سایه انقراض بر سر یک دهم گونه‌های شناخته‌شده

احسان سنایی

طبق نخستین بررسی جامع انجام‌گرفته بر روی حیات وحش سیاره ما، ۱۰ درصد از کل گونه‌های زیستی شناخته‌شده در آستانه انقراض هستند.

خرس‌های قطبی که با روند رو به رشد گرمایش جهانی و ذوب یخچال‌های قطبی در خطر نابودی قرار دارند

خرس‌های قطبی که با روند رو به رشد گرمایش جهانی و ذوب یخچال‌های قطبی در خطر نابودی قرار داشته، و غول‌های تاسمانی که سرطان به مرز نابودی‌شان کشانده است؛ تنها دو نمونه از ده‌ها هزار پستاندار، پرنده، دوزیست، آبزی و خزنده‌ای هستند که به دنبال فعالیت‌های افسارگسیخته بشر، در معرض انقراضند.

بر اساس گزارشی با عنوان «تعداد گونه‌های زیستی استرالیا و جهان» که اخیراً در نشریه «مطالعات ذخایر زیستی استرالیا» (ABRS) به چاپ رسیده است، تغییرات اقلیمی، خسارات انسانی مستقیم وارد شده بر محیط زیست و دیگر فشارها، سلامت ۹.۲ درصد از گونه‌های زیستی شناخته شده در زمین را تهدید می‌کند.

طبق این گزارش که نتیجه تلاشی بین‌المللی برای فهرست‌بندی تمامی گونه‌های جانوری و گیاهی سالم و منقرض جهان است، بیش از یک پنجم پستانداران، ۲۹ درصد از دوزیست‌ها و ۱۲ درصد از پرندگان در خطر انقراض‌اند.

تا به حال ۹.۱ میلیون گونه زیستی کشف شده است که به اعتقاد نویسندگان این گزارش، این عدد تا ۱۱ میلیون نیز می‌تواند افزایش یابد؛ چراکه بی‌مهرگان، قارچ‌ها و جانداران دیگری نیز هنوز وجود دارند که بایستی آن‌ها را رده‌بندی و نام‌گذاری کرد.

در همین ماه، محققان انگلیسی موفق به کشف حداقل ۴۰ گونه جانوری از جمله ۱۶ قورباغه، یک خفاش و یک موش صحرایی غول پیکر (که احتمالاً بزرگ‌ترین نوع موش صحرایی شناخته شده در جهان است) در جنگل‌های بارانی «پاپوا گینه نو» شده‌اند.

این پروژه که مورد حمایت «سر دیوید اتنبرو» زیست‌شناس و برنامه‌ساز مشهور شبکه BBC نیز قرار گرفته است، ۱۱۴ هزار گونه زیستی جدید را در سه سال گذشته معرفی کرده است که در این میان، نام هشت پستاندار نیز به چشم می‌خورد.

به طور متوسط، هر ساله ۱۸ هزار کشف جدید صورت پذیرفته که متأسفانه به دلیل کمبود تعداد متخصصین طبقه‌بندی، کار دانشمندانی که به کشف و دسته‌بندی این موجودات می‌پردازند به کندی پیش می‌رود. اما در این میان، معرفی گونه‌های در معرض خطر از اهمیت بیشتری نسبت به کشف گونه‌های جدیدتر برخوردار است.

تا به حال ۹.۱ میلیون گونه زیستی کشف شده است

اتنبرو، سرشماری موجودات زنده را از اساسی‌ترین امور در علوم طبیعی، و نیز ابزاری حیاتی برای حراست از تنوع زیستی موجودات می‌داند. او می‌گوید:

«این‌که فقط بدانیم چه نوع جانداری را تحت نظر گرفته‌ایم، به حفاظت از او کمکی نخواهد کرد؛ در واقع هنوز درک ما از آن کم است. فهرست کردن موجودات زنده، تنها آغاز این فرآیند حیاتی است و از این رو، این گزارش مرجع تعیین کننده‌ای برای محافظین سیاره ماست.»

در این گزارش هم‌چنین از روند رو به رشد اطلاعات علمی بشر در خصوص مشکلات پیش روی حیات وحش سخن به میان آمده و راه را برای «اتحادیه بین المللی حفاظت از لیست قرمز طبیعت» بازتر کرده است.

«فهرست قرمز طبیعت» گزارشی سالانه از وضعیت آن دسته موجوداتی است که در معرض شدیدترین خطر انقراض هستند.

«کامرون اسلیتیر» مدیر مسئول نشریه ABRS که نقش محوری را تهیه در این گزارش ایفا کرده، می‌گوید:

«این گزارش به فهرست قرمز معنایی دیگر داد؛ زیرا تا زمانی که که صرفاً برآوردی از جزییات تنوع زیستی موجودات داشته باشید، قادر نخواهید بود از شدت وخامت خطر انقراض موجودات اطلاعی به دست آورید.»

طبق این گزارش، هم‌چنین استرالیا یکی از غنی‌ترین مخازن گونه‌های خاص زیستی معرفی شده است؛ یکی از ۱۲ سرزمینی که جانداران بومی آن، بیش از میزان طبیعی است. در حدود ۸۷ درصد پستانداران و ۹۳ درصد خزندگان زمین در استرالیا یافت شده‌اند.

«پیتر گرت» وزیر محیط زیست استرالیا، این گزارش را کمکی خارق‌العاده در راه حفاظت از گونه‌های زیستی و شامل اطلاعاتی مفید در راه مقابله با خطرات پیش روی موجودات زنده دانسته است.

فاخته، جوجه تیغی، موش خرمن و گربه وحشی اسکاتلندی، از جمله حیوانات در معرض خطر کشور انگلیس هستند.

ماهی‌گیری‌های بیش از حد در آب‌های بریتانیا و اروپا، بقای یکی از رایج‌ترین آبزیان منطقه به نام لقمه‌ماهی را نیز شدیداً در معرض مخاطره قرار داده است.