«تهران مجال نفس کشیدن پیدا می‌کند»

مینو صابری

چند سالی است که بحث انتقال پایتخت از تهران مورد بررسی قرار می‌گیرد، اما هیچ‌وقت تصمیم قاطعی در این باره گرفته نشده است و حالا مجمع تشخیص مصلحت نظام این پیشنهاد را به تصویب رسانده است.

به همین بهانه با چند تن از متخصصین و فعالان محیط زیست در باره‌ی انتقال پایتخت از تهران و تاثیر آن بر مسائل زیست محیطی تهران گفت‌وگو کرده‌ام.

دکتر «محمد حسن پیراسته»، مشاور محیط زیست که قبلا نیز مدیر کل حفاظت محیط زیست استان تهران بوده است در رابطه با این‌که انتقال پایتخت از تهران چه نکات مثبتی می‌تواند در رابطه با مسائل زیست محیطی داشته باشد می‌گوید:

امروزه در کشورهای موفق در امر مدیریت محیط زیست، تاثیر گذاری هر موجود زنده در محیط و میزان استفاده از منابع محیطی مَدّ نظر است و در واقع ما محیط زیستی‌ها اعتقاد داریم که ظرفیت‌ها و پتانسیل‌های محیطی، محدود است.

تهران در خیلی از ظرفیت‌های خود ـ بدون تعارف ـ عبور کرده و بارگذاری در این سرزمین بیمار موجب بروز مشکلات بیشتر و افزونی گره‌های آزاردهنده‌ی محیطی کنونی؛ نظیر ترافیک، آلودگی هوا، آلودگی آب، آلودگی صوتی، تحلیل محدود منابع حیاتی ِ موجود و در نتیجه افسردگی، اضطراب، دلهره و کج‌خلقی جامعه و تاثیر منفی بر تمامی زیست‌مندان شده است.

دکتر «محمد حسن پیراسته»، مشاور سازمان محیط زیست

در سال ۱۳۴۶، به جهت معدودیت این توان‌ها، یک ممنوعیتی برای فعالیت و استقرار واحدهای صنعتی لحاظ شده بود که متاسفانه طی دهه‌های گذشته به عناوین مختلف این ملاحظات نادیده گرفته شد و متاسفانه امروزه تهران در برابر معضلات عدیده و متنوعی، سر در گم و بلاتکلیف قرار دارد.

به‌طور یقین در حال حاضر انتقال پایتخت به ویژه مرکز اقتصادی و بازرگانی کشور به نقاط دیگر که توانایی محیطی قابل تحملی ‌را داشته باشد، به نظر من از اولویت‌های مدیریت زیست محیطی کشور است.

مهندس «یاسر انصاری» دبیر کل کانون عالی گسترش فضای سبز و حفظ محیط زیست ایران هم در همین رابطه گفت:

از دو حوزه‌ی انسانی و حوزه‌ی محیط طبیعی حائز اهمیت است. در حوزه‌ی انسانی مباحث متعددی داریم از جمله، آلودگی‌هایی هستند که با زندگی شهروندان ارتباط مستقیم دارد؛ مثل آلودگی صوتی، آلودگی هوا، آلودگی آب و خاک و همچنین بهره‌برداری‌های بی‌رویه‌ای که از حوزه‌ی آب‌خیز استان صورت می‌گیرد.

در بحث مربوط به آلودگی‌های صوتی، متاسفانه امروزه تهران به کلکسیونی از این نوع آلودگی‌تبدیل شده است.
سازمان بهداشت جهانی، آلودگی صوتی ‌را به دلیل کثرت منابع ـ مانند ترافیک، صنعت و فعالیت‌های دیگری که صورت می‌گیرد- خطر جدی و جدیدی برای شهروندان معرفی کرده است.

متاسفانه در شهر تهران ما به شدت با این نوع از آلودگی‌ها روبرو هستیم.

مهندس «یاسر انصاری» دبیر کل کانون عالی گسترش فضای سبز و حفظ محیط زیست ایران

در حوزه‌ی مربوط به آلودگی هوا، تهران یکی از آلوده‌ترین کلان‌شهرهای دنیا به حساب می‌آید و متاسفانه در یک سوم از اوقات سال، هوای تهران در حالت مسمومیت قرار دارد که شاید به دلیل جنبه‌های روانی آن، در رسانه‌ها منعکس نکنند که امنیت روانی جامعه به هم نخورد اما واقعیتی است که وجود دارد.

در حوزه‌ی مربوط به آلودگی خاک؛ که نتیجه‌ی آن مسلمآ تولیدات گیاهی و تولