روز ملی یوز؛ سالروز کشتار یوز در بافق

مینو صابری

جشنواره‌ی حفاظت از یوز آسیایی، عصر جمعه به کار خود پایان داد. این جشنواره، به همت جمعی از سازمان‌های مردمی طرفدار محیط زیست و با همکاری طرح حفاظت از یوزپلنگ آسیایی، روزهای پنج‌شنبه و جمعه، 25 و 26 شهریورماه در محل باغ وحش ارم برگزار شد.

با دو تن از دست‌اندرکاران این طرح، مژگان جمشیدی، مشاور رسانه‌ای جشنواره‌ی حفاظت از یوز آسیایی و هم‌چنین مدیر طرح حفاظت از یوزپلنگ آسیایی مهندس علیرضا جورابچیان گفت‌وگو کرده‌ام.


ابتدا از مژگان جمشیدی پرسیده‌ام: لطفاً درباره‌ی چگونگی شکل‌گیری این جشنواره توضیح دهید.

همان‌طور که می‌دانید، نهم شهریورماه هر سال به نام روز یوزپلنگ نامگذاری شده است. امسال به دلیل مصادف شدن این روز با ایام ماه مبارک رمضان، مراسم جشنواره‌ی روز یوزپلنگ به بعد از ماه رمضان موکول شد.

روز ملی یوزپلنگ، سال‌روز واقعه‌ی کشتار یوزپلنگ‌ها در شهرستان «بافق» است. در سال 1373 یک ماده یوز که به همراه سه توله‌ی سه ماهه‌اش به نزدیک شهر بافق آمده بودند تا از یکی از چشمه‌های اطراف شهر آب بخورند، توسط مردم زخمی می‌شوند. یوزپلنگ مادر، فراری می‌شود و دوتا از توله‌ها کشته می‌شوند. در این واقعه یکی از توله‌ها زنده ماند که به تهران منتقل شد و به مدت ۹ سال در پارک «پردیسان» تهران نگهداری می‌شد.

مژگان جمشیدی

در سال 1382 این یوزپلنگ به دلیل عفونت ریوی و معده‌ای از بین رفت. طرفداران محیط زیست و گروه‌های حامی حیوانات، روز کشتار یوزپلنگ‌ها، یعنی نهم شهریور را روز یوزپلنگ نامگذاری کردند.

امسال چهارمین سالی است که این روز توسط طرفداران محیط زیست گرامی داشته می‌شود. به این دلیل که یادآوری‌ای باشد برای عموم مردم و تلاش‌هایی صورت گیرد برای آگاه‌سازی افکار عمومی نسبت به وضعیت این حیوان در خطر انقراض.

در این جشنواره چه برنامه‌هایی برای مراجعه‌کنندگان در نظر گرفته شد؟

گروه‌های مختلف «ان جی او» برنامه‌های مختلف عروسکی و نمایش فیلم و ارائه‌ی یک سری محصولات داشتند. ایستگاه‌هایی برای نقاشی کودکان با موضوع یوزپلنگ نیز از دیگر برنامه‌های این جشنواره بود.

یکی از ایرادات این جشنواره، این بود که بیشتر محصولاتی که توسط گروه‌های زیست محیطی در این جشنواره ارائه می‌شدند مختص کودکان نبودند و مضمون و محتوای تخصصی داشتند که در برخی موارد به درد کارشناسان محیط زیست می‌خوردند تا مردم عام و حتی کودکان.

به نکته‌ی خیلی خوبی اشاره کردید. این موضوع، مختص تنها این جشنواره نیست. در مجموع معمولآ متخصصان و کسانی که در زمینه‌ی محیط زیست فعال هستند، با زبان تخصصی و علمی با مخاطب ارتباط برقرار می‌کنند. گاه چنین شیوه‌ای نیروی دافعه ایجاد می‌کند و مردم را به مسائل زیست محیطی جذب نمی‌کند. این افراد دلسوزانه تلاش می‌کنند مردم را با مسائل مربوط به محیط زیست‌شان آشنا کنند، اما با زبانی صحبت می‌کنند که برای عموم مردم قابل ارتباط نیست.

من فکر می‌کنم دلیل این مشکل به این برمی‌گردد که سابقه‌ی فعالیت‌های زیست محیطی در کشور ما خیلی کم است؛ بخصوص گروه‌هایی که در زمینه‌ی حیات وحش کار می‌کنند، «ان جی او»هایی هستند که تقریبآ تازه تآسیس شده‌اند.

به همین دلیل فکر می‌کنم چون تجربه‌ی کمی دارند و عمده تجربه‌ی این دوستان در مباحث مربوط به پژوهش و مطالعات محیط زیستی‌ست که در عین حال علاقه‌مند به موضوعات آموزشی نیز هستند؛ اما شاید همین کم تجربگی گاه باعث می‌شود که آنها نتوانند با مخاطب آن‌طور که باید و شاید ارتباط برقرار کنند و بیشتر با زبان تخصصی با مخاطب عام برخورد می‌کنند.

دلیل دیگر آن، این است که متاسفانه اغلب ان‌جی‌اوهای زیست محیطی که در کشور ما هستند دچار بحران مالی هستند. همین نبود حمایت مالی و نداشتن منبع درآمد باعث می‌شود که نتوانند در چنین مواقعی محصولاتی را ارائه دهند که به درد گروه مخاطبشان- مردم عام و کودکان- بخورند.

