ایران، آماده دومبن پرتاب فضایی

برگردان: احسان سنایی

ماهواره‌های جاسوسی ایالات متحده در مشاهدات و پیگیری‌های خود از مرکز فضایی سمنان، مدارکی دال بر ساخت موشک دیگری از نوع سفیر - ۲ به دست آورده‌اند. هر چند مأموریت این موشک انتقال ماهواره‌ای مخابراتی همچون مصباح به فضاست، اما به نظر می‌رسد هدف اصلی از آن، آزمودن قابلیت‌های سفیر در پرتاب‌های دوربرد نظامی باشد.

پرتاب چنین موشکی با توجه به زمان‌بندی و احتمال موفقیت آن، خواهد توانست بر پیشنهادهای دیپلماتیک آمریکا به ایران تأثیر گذاشته و مخالفت کنگره آمریکا با تصمیمات اوباما در خصوص راهبرد پدافند دفاع موشکی را تشدید کند.

تلویزیون دولتی ایران، با پخش تصاویری از پرتاب و مونتاژ موشک از اواسط تابستان امسال، آمادگی خود را مبنی بر پرتاب زودهنگام موشک سفیر تا حدی اعلام کرده بود. هر چند ایران زمان قطعی چنین پرتابی را اعلام نکرده است، اما خبرگزاری‌های ایرانی چندی پیش از آغاز مذاکرات ژنو، تا حد زیادی به این مسأله پرداخته بودند.

پرتاب موفق موشک سفیر احتمال دارد نگرانی جمهوری‌خواهان ایالات متحده را برانگیزد؛ چراکه آن‌ها معتقدند با تضعیف پدافند دفاع موشکی در خاک لهستان و جمهوری چک در قبال موشک‌هایی چون سفیر توسط اوباما، ایران به آسانی خواهد توانست اهداف خود را در خاک آمریکا مستقیماً مورد هدف قرار دهد.

اوباما بر خلاف رویکرد پیشین دولت آمریکا در خصوص تقویت پدافند موشکی در قبال موشک‌های دوربرد سری سفیر، به تقویت تأسیسات دفاعی بر علیه موشک‌های با برد متوسط که امکان حمله به اروپا و خاورمیانه را دارند، پرداخته است.

سناتور جان مک‌کین، نماینده جمهوری‌خواه سنای آمریکا و رقیب انتخاباتی اوباما در سال ۲۰۰۸، چنین تصمیمی را نوعی گمراهی جدی خوانده و موفقیت عملکرد موشکی چون سفیر-۲ را در اوج مذاکرات جدید هسته‌ای با ایران، تهدیدی جدی برای افزایش مخالفت جمهوری‌خواهان با پیشنهادهای اوباما خوانده است.

تأکید دوباره رسانه‌های ایران بر فعالیت‌های موشکی در حالی است که هیلاری کلینتون؛ وزیر امور خارجه آمریکا چندی پیش در سفری به مسکو خواهان افزایش فشارهای روسیه به تهران شده بود. مقامات روسی نیز تمایل خود مبنی بر کاهش کمک‌ها به آن‌چه را که ایران فعالیت‌های فضایی بشردوستانه نامیده است، اعلام کرده‌اند.

امیر علم، یکی از مهندسان کمپانی بوئینگ و متخصص سیستم‌های موشکی ایران می‌گوید: «پیشرفت‌های اصلی سفیر-۲ یکی در مرحله دوم موشک است که با ترکیبات سبک کامپوزیتی ساخته شده؛ یکی در پوشش خارجی کلاهک، و یکی در استفاده از سوخت‌های مایع با قابلیت ذخیره‌سازی است که این‌ها قدم‌های بلندی در راه توسعه موشک‌های نظامی محسوب می‌شود.»

ایران هم‌چنین آمادگی خود را برای ارسال حیوانات به فضا تا سال ۲۰۱۰ یا ۲۰۱۱ با استفاده از موشک‌های سری شهاب - که قادر به دسترسی تا ارتفاع حدود ۱۶۰ کیلومتری هستند - اعلام کرده است.

طبق گفته‌های رضا تقی‌پور، وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات ایران، این پرتاب‌ها تا سال ۲۰۲۱ به مأموریت‌های مداری حامل حیوانات بدل خواهد شد که مقدمه خوبی برای برنامه‌های فضایی آتی است.

