قربانیان دود هواپیما، بیشتر از سوانح هوایی

برگردان: احسان سنایی

بر اساس پژوهشی جدید؛ احتمال مرگ هر کس، به‌واسطه‌ی قرارگیری در معرض آلاینده‌های مهلک موجود در دود هواپیماها، بیشتر از سقوط این غول‌های پرنده است! به‌گفته‌ی پژوهش‌گران؛ سوانح هوایی سالیان اخیر، سالیانه به‌طور متوسط حدود یک‌هزار انسان را به کام مرگ می‌فرستند؛ حال‌آنکه آلاینده‌های ناوگان هوایی، در همین بازه، بلای جان بالغ بر ده‌هزار انسان‌اند.

عکس از Josef P. Willems

مطالعات پیشین، با تکیه بر فرض صدمه دیدن انسان از این آلاینده‌ها صرفاً هنگام فرود و برخاست هواپیماها بود. این بررسی، ولی نخستین برآورد فراگیر از شمار تلفات نابهنگام انسانی، به‌واسطه‌ی آلاینده‌های ناوگان هوایی را ارائه داد. «استیون برت» (Steven Barrett)؛ از مهندسین هوانوردی انیستیتو فناوری ماساچوست (MIT) و سرپرست این بررسی می‌گوید: «ما متوجه شده‌ایم که آلودگی‌های کنترل‌نشده [از جانب هواپیماها] در ارتفاعات فراتر از ۳۰۰۰ فوت (۹۱۴ متر)، توجیه‌گر اکثریت مرگ‌ومیرهاست».

دود هواپیما، همانند دود خودرو حاوی گستره‌ای وسیع از آلاینده‌ها شامل دی‌اکسید گوگرد و اکسیدهای نیتروژن است. بسیاری از این ذرات آلاینده، ریز هستند و ابعادشان در حدود یکصدمیلیونیم یک اینچ، یا باریک‌تر از ضخامت موی انسان است. با این وجود همین ذرات، اساساً از آن‌جاکه توانایی نفوذ عمیق در ریه‌ها و احتمالاً راهیابی به جریان خون را دارند؛ مقصر اصلی ضایعات انسانی به‌شمار می‌روند.

به‌دنبال آلاینده‌های مهلک

برت و همکاران‌اش، از یک مدل رایانه‌ای به‌منظور گردآوری داده‌های مرتبط با مسیر مسافرت‌های هوایی؛ میانگین مصرف سوخت هر پرواز و نیز آلودگی‌های برآوردشده، بهره گرفتند. به‌گفته‌ی برت، این مدل با تکیه بر داده‌های تجربی، حرکت آلاینده‌ها در جو و همچنین آلودگی‌های ناشی از پروازهای بین‌قاره‌ای؛ خصوصاً از آسیا تا آمریکای شمالی را به‌دقت محاسبه کرده است.

گروه، با قیاس این داده‌ها با یک مدل جوی دیگر، موفق به ردگیری نحوه‌ی حرکات احتمالی آلاینده‌های هواپیمایی در جو و همچنین محتمل‌ترین نقاط فرودشان بر سطح زمین، که ساکنان‌شان محکوم به استنشاق‌شان شده‌اند؛ گشته‌اند. این بررسی، نگاهی به پراکندگی جمعیتی جوامع انسانی نیز داشت تا که طرحی کلی از الگوی افزایش احتمالی تلفات ناشی از این آلاینده‌ها را هم به دست دهد.

برآورد این گروه از سرتاسر جهان، چیزی در حدود سالیانه ۸۰۰۰مرگ به‌واسطه‌ی آلاینده‌های پراکنده در ارتفاع متوسط پروازی هواپیماها (۳۵هزار فوت – در حدود ۱۰۶۶۸ متر) و همچنین ۲۰۰۰مرگ ناشی از آلاینده‌های گسیلی از هواپیماها طی فرود و برخاست‌شان بود. به‌گزارش سازمان جهانی بهداشت ملل متحد (WHO)؛ رایج‌ترین دلیل مرگ‌ومیر ناشی از این آلودگی‌ها نیز ضایعات ریوی و قلبی-عروقی، همچون سرطان ریه است.

