اهمیت تلویزیون مشترک فارسی‏زبانان

شهزاده سمرقندی

همان‏طور که می‏دانید، چند ماه پیش از نوروز ۱۳۸۹، دولت‏های فارسی‏زبان ایران، تاجیکستان و افغانستان اعلام کرده بودند که در اولین روزهای نوروزی تلویزیون مشترک فارسی‏زبانان را به‏راه خواهند انداخت.

در این برنامه‏ی «همسایگان» چند گفت‏وگو روی این موضوع انجام داده‏ام و نظرهای چند تن از فارسی‏زبانان را جویا شده‏ام. صاحب‏نظران از اهمیت و نیاز به چنین تلویزیونی بین کشورهای فارسی‏زبان گفته‏اند.

روسای جمهور ایران، افغانستان و تاجیکستان

پیش از همه، به سراغ ثریا پرلیکا، رییس «اتحادیه‏ی سراسری زنان در افغانستان» رفتم و نظر او را در باره‏ی این موضوع پرسیدم.

ثریا پرلیکا:

در هر صورت اگر این سه کشور بتوانند تلویزیون مشترکی داشته باشند، بسیار خوب است. هم یک تبادل فرهنگی و تجارب است و هم با توجه به زبان، فرهنگ و تاریخ تقریبا مشترک بین این کشورها، چنین تلویزیونی باعث می‏شود که مردمان هرسه کشور به هم نزدیک شوند و تفاهم‏ها در میان‏شان به‏وجود بیاید.

اما از نظر تفاوت‏هایی که بین سیاست‏های حاکم بر سه کشور وجود دارد، ممکن است بار دیگر ایران دست بالا پیدا کند که تبلیغات مربوط به خود را پیش ببرد تا مبادا مردم ایران تحت تاثیر آزادی‏هایی که در تاجیکستان، به خصوص در ارتباط با موزیک، رقص و… وجود دارد، قرار بگیرند. وضعیت افغانستان هم ممکن است از لحاظ سیاسی، اخبار و… بعضی مشکلات و چالش‏ها را به‏وجود بیاورد.

این فکر در اصل خود، موضوع خوبی می‏تواند باشد که در رشد و توسعه‏ی هر سه کشور در رابطه با مسائل فرهنگی مفید واقع شوند.

اما قبل از به وجود آمدن این تلویزیون، باید موافقت‏‏هایی بین سه کشور صورت بگیرد. مثلا ایران بعضی مسائل سخت‏گیرانه‏ی ایدئولوژیک خود را آن‏قدر انعکاس ندهد یا بر ضد حکومت‏ها تبلیغات نکند و کلا تبلیغاتی بر ضد کشورهای دیگر در آن‏جا صورت نگیرد.

این است که در شرایط امروزی، ایجاد چنین تلویزیونی، به نظر من مشکل می‏آید.

ایجاد تلویزیون مشترک بین سه کشور در پرنسیب مورد تایید و کار بسیار خوبی است، اما سیاست‏های مختلفی که دارند، به خصوص با سیاست‏های جمهوری اسلامی ایران و تنش‏هایی که وجود دارد، ممکن است ایجاد آن در کوتاه‏مدت، به دور از مشکلات نباشد.

اما عبدالفتاح واحداُف، مدیر «مونیتورینگ رسانه‏های مستقل در تاجیکستان» می‏گوید که مشکل اساسی، نگرانی تاجیکستان است که فکر می‏کند ممکن است دولت ایران از طریق این تلویزیون به ترویج دین در تاجیکستان بپردازد؛ کاری که در قانون اساسی تاجیکستان ممنوع اعلام شده است.

آقای عبدالفتاح واحداُف می‏گوید:

مشکلاتی در مورد ایجاد تلویزیون مشترک بین کشورهای فارسی زبان، افغانستان، ایران و تاجیکستان وجود دارد؛ از جمله این که ایدئولوژی دولت تاجیکستان، دولت دنیوی، یعنی دولتی است که از دین جدا است. به این دلیل آزادی اندیشه، بیان و سخن در این کشور، نسبت به کشورهای ایران و افغانستان نسبتاً وسعت‏یافته‏تر است.

به باور من، به خاطر همین مشکلات است که امروز طرح تلویزیون مشترک بین سه کشور، نمی‏تواند جاری ‏شود.

تاجیکستان برای نمایش دادن برنامه‏های تلویزیون ایران و یا افغانستان هیچ مشکلی ندارد. این برنامه‏ها بدون تلویزیون مشترک هم آزادانه در کشور ما پخش می‏شوند. مشکل تلویزیون تاجیکستان است و کشورهای ایران و افغانستان نمی‏توانند برنامه‏های تلویزیون این کشور را در کشورهای خود پخش کنند. مثلا چون زنان در تاجیکستان حجاب ندارند و حجاب‏پوش نیستند، نمی‏توانند این نوع پوشش را در تلویزیون ایران نمایش دهند.
یعنی اختلاف‏ها در عنعنه‏های (رسوم رایج) موجود در این کشورها هستند. امکان ایجاد تلویزیون مشترک وجود دارد، اما تا زمانی که این اختلاف‏ها در این سه کشور وجود دارد، فکر نمی‏کنم عملی شود.

