعال حقوق بشر بر اساس قوانین بریتانیا هرکسی که با چنین اتهاماتی روبروست باید دستگیر شود و مورد بازجوئی قرار گیرد. او گفت که با وجود شکایت دو پناهجوی ایرانی از آقای خاتمی، مقامات بریتانیا حاضر نشدند در این مورد اقدام کنند.

قبلا مطبوعات بریتانیا گزارش داده بودند که احتمال دارد آقای خاتمی به هنگام ورود به بريتانيا با پرسش هايی از جانب پليس مواجه شود چون دو تبعيدی ايرانی با تسليم شکايتی مدعی شده اند که در زمان رياست جمهوری او در ايران اشتباها دستگير و بی رحمانه شکنجه شده اند و او را مسئول تمام اقداماتی که در دوران زمامداری او انجام شده می دانند. بر اساس قانونی که در سال 1988 در بریتانیا به تصويب رسيد پلیس اجازه دارد که هرکسی با هر تابعيتی را که به هر عنوان در شکنجه افراد دست داشته بازداشت و بازجوئی کند.

قبل از سفر آقای خاتمی گروهی نیز به نام کمیته حقوقدانان ایرانی-انگلیسی اعلاکرده بود که اعطای درجه دکترا به محمد خاتمی توهینی به موازین حقوق بشر و به تمام ایرانیانی است که تنها به سبب شرکت در تظاهرات صلح‌آمیز در زندان به سر می‌برند.

اما دانشگاه سنت اندروز از تصمیم خود به اعطای درجه دکترای افتخاری حقوق به محمد خاتمی دفاع کرد ودر بیانیه‌ای او را یکی از مدافعان آزادی و دموکراسی اسلامی و گفتگوی میان ادیان و تمدن‌ها خواند. خود آقای خاتمی هم در گفتگو با نشریه دانشجویان دانشگاه سنت اندروز گفت که انتظار چنین اعتراض‌هائی را داشته و با لحنی نیمه جدی افزود که جورج بوش رئیس جمهوری آمریکا نیز به هرکجا که سفر می کند با اعتراض‌های گسترده‌ای روبرو می‌شود.

آقای خاتمی قرار است امشب در انستیتوی سلطنتی امور بین المللی در لندن سخنرانی کند و در روزهای آینده نیز در چند مرکز اسلامی لندن حضور پیدا خواهد کرد.