کشف جنگلی مدفون در شمالگان

برگردان: احسان سنایی

دانشمندان اخیراً موفق به کشف جنگل کهن و خشکیده‌ای با کُنده‌ها، برگ‌ها و بذرهای محفوظ، در مجاورت مدار قطبی شمال کانادا شده‌اند. این مکان خشک و یخ‌بسته؛ حال محصور در یخچال‌ها بوده و سرتاسر عاری از درخت است و فقط چندین گونه‌ی پراکنده از گیاه «بونسای» را می‌توان در این پهنه دید. این جنگل، چندی پیش توسط گروهی پژوهشی که داستان شگفت‌انگیزی را از زبان جنگل‌بانان پارک ملی Quttinirpaaq شنیده بودند؛ کشف گردید.

قطعه‌ای از یک چوب کهن که اخیراً در قطاع کانادایی دایره‌ی شمالگان کشف شده است / عکس از Joel Barker

این پارک، در جزیره‌ی «السمر» (Ellesmere)؛ از شمالی‌ترین سرزمین‌های زمین، واقع است. پیش‌تر؛ جنگل‌بانان، به چوب‌هایی متعلق به درختانی بس بزرگتر از بوته‌هایی که هم‌اکنون در منطقه پراکنده است؛ از جمله الوارهای چندمتری برخورد کرده بودند. «جوئل بارکر» (Joel Barker)؛ از دانشمندان محیط زیست دانشگاه ایالتی اوهایو که سرپرستی پژوهشی که به کشف این جنگل ِ خشکیده ختم گشته، می‌گوید: «با قدم زدن در این منطقه [می‌توان فهمید که] این‌ها (الوارها) همه‌جا هستند. باید مواظب بود که نیفتند».

جنگل‌بانان درباره‌ی ماهیت این چوب‌ها نظری ندارند؛ اما بارکر حدس می‌زند که بایستی میلیون‌ها سال از عمرشان گذشته باشد. هنگامی‌که او و همکاران‌اش، منشأ این الوارهای پراکنده را یافتند – منطقه‌ی سراشیبی که رودخانه فرسایش‌اش داده بود – شروع به حفاری نموده و الوارهای بیشتری را در اعماق، همراه با برگ‌ها و بذرهای فراوان کشف نمودند. بارکر، در جریان نشست سالانه‌ی اتحادیه‌ی ژئوفیزیک ایالات متحده (ANU) در سان‌فرانسیسکو در هفته‌ی پیش، اظهار داشت: «هنگامی‌که ما شروع به استخراج برگ‌ها از خاک منطقه نمودیم؛ باور این‌که میلیون‌ها سال از عمرشان گذشته و در دست‌تان گرفته‌ایدشان؛ دشوار بود».

احتمالاً این درختان خشکیده، مدت‌زمان زیادی به‌واسطه‌ی دفن ِ ناگهانی در زیر آوار حاصل از زمین‌لغزش، محفوظ مانده‌اند و این‌گونه از دسترس هوا و آبی که به فرآیند تجزیه سرعت می‌بخشد؛ دور مانده‌اند. گروه، با بررسی عوارض موجود در الوار، برگ‌ها و بذرها؛ موفق به تعیین گونه‌ی برخی درختان از جمله صنوبر، فان و کاج گردید. به‌نظر می‌رسد این جنگل کهن، شبیه به همان جنگل‌های مدرنی بوده که صدها کیلومتر آن‌سوتر از منطقه، در جنوب واقع‌اند و به‌گفته‌ی بارکر، این نشان می‌دهد که جنگل مزبور، می‌بایسته متعلق به دورانی باشد که شمالگان، اقلیمی گرم‌تر از امروز را تجربه می‌کرده است.

دانشمندان، مطابق گونه‌های گیاهی ِ مشخص‌گشته، گمان می‌برند این جنگل در خلال 10 تا 2 میلیون سال پیش وجود داشته است. شمار اندک این گونه‌ها از سویی، بیان می‌کند که این جنگل کهن، اکوسیستمی دقیقاً در مرز مرگ و زندگی بوده. مثلاً در دیگر جنگل‌های خشکیده‌ای که غالباً در عرض‌های جنوبی‌تر کانادا یافت شده‌اند؛ تنوع گیاهی ِ بیشتری به چشم می‌خورد. با شمارش حلقه‌های هر الوار، این گروه همچنین متوجه شد که درختان هنگام مرگ‌شان اقلاً 75 سال داشته‌اند. اما حلقه‌ها بسیار کوچک است و گویای رشد فوق‌العاده کند این درختان می‌باشد. بارکر می‌گوید: «شرایط [در آنجا]، شدیداً بی‌رحمانه بوده است».

جنگل خشکیده؛ دریچه‌ای به‌سوی تغییرات اقلیمی

«رابرت بلانچت» (Robert Blanchette)؛ آسیب‌شناس گیاهی از دانشگاه مینه‌سوتا که مستقلاً الوارهای همان منطقه را مورد کاوش قرار داده؛ این کشف جدید را «فوق‌العاده» می‌نامد. او می‌گوید: «کشف چوبی که میلیون‌ها سال عمر دارد، آن‌هم در این شرایط – تقریباً مثل این‌که خم شوید و نمونه‌ها را از کف جنگل بردارید – فرصتی استثنایی را به‌وجود آورده». مثلاً این چوب، به‌ گروه امکان «کسب شفاف‌ترین چشم‌انداز ممکن بدانچه که زمین با دگرگونی شدید اقلیم‌اش تجربه خواهد کرد را می‌دهد».

ضمناً به‌گفته‌ی بارکر؛ گروه با بررسی این جنگل کهن، امید به تعیین سرعت تغییر اقلیم و نحوه‌ی پاسخ‌گویی گیاهان دارد. دانشمندان همچنین درصدد کسب ایده‌هایی بهتر در خصوص اسلوب پاسخ‌گویی جنگل‌های محلی به سرد شدن زمین در پنج میلیون سال پیش؛ که انگار از محیط «گلخانه» به «یخچال» مبدل گشت؛ هستند. به‌گفته‌ی بارکر؛ گرفتاری کنونی سیاره‌مان به معضل زمین‌گرمایی؛ زمین را باز از شرایط یخچالی‌اش، به گلخانه‌ای که در آن یخ و یخچالی نمی‌توان دید، بدل خواهد کرد.

منبع: National Geographic