تأسیسات فضایی سمنان شامل سکوی پرتاب و موشک از دید ماهواره‌های جاسوسی ایالات متحده چندی پیش از پرتاب ماهواره امید، زمستان ۸۷

توسعه موشک‌های رده سنگین‌وزنی چون سفیر تحت پوشش برنامه‌های فضایی بومی، احتمال استفاده از آن‌ها را با مقاصد نظامی و در پرتاب‌های دوربرد نیز افزایش می‌دهد؛ درست مانند ایالات متحده و اتحاد جماهیر شوروی سابق که از موشک‌های قاره‌پیمای نوین خود در پرتاب‌های سرنشین‌دار فضایی استفاده کردند. موشک‌های قاره‌پیمایی چون اطلس، تیتان و R-7، آمریکا و شوروی را قادر ساخته بود تا از آن‌ها به عنوان جنگ‌افزار نظامی نیز استفاده کنند.

تقی پور در گفت و گویی که اخیراً با خبرگزاری مهر داشت، گفت: «برنامه‌های ما شفاف است؛ اما می‌دانیم که اجرایی شدن آن‌ها بستگی به مشارکت عمومی دارد. طبق این برنامه‌ها، ایران تا سال ۲۰۲۱ بایستی قدرت فضایی منطقه باشد.» البته این «منطقه» شامل اسراییل نیز می‌شود که خود برنامه فضایی - نظامی بزرگی را در دستور کار خود دارد.

چارلز ویک، تحلیل‌گر ارشد سایت گلوبال‌سکوریتی معتقد است ماهواره مخابراتی ۱۳۲ پوندی (حدود ۶۰ کیلوگرمی) و مکعب‌شکل مصباح از مرکز فضایی سمنان پرتاب خواهد شد. او می‌گوید: «چندین هفته است که تلویزیون دولتی ایران دارد موسیقی‌های ملی و برنامه‌های خبری مرتبط با پرتاب‌های بومی پخش می‌کند.»

طبق اعلام مقامات دولتی ایران، موشک سفیر قادر به حمل محموله‌ای ۱۴۰ پوندی (در حدود ۶۳ کیلوگرم) است که البته این مقدار، شامل مرحله دوم موشک با وزن چند صد پوند نمی‌شود.

نخستین ماهواره بومی ایران یعنی امید، سوار بر موشکی از نوع سفیر از پایگاه فضایی سمنان با موفقیت به فضا پرتاب شد. تا پیش از این پرتاب، برنامه فضایی ایران دست کم یک شکست را تجربه کرده بود. اواسط بهار امسال، ماهواره کوچک امید پس از اتمام یک مأموریت آزمایشی به جو زمین بازگشته و از بین رفت.

موشک ۲۱.۵ متری سفیر که قابلیت حمل یک ماهواره نسبتاً کوچک را تا مدار LEO (مدار کم‌ارتفاع زمین با حداکثر ارتفاع ۲۵۰۰ کیلومتر) دارد، هم‌چنین قادر به حمل جنگ‌افزارهای عادی، هسته‌ای، شیمیایی و بیولوژیکی نیز در فواصل بین‌قاره‌ای است. با توجه به این که مرحله دوم موشک و برخی سیستم‌های دیگر با همکاری کره شمالی ساخته شده‌اند، نگرانی‌ها مبنی بر تکنولوژی مشترک ایران و کره شمالی نیز افزایش یافته است.

تأسیسات فضایی سمنان از دید ماهواره‌های جاسوسی ایالات متحده، زمستان ۸۷

اگر دومین پرتاب ماهواره‌ای ایران موفق باشد، عکس‌العمل آمریکا نیز همانند هشت ماه پیش، یعنی پس از پرتاب موفق ماهواره امید خواهد بود. نیش انتقادات بسیاری به دنبال موفقیت پرتاب امید، به سمت ایالات متحده و هم‌پیمانانش نشانه رفت و رابرت گیبز، سخنگوی کاخ سفید، آن را نگرانی حادی برای شیوه مدیریت اوباما خواند.

گئوف مورل، سخن‌گوی پنتاگون و معاون وزیر دفاع آمریکا نیز مأموریت امید را دلیل محکمی برای نگرانی در خصوص ایران و فعالیت‌های مکررش برای ساخت موشک‌های بالستیک دوربرد دانست. او گفت: «چنین پرتابی نشان داد که ایران تهدیدی جدی است و این تهدید نیز رو به رشد است.»

فرانک والتر اشتاینمایر، وزیر امور خارجه آلمان نیز نگرانی خود را اعلام کرده و اظهار داشت: «مأموریت امید، پیشرفتی هشداردهنده و نشانه ناراحت‌کننده‌ای از پیشرفت تکنولوژی (موشکی) ایران است.»

اما بر خلاف افزایش نگرانی‌ها، شش ماه بعد اوباما عناصر کلیدی راهبرد دفاعی ایالات متحده را در قبال موشک‌های دوربردی چون سفیر تغییر داد و در عوض، تأکید خود را بر سیستم‌های دفاع موشکی مستقر بر کشتی‌های حوزه اروپا، اسرائیل و مناطقی از خاورمیانه در قبال موشک‌های با برد متوسطی چون شهاب-۳ افزایش داد.