طبق این بررسی، همیشه هم نزدیک‌ترین نقاط به فعال‌ترین فرودگاه‌های جهان، جور بیشترین مشکلات بهداشتی را نمی‌‌کشند. هنگامی‌که هواپیمایی بالاتر از ابرها و در ارتفاع معمولی‌اش در حرکت است؛ جریانات بادی موجود، قادر به حمل آلاینده‌ها تا فواصل دوردستی‌ست که بادهای غلب‌شان آن‌ها را در حدود ۱۰هزار کیلومتر، از جانب آسمان به‌سمت شرق مسیر پروازی آن هواپیما به زیر می‌کشند.

ایالات متحده، هرساله از بالغ بر ۴۵۰ مرگ اینچنینی متضرر است و بر اساس همین بررسی، این فقط یک‌هفتم شمار تلفاتی‌ست که انتظار می‌رود در نتیجه‌ی فرود مستقیم آلاینده‌های هواپیمایی از جانب آسمان باشد. از طرفی، برآوردهای صورت‌پذیرفته بر کشور هند، نشان از مرگ سالیانه ۱۶۴۰ انسان به‌همین‌واسطه می‌دهند و این، هفت برابر کمتر از آمار مرگ‌ومیرهایی‌ با همان دلایل نامبرده است، که با تکیه بر تعداد پروازهایی که مقصد و یا مبدأشان هندوستان است؛ به دست آمده.

اکثریت این تلفاتی که در برآوردها نمی‌گنجند، نه به‌واسطه‌ی آلاینده‌های حاصله از پرواز هواپیماها از فراز هند؛ که به‌سبب آلاینده‌های پرارتفاع مربوط به اروپا و آمریکای شمالی‌ست که کمی بعدتر، از فراز آسیا در آسمان هندوستان می‌وزند. این‌ها تماماً توجیهات همان پژوهشی‌ست که در شماره‌ی ماه اکتبر نشریه‌ی علمی «علوم و فناوری‌های ‌زیست‌محیطی» (Environmental Science & Technology) به انتشار رسیده است.

آلاینده‌ها، توقف‌پذیرند

با این حال آلودگی‌های هواپیمایی، نمایانگر کسری کوچک از طومار تمامی آلودگی‌های هوایی‌ست. مثلاً طبق پژوهشی که در همین نشریه به سال ۲۰۰۷ انتشار یافته بود؛ آلودگی‌های ناوگان کشتیرانی، سالیانه در حدود 60هزار قربانی از جوامع انسانی می‌گیرند و طبق گزارش برنامه‌ی زیست‌محیطی سازمان ملل متحد، آمار مرگ‌ومیرهای حاصل از آلودگی‌های هوایی از هر نوع‌‌اش؛ بالغ بر یک‌میلیون نفر است. با این‌وجود، برت اظهار می‌دارد که: «ناوگان هوایی در حال رشد سریعی است و از این‌رو بایستی‌که هم‌اکنون [برای کنترل نرخ تلفات] اقدامی کنیم». وی می‌افزاید: «مسئولین، باید آشکارا ضربات ناشی از آلاینده‌های هوایی را بر بهداشت انسانی در نظر گیرند».

گوگرد موجود در سوخت جت‌ها، قاتل عمده‌ی این قربانیان است؛ اما با صرف هزینه‌ای به‌میزان تنها 5 سنت آمریکا به ازای هر گالن، می‌توان کسر وسیعی از این گوگرد را زدود. «جونفنگ لیو» (Junfeng Liu)، یک شیمیدان جوی در دانشگاه پرینستون است. وی با اشاره به پژوهش مزبور،‌ می‌گوید: «این پژوهش ممتاز، به کاوش در معضلی حائز اهمیت در سیاست‌های زیست‌محیطی جهان پرداخته است».

به‌گفته‌ی لیو، مرگ‌های ناشی از آلاینده‌های هواپیمایی، در حدود یک‌دهم از کل مرگ‌ومیرهای ناشی از آلاینده‌های هوایی فرامرزی را شامل می‌شوند و از این‌رو می‌توان آن را در آینده کانون مهم توجهات مسئولین زیست محیطی جهان نمود.در واقع، به‌گفته‌ی «لوردرز موریس» (Lourdes Maurice)؛ مشاور ارشد علوم و فنون زیست‌محیطی اتحادیه‌ی هواپیمایی ایالات متحده؛ امکان دارد این پژوهش، روزی بر سیاست‌های ایالات متحده مؤثر واقع شود.

منبع: National Geographic