از سخنان شما می‏توان به این نتیجه رسید که به دلایل مذهبی محکمی که در ایران رایج است، نزدیکی سه کشور فارسی زبان در این زمینه، به تعویق انداخته شده است. به نظر شما این سه کشور در چه جهت‏هایی هم‏دل و هم‏زبان هستند و هیچ مشکلی برای نشستن دور یک میز ندارند؟

بین تاجیکستان، ایران و افغانستان هیچ مشکل حتی مذهبی هم وجود ندارد. مشکلات همان مسائل ظاهری موجود هستند. در زمینه‏های معنوی‏ای مانند فرهنگ، دین، صعنت و… ما هم‏اندیشه و هم‏عقیده هستیم.
امروز بسیاری از برنامه‏های آموزشی، بناکاری و… ایران در تاجیکستان پخش می‏‏شوند. حتی ایران امروز در یکی از بزرگ‏ترین پروژه‏های مربوط به توسعه‏ی انرژی در تاجیکستان سهم می‏گیرد.

منظور این است که ما مشکلات اقتصادی و از این دست با هم نداریم، مشکلات ما فقط در ظاهر مذهبی است که مردمان در بعضی از کشورها نمی‏توانند آن را بپذیرند.

اما برخی دیگر از صاحب‏نظران معتقدند که نفوذ روسیه هم بی‏تأثیر نیست. امید جیهانی، یکی از دانشجویان تاجیک مقیم روسیه، معتقد است که فارسی‏زبانان باید به سوی برداشتن مرزها بروند. وی می‏گوید که اگر فارسی‏زبانان می‏خواهند با دیگر کشورهای اروپایی هم‏پا بشوند، باید از طریق هم‏بستگی با هم‏زبانان و هم‏فرهنگان خود جلو بروند.

امید جیهانی:

جامعه‏ی تاجیکستان خیلی از دیگران پرت مانده است و ما اگر خواسته باشیم به جامعه‏ی جهانی بپیوندیم، باید توسط کشورهای هم‏فرهنگ و هم‏زبان خودمان این کار را بکنیم. اما ما هنوز نمی‏توانیم بین خود‏مان بر سر یک کار فرهنگی مشترک به توافق برسیم، چه برسد به برداشتن مرزهای سیاسی مانند اتحادیه‏‏ی اروپا.

ایران، افغانستان و تاجیکستان خیلی راه دارند تا این که تبدیل به یک اتحادیه‏ی فارسی‏زبانان و … شوند. چنین تلویزیونی را نمی‏توانند راه بیاندازند، چه برسد به این که بخواهند یک کشور بشوند. من از این نظر امید ندارم.
شاید به این مساله ارتباط دارد که نسل بزرگ‏تر ما بیشتر در زمان شوروی زندگی کرده و نسل ما که امروز ۳۰-۳۵ ساله هستند، از شوروی خاطرات کم‏تری دارند و بیشتر در زمان جنگ و هرج و مرج زندگی کرده‏ایم.

راست‏اش را بخواهید، من نسل بزرگ‏تر را درک نمی‏کنم که چرا چنگ به زمان شوروی می‏اندازند. شوروی گذشته است دیگر. البته آن‏چه از آن زمان خوب بود، باید می‏ماند. مثلا آموزش و پرورش مجانی برای همه، پزشکی مجانی برای همه و… چیزهای خوب سیستم کمونیسم باید می‏ماند که آن هم نماند.

نسل بزرگ‏سال‏تر در زمان شوروی، سعی می‏کرد با دولت شوروی مبارزه کند و جشن‏ها، زبان و فرهنگ ملی را زنده کند. امروز که دیگر با دولت خودمان نباید در این زمینه مشکلی داشته باشیم.

این بود گفت‏وگوهای کوتاهی با چند تن از صاحب‏نظران در باره‏ی راه افتادن و یا راه نیفتادن برنامه‏های تلویزیون مشترک فارسی‏زبانان که قرار بود در روزهای اول نوروزی شروع به کار کند. اما به دلایلی که تا بهار از جانب هیچ‏یک از این سه کشور فارسی‏زبان اعلام نشده است، این تلویزیون شروع به کار نکرد.

اگر شما هم نظری در این باره دارید، برای‏مان بنویسید. پای همین مطلب در سایت رادیو زمانه، نظر خود را منتشر کنید. برای‏مان مهم است که بدانیم نظر شما چیست: آیا نیاز به چنین تلویزیونی وجود دارد؟ آیا تاثیر آن را برای سه کشور فارسی‏زبان مثبت می‏بینید و یا منفی؟