ایران، شهاب-۳ را بارها با کلاهک‌های جنگی معمولی در معرض آزمایش قرار داده است. با این حال تحلیل‌گران معتقدند قطعات مشکوکی را بر کلاهک شهاب-۳ تشخیص داده‌اند که نشان‌دهنده قابلیت این موشک در حمل سیستم‌های الکتریکی است؛ سیستم‌هایی که برای یک کلاهک هسته‌ای یک‌پارچه مورد نیازند.

با این حال گذشته از تصمیمات دفاعی آمریکا، پرتاب مصباح اطلاعات بیشتری در خصوص سرعت توسعه برنامه موشکی دوربرد ایران را در اختیار قرار خواهد داد. آقای علم می‌گوید: «با استفاده از سوخت‌های پیشرفته و ساختمانی سبک‌تر، اگر سفیر-۲ بتواند با دو مرحله ماهواره را پرتاب کند، آن‌گاه می‌توان گفت که ایران پا از فناوری اسکاد فراتر گذاشته و گوی سبقت را از کره شمالی ربوده است. با شکست پرتاب موشکی کره شمالی در پنجم آوریل ۲۰۰۹، یعنی زمانی که موشک سه‌مرحله‌ای تائپودونگ-۲ در انتقال ماهواره به مدار ناکام ماند، برتری ایران در این حوزه مشخص شد.»

فیلم تلویزیونی پخش شده از تلویزیون دولتی ایران، جزئیات خوبی را از چگونگی طراحی سفیر شامل سیستم موتوری مرحله اول و دوم موشک نشان داد. ظاهر موتور مرحله دوم سفیر با دو نازل خروجی گاز نشان می‌داد که طراحی اولیه آن بایستی توسط کره شمالی انجام پذیرفته باشد.

طرحی از موشک سه‌مرحله‌ای سفیر (موشک سمت چپ و میانی) با دو مرحله سوخت مایع و احتمالاً یک مرحله سوخت جامد (مرحله سوم.) در صورت نیاز به ارتقای برد پرتابی موشک، می‌توان موتورهای اقماری کوچک‌تری را در طرفین مرحله اول موشک نصب کرد. موشک سمت راست، موشک دوربرد NO-DONG-B با طراحی کره شمالی است که تشابهات مراحل فوقانی آن با سفیر به خوبی مشهود است. (عکس: GlobalSecuroty)

تصاویر جدید سفیر اما جزئیات دقیق‌تری را نشان می‌داد. در این تصاویر، موتور مرحله اول موشک به نظر مشابه سیستم موتوری موشک اسکاد متعلق به شوروی است که این موشک نیز، خود اقتباسی از موتور موشک آلمانی V-۲ است.

این فیلم هم‌چنین مدلی از یک ماهواره را متصل به دماغه مرحله فوقانی موشک نشان می‌دهد که ارتباطی با ماهواره مصباح ندارد. ماهواره مصباح، از رده موشک‌های کوچک ۵۰ سانتیمتری است. اضلاع این ماهواره (که بزرگترینشان به حدود ۶۰ سانتیمتر می‌رسد) با صفحات خورشیدی تأمین کننده الکتریسیته پوشانده شده و چندین آنتن ارتباطی نیز در جوانب مختلف آن نصب شده است؛ از این رو ماهواره برای برقراری ارتباط با زمین نیاز به جهت‌گیری خاصی ندارد.

ایران، دست کم دو نمونه از ماهواره مصباح را با همکاری کمپانی «کارلو گاوازی» ایتالیا ساخته است. قیمت تمام شده این پروژه نیز در حدود ۱۱.۳ میلیون دلار است.

نخستین ماهواره مصباح، در پرتاب ناموفق سال ۲۰۰۵ نابود شد. این ماهواره برای فعالیت در مداری با ارتفاع ۲۹۶ کیلومتر و شیبی ۵۵.۵ درجه‌ای با خط استوا طراحی شده که قادر است سیگنال‌های ساده آزمایشی‌اش را با کامیون‌های ویژه‌ای که در سراسر ایران پراکنده شده‌اند و نیز بیش از یک هزار گیرنده ثابت، رد و بدل کند.

پس از پرتاب، بیشترین توجهات معطوف به عملکرد سفیر و ارتباط آن با موشک‌های قاره‌پیمای دوربرد خواهد بود. ماهواره مصباح نیز بیشتر آزمایشی برای برنامه در حال پیشرفت فضایی ایران محسوب خواهد شد تا ماهواره‌ای کارآمد از نوع مخابراتی.