«‌نکاح موقت در تاجیکستان مفهومی ندارد»

شهزاده سمرقندی

چند تن از زنان تاجیک از مردان ایرانی که با آن‌ها ازدواج شرعی کرده بودند و بعد از مدتی هم‌زیستی، آن‌ها را ترک کرده و به کشور خودشان بازگشتند، شکایت کردند.

در این زمینه و درباره‌ی شرایط ازدواج دایم و موقت در تاجیکستان با عبدالله حکیم رهنما، کارشناس مسایل سیاسی و دینی در تاجیکستان گفت و گو کرده‌ام.

ازدواج موقت در مفهومی که در ایران رایج است یا مثلاً در فقه اهل تشیع موجود است، در تاجیکستان وجود ندارد. نه در قواعد شرعی اسلامی تاجیکستان برای مردم پیروان مذهب حنفی و نه در عرف مردم، این ازدواج وجود ندارد.

به همین دلیل، در تاجیکستان درباره‌ی نکاح موقت به معنایی از مفهوم شرعی چیزی نمی‌گوییم. چون این پدیده‌ مفهومی ندارد.

هم‌زمان دو نوع عقد را بین کسانی که ازدواج می‌کنند، توافق می‌کنند، یکی عقد شرعی که در منزل از طرف روحانیان بسته می‌شود و در فرهنگ امروز تاجیکستان حتمی است و هیچ‌کس بدون عقد شرعی ازدواج نمی‌کند.

ولی هم‌زمان یک عقد رسمی دولتی است که در اداره‌های عقد و نکاح ثبت می‌شود. الان در تاجیکستان دو مسأله وجود دارد‌. طبق قانون موجود، بعد از عقد شرعی اجازه‌ی عقد دولتی داده می‌شود.

الان ادارات روحانیون و ادارات دینی از کسانی که می‌خواهند عقد کنند، می‌خواهند که عقد و نکاح ثبت شده‌ی رسمی داشته باشند.

این یک نوع مکانیزم حفظ زنان است که بدون عقد رسمی و به طور غیر‌رسمی و فقط از طریق عقد شرعی به همسری کسی در نیایند، زیرا بعداً از نظر حقوقی خیلی آسیب‌پذیر می‌شوند.

مساله‌ای هم که برای زنان تاجیک پیش آمده بود، این بود که مخالفت دولت با ازدواج زنان تاجیک با مهاجران خارجی بود که آن مهاجران برای مدت کوتاهی در تاجیکستان حضور دارند و روی یک برنامه‌ی مشخصی یعنی به مدت یک سال کار می‌کنند. دولت این‌گونه ازدواج‌ها را ممنوع کرده بود. تا جایی که به یاد می‌آورم چند نفر از زنان خجند اعتراض کرده بودند‌. می‌توانید به ما بگویید وضعیت زنان تاجیک با مهاجران و یا شهروندان خارجی چگونه است؟

در مورد ازدواج خانم‌های تاجیک با شهروندان خارجی ممنوعیت قانونی شدیدی وجود ندارد. یعنی دختران و خانم‌ها‌ی تاجیک از نظر حقوقی می‌توانند با شهروندان خارجی ازدواج کنند.

مانع حقوقی نیست و موارد بسیار زیاد ازدواج خانم‌های تاجیک با شهروندان خارجی، حتا شهروندان اروپایی‌ وجود دارد. اما آنچه اخیراً مطرح شد ازدواج بعضی از خانم‌ها با مهاجران کارگر چینی است.

البته این خانم‌ها گفته‌اند که آنان با چینی‌های مسلمان و نه با چینی‌های غیر‌مسلمان ازدواج کرده‌اند. این خانم‌ها تجربه‌ی ناگوار و تلخی از ازدواج با مهاجرین موقت چه مهاجرین افغانی، چه ایرانی و دیگران دارند.

همان‌طور که شما هم ذکر کردید بعضی از مردانی که با این زنان ازدواج کردند، پس از مدتی هم‌زیستی، آن‌ها را ترک کردند.

به همین خاطر، مدارک جدی در مورد این‌که آن‌ها در کشور خود واقعاً زن نداشته باشند و واقعاً کفالت بگیرند که با این خانم‌ها زندگی می‌کنند و می‌خواهند خانواده‌ای واقعی تاسیس کنند، وجود ندارد.

چنین مواردی از سوی اداره‌ی ثبت احوال پیشنهاد شده بود که فکر می‌کنم درست است، زیرا این نوعی دفاع از حقوق خانم‌ها است چون تعدادی از آن‌ها با چند فرزند می‌مانند و شوهر می‌رود.

هیچ‌کس نمی‌داند حتا آدرس آن‌ها کجاست، که بودند و در کشور خود به چه کاری مشغول بودند. برای همین یک نوع شرایط جدی‌تری با عنوان دفاع از خانم‌ها برای پیشگیری ار چنین اتفاقاتی لازم است.