اینترنت؛ نیازی هم‌چون آب و غذا

برگردان احسان سنایی

همه چیز با lo شروع شد؛ پیام ناتمامی که مسیر ۶۴۳ کیلومتری مابین دانشگاه کالیفرنیا- لس‌آنجلس تا مؤسسه تحقیقاتی استنفورد را در اندک زمانی طی کرد و برای نخستین بار در تاریخ فناوری بشر، دو رایانه مستقیماً به هم متصل شدند؛ آن‌هم از طریق شبکه‌ای که آن‌روز آرپانت (ARPANET) نامیده می‌شد.

گروه مهندسین حاضر در پروژه آرپانت

ساعت ۲۲.۳۰ روز ۲۹ اکتبر ۱۹۶۹، نخستین پیام اینترنتی جهان رد و بدل شد. هر چند احتمال می‌رود نقص الکترونیکی خفیفی کلمه login را در بین راه قیچی کرده و تنها دو حرف lo به مقصدشان رسیدند اما ارزشش را دارد که همین کلمه نامفهوم lo را سرسلسله شبکه وسیعی از ارتباطاتی که امروزه هم‌چون کلافی زمین را تحت سیطره خود گرفته‌اند بدانیم؛ شبکه‌ای که بعدها اینترنت نامیده شد و تا بدانجا جهان را به تسخیر خود در آورد که بسیاری از متخصصین، نه آن را یک امتیاز جانبی؛ که حقی همگانی می‌دانند.

در واقع همین چند هفته پیش بود که کشور فنلاند برای نخستین بار اعلام کرد که دسترسی به اینترنت پهن باند، حق قانونی تمامی ۵.۲ میلیون نفر جمعیت ساکن این کشور است.

جفری کول، مدیر مدرسه آننبورگ در دانشگاه کالیفرنیای جنوبی می‌گوید: «فکر نمی‌کنم که (نیاز به اینترنت) هنوز در حد آب و غذا باشد؛ اما نزدیک به آن است.»

این شبکه برای نخستین بار توسط هیئت نمایندگان پروژه‌های پیشرفته تحقیقاتی، وابسته به وزارت دفاع ایالات متحده (ARPANET) و تنها مابین چهار رایانه مستقر در دانشگاه‌ها و مراکز تحقیقاتی ایالت‌های کالیفرنیا و یوتا برقرار گردید.

لئونارد کلینراک از مهندسینی است که در تأسیس آرپانت مشارکت داشته است. او می‌گوید:

«ساز و کار اساسی انتقال (اطلاعات در شبکه ما) در سال ۱۹۶۹، روش پاکت سوئیچینگ (یا تبادل بسته‌ای داده‌ها) بود و هنوز هم اساس فناوری امروزی اینترنت را شکل داده است.»

در ارتباط به روش «تبادل بسته‌ای»، یک پیام رایانه‌ای به چندین قطعه یا بسته از داده‌ها تقسیم می‌شود و از چندین مسیر به رایانه بعدی منتقل می‌شود. وقتی که بسته‌ها به مقصد رسیدند، بار دیگر در هم ادغام شده و پیام اولیه را احیاء می‌کنند. کلینراک می‌گوید:

«مثل این است که نامه بلندبالایی در کارد پستال‌های کوچکی نوشته شود و هر کدام بصورت مجزا پست شود.»

تبادل بسته‌ای، جای‌گزین روش قدیمی و غیرمؤثری موسوم به «تبادل مداری» شد که توسط شرکت‌های مخابراتی اولیه بکار برده می‌شد و وابسته به ارتباطات مستقیم مابین طرفین مکالمه بود. کلینراک می‌گوید:

«وقتی که من و شما به روش تبادل مداری با هم صحبت می‌کنیم، این ارتباط کاملاً وابسته به مکالمات ماست؛ یعنی حتی اگر برای صرف یک (فنجان) قهوه مکث کنیم، مادامی که حرف نمی‌زنیم، ارتباط همچنان برقرار است و به بطالت می‌گذرد.»

این در حالی است که در روش تبادل بسته‌ای، بسته‌های داده‌ها چندین راه پیش روی خود دارند و می‌توانند مسیر خلوت‌تر را برای عبور انتخاب کنند. بدین ترتیب، هیچ مسیری برای مدت طولانی بیکار نیست.

در سال‌های پس از ایجاد شبکه آرپانت، شبکه‌های ارتباطی دیگری نیز با تکیه بر روش تبادل بسته‌ای ایجاد شدند که البته منحصر به مؤسسات خاصی بودند. اتحاد شبکه‌های داخلی و نهایتاً ایجاد اینترنت، تا اواسط دهه ۷۰ میلادی محقق نشد.

لئونارد کلینراک در اتاق کنترل آرپانت / عکس از : AP

در سال ۱۹۸۴، دامنه‌های .com، .gov و .edu برای نخستین بار عرضه شدند و یک دهه بعد، نخستین مرورگر تجاری شبکه اینترنت، یعنی «نت اسکیپ» به بازار عرضه شد.

امروز اما هر ماه یک میلیارد کاربر به اینترنت دسترسی دارند. در این میان چندین شرکت و سازمان به نگهداری و عملکرد اینترنت کمک می‌کنند، اما هیچ‌کس مالک اینترنت نیست؛ چراکه هر کسی با دسترسی به یک رایانه قادر به ایجاد یک فضای شخصی بر روی وب است.

کلینراک می‌گوید: «اگر رایانه شخصی‌تان را در آن‌جا بگذارید و خدمات خبری و یا هر چیز دیگری را ارائه دهید... آن‌گاه شما به عنوان جزیی از اینترنت محسوب می‌شوید.»

هر چند امروزه تصور زندگی بدون گوگل، فیس بوک و یا ویکی پدیا اندکی دشوار است؛ اما مطالبات گسترده از اینترنت چیزی بود که هیچ‌کدام از مبدعان چنین سرویس‌هایی پیش‌بینی‌اش را نمی‌کردند.

کلینراک می‌گوید: «از این‌که اینترنت تا چه حد در شکل‌گیری جوامع مردمی و برقراری ارتباط و تبادل نظر مابین آن‌ها مؤثر بوده و از راه‌های بسیاری به زندگی روزانه‌شان وارد شده بسیار شگفت زده و خوشحالم.»

در ده سال اخیر، گروهی به سرپرستی دانشگاه کالیفرنیای جنوبی به پیگیری تأثیرات اینترنت در جوامع جهانی پرداخته است. کول می‌گوید:

«زمانی که در سال ۱۹۹ کار را آغاز کردیم، مشخص بود که اینترنت در حال تبدیل به ابزاری ارتباطی است. آن‌چه که هیچ‌گاه تصورش را نمی‌کردیم این بود که اینترنت واقعاً به جزیی از فعالیت‌های تجاری و اجتماعی بدل شود.»

کول پیش‌بینی می‌کند که در آینده‌ای نزدیک افراد بیشتری ابزارهایی چون iPhone را نسبت به رایانه‌های شخصی و لب‌تاپ‌ها برای دسترسی به اینترنت بکار ببرند.

امروزه در حدود چهار میلیارد نفر به تلفن‌های همراه دسترسی دارند و این در حالی‌ست که تنها یک میلیارد نفر به رایانه‌های شخصی مجهزند. کول معتقد است، اینترنت در حال حرکت به سوی تلفن‌های همراه است.