کشف ۳۲ سیاره جدید از نوع فراخورشیدی

برگردان: احسان سنایی

دانشمندان موفق شده‌اند با استفاده از حسگرهای بسیار پیشرفته مستقر بر تلسکوپ ۳.۶ متری رصدخانه لاسیلا واقع در صحرای سوزان آتاکامای شیلی، ۳۲ سیاره فراخورشیدی جدید با ابعادی از پنج برابر زمین گرفته تا ۱۰ برابر مشتری (بزرگ‌ترین سیاره منظومه شمسی) را کشف کنند.

جذابیت این کشف با یافته هیجان‌انگیز دیگری نیز همراه است: تعداد سیارات کم‌جرم در کهکشان ما بسیار بیشتر از آن چیزی است که تا پیش از این تصورش می‌رفت.

طرحی از یک سیاره سنگی فراخورشیدی؛ سیاره‌ای که کاملاً در کمربند حیات ستاره‌اش واقع شده و دانشمندان به کشف آن امید بسته‌اند

استفان اودری از دانشگاه ژنو سوییس می‌گوید: «طبق نتایج به دست آمده، دست کم ۴۰٪ از ستارگان خورشیدمانند، سیاراتی کم‌جرم دارند. این واقعیت بسیار مهمی است؛ چرا که به طور کلی می‌توان گفت سیارات کم‌جرم (هم‌چون زمین) در همه جا پراکنده شده‌اند.

جذابیت موضوع نیز این است که مدل‌ها چنین پیش بینی‌ای کرده بودند و ما هم کشفشان کردیم؛ از این گذشته، مدل‌ها حتی وجود سیارات فراخورشیدی کم‌جرم بیشتری را همانند زمین پیش‌بینی کرده‌اند.»

با احتساب این کشف، تعداد سیارات فراخورشیدی شناخته شده تا کنون از مرز ۴۰۰ عدد گذشت.

روش‌های مختلفی برای شکار این اجرام آسمانی وجود دارد؛ اما گروه لاسیلا، کشفیاتشان را با طیف‌سنج‌ هارپس به انجام رسانیده‌اند. ابزار‌ هارپس، از روشی موسوم به تلوتلو خوردن استفاده می‌کند.

چنان‌چه سیاره‌ای در چرخش به گرد یک ستاره باشد، تأثیرات گرانشی متقابل دو جرم موجب می‌شود که حین گردش مداری سیاره، ستاره مادر اندکی جابه‌جایی داشته باشد و اصطلاحاً «تلوتلو بخورد.»

ستاره‌شناسان نیز با دسترسی به آخرین پیشرفت‌های حوزه فناوری قادرند چنین تغییراتی را تشخیص داده و اکثریت سیارات فراخورشیدی شناخته‌شده را نیز از این روش کشف کنند؛ سیاراتی که اغلب به اندازه مشتری یا بزرگ‌تر هستند.

ابزار‌ هارپس، به امید کشف سیارات کم‌جرم مشابه با سیارات سنگی منظومه خودمان، توجه خود را به ستارگان نسبتاً سرد (که ستارگان رده M نیز نامیده می‌شوند) معطوف می‌کند.

از ۲۸ سیاره فراخورشیدی کشف‌شده‌ای که جرمشان کمتر از ۲۰ برابر زمین است؛ ۲۴ تای آن‌ها توسط‌ هارپس کشف شده است که نام شش تای آن‌ها نیز در فهرست تازه منتشر شده دیده می‌شود.

طبق گفته‌های پروفسور اودری، دو سیاره از فهرست تازه منتشر شده، نامزد سیاراتی با پنج برابر جرم زمین، و دو تای آن‌ها نیز نامزد سیاراتی با شش برابر جرم زمین‌اند.

تأسیسات تلسکوپی لاسیلا، شامل ۱۸ تلسکوپ بوده و یکی از بزرگ‌ترین مراکز ستاره‌شناسی نیم‌کره جنوبی زمین را تشکیل داده است. در این تصویر، سه رصدخانه دیده می‌شود که بزرگ‌ترین آن‌ها (و بزرگ‌ترین در کل مجموعه) رصدخانه‌ای با تلسکوپ ۳.۶ متری است؛ تلسکوپی که اخیراً موفق به کشف ۳۲ سیاره فراخورشیدی شده است

در ماه آوریل امسال نیز ابزار‌ هارپس سیاره‌ای را تنها با دو برابر جرم زمین یافته بود. با این حال دانشمندان مطمئن‌اند که حیات در چنین سیاره‌ای نبایستی وجود داشته باشد؛ چرا که فاصله آن تا ستاره مادرش آن قدر کم است که سطحش حالتی گدازان دارد.

اعضای تیم‌ هارپس، روز گذشته در جریان اعلام نتایج کشفیات جدید خود هم‌چنین افزودند که انتظار می‌رود تا شش ماه آینده وجود سیاره بسیار مشابه دیگری را به تأیید برسانند.

تا پیش از این هم‌چنین تصور می‌شد که سیارات، تنها در اطراف ستارگان غنی از فلز¹ تشکیل می‌شوند؛ حال آن‌که سه سیاره از فهرست تازه منتشر شده، به گرد ستارگانی می‌چرخند که در ساختار شیمیایی‌شان مقادیر بسیار اندکی فلز یافت می‌شود. بنابراین در فرضیات مرتبط با تشکیل سیارات بایستی اندکی تجدید نظر کرد.

هدف نهایی دانشمندان، کشف یک سیاره در «کمربند حیات» منظومه‌اش است؛ ناحیه‌ای در اطراف هر ستاره که اگر سیاره‌ای در آن واقع شده باشد و آب نیز روی آن موجود باشد، دمای آن به گونه‌ای است که آّب به صورت مایع جریان خواهد داشت. از میان سیارات منظومه شمسی ما، تنها زمین کاملاً در این منطقه واقع شده است.

دانشمندان معتقدند با معرفی روش‌های بسیار حساس و نوین، خواهند توانست در آینده‌ای نزدیک به چنین هدف بلندپروازانه‌ای دست یابند.

سازمان فضایی آمریکا (ناسا) اخیراً تلسکوپیرا به نام کپلر به فضا پرتاب کرده است. کپلر با چشم دوختن به منطقه ثابتی از آسمان به مدت چندین سال، می‌تواند تغییرات نور بسیار اندکی را که در نتیجه گذر یک سیاره از مقابل یک ستاره ایجاد می‌شود، تشخیص دهد.

برای شکار سیاره مناسب، روش‌های رصدی مختلفی نیاز است. کپلر، با استفاده از روش «گذر» به اطلاعاتی در خصوص قطر سیاره پی خواهد برد؛ اما ابزارهایی چون‌ هارپس، جرم سیاره را مشخص خواهند کرد.

۱- در ستاره‌شناسی، به عناصر سنگین‌تر از هیدروژن و هلیوم، فلز گفته می‌شود.