به طور مسلم اگر یک ان‌جی‌او، یک پشتوانه‌ی مالی خوب داشته باشد که مثلآ بتواند کتاب‌هایی را برای کودکان در مقطع دبستان و راهنمایی تولید کند، حتمآ این کار را می‌کند. یا اگر بتواند محصولات کمک آموزشی را در اختیار بچه‌ها قرار دهد فکر نمی‌کنم این کارها را انجام ندهد.

در واقع این موانع مالی است که باعث می‌شود اینها چیزی برای ارائه نداشته باشند و ناچار هستند از همان آموخته‌ها و دانسته‌هایشان برای برقراری ارتباط با مخاطب استفاده کنند. همان‌طور که می‌دانید گاه با شکست مواجه می‌شوند.

از مهندس علیرضا جورابچیان مدیر پروژه‌ی جشنواره‌ی یوز آسیایی پرسیدم؛ به نظر شما، برگزاری چنین جشنواره‌هایی چقدر می‌تواند شما را به اهدافتان نزدیکتر کند؟

اینگونه جشنواره‌ها در رابطه با بالا بردن افکار عمومی در رابطه با حفاظت از حیات وحش و حفاظت از طبیعت تاثیر گذار است. در ارتباط با «گونه» اگر بتوانیم برنامه‌ریزی کنیم چنین جشنواره‌هایی در اطراف زیستگاه‌های یوز و شهرهایی که نزدیک زیستگاه یوز هستند برگزار شود مسلمآ نتایج مطلوب‌تری خواهد داشت ولی چنین جشنواره‌هایی می‌تواند کمک‌کننده باشد به افزایش آن جشنواره‌هایی که داریم برنامه‌ریزی می‌کنیم . انشاالله می‌خواهیم آن جشنواره‌ها را افزایش دهیم.

علیرضا جورابچیان

چطور شد که باغ وحش را برای برگزاری این جشنواره انتخاب کردید؟ باغ وحشی که خود؛ حیوانات را در وضعیت بسیار نامطلوبی نگهداری می‌کند.

این جشنواره در حقیقت مربوط می‌شود به تشکل‌های غیر دولتی. یعنی ما برگزارکننده‌ی این جشنواره نیستیم. تشکل‌های غیر دولتی هستند که با توجه به شناختی که از کار پروژه‌ی یوز به دست آورده‌اند این جشنواره را در مکانی مثل باغ وحش می‌گذارند.

ضمن تآئید صحبت‌های شما که باغ وحش‌های ما به هیچ‌وجه شرایط مطلوب زیست حیوانات را ندارند؛ باید بگویم چون به هر حال باغ وحش محل مراجعه‌ی افراد علاقه‌مند و افرادی است که با حیوانات و حیات وحش بیگانه نیستند؛ می‌شود نتیجه‌گیری و اطلاع‌رسانی بهتری کرد که آن افراد هم بتوانند با اطلاعات بیشتری در این زمینه فعالیت کنند.

با توجه به صحبت‌های شما من هم قبول دارم که باغ وحش‌های ما شرایط مطلوبی ندارند. این یک حقیقت است!

اینطور که من شاهد بودم استقبال خوبی از سوی مردم از این جشنواره صورت نگرفت. بیشتر مردم ترجیح می‌دادند چند قدم آنطرف‌تر غرفه‌های جشنواره؛ به قفس شیرها نزدیک شوند و هر یک به شکلی سعی در عصبی کردن شیرها داشته باشند تا صدای غرش آنها را بشنوند و لذت ببرند! وقتی متاسفانه چنین فرهنگی در جامعه‌ی ما وجود دارد؛ چطور می‌توانند از این غرفه‌ها و جشنواره دیدن کنند و بیاموزند آن هم در صورتی که اصلآ «یوز»ی در آنجا حضور ندارد.

تمام همّ و غمّ ما در این پروژه صرف این می‌شود که ما بتوانیم زیستگاه‌های یوز را شناسایی کنیم و اهالی روستاها و شهرهای اطراف آنرا با داشتن یک چنین حیوان مهمی آشنا کنیم که بتوانند بهتر از آنها حفاظت کنند.

تمام تلاش ما در درجه‌ی اول روی حفاظت از زیستگاه‌ها متمرکز شده و موفق‌ترین فعالیت‌های سازمان در ارتباط با حیات وحش به گفته‌ی خیلی‌ها – حتی رئیس محترم سازمان - همین فعالیت‌هایی است که در زیستگاه‌های یوز؛ از قبیل تکمیل کردن تجهیزات زیستگاه‌ها، افزایش محیط‌بانان زیست‌گاه‌ها و مطالعه و بررسی درون زیستگاه‌ها شده است ولی به لحاظ اینکه شناخت و آگاهی عموم مردم، مهم هست، در شهرها هم فعالیت‌هایی به وسیله‌ی تشکل‌ها صورت می‌گیرد. نمی‌شود گفت نتیجه‌ی خوبی ندارد! یک درصدی نتیجه‌ی مطلوب دارد. اگر نواقص آن برطرف شود تا حدودی نتیجه مطلوبتر خواهد بود.

همه باید تلاش کنیم برای حفظ حیات وحش و ارزش‌هایی که آنها برای کشورمان دارند. کشور ما واقعآ از نظر تنوع زیستی دارای رتبه‌ی بالایی در دنیا هست.

انشاالله که شما هم برای آگاهی مردم برای آشنایی با حیات وحش کمک کنید. چون رسانه‌ها مهم‌ترین عامل جهت توسعه و افزایش آگاهی افکار عمومی برای حفظ طبیعت و محیط زیست‌مان بوده‌اند و هستند و امیدواریم بهتر هم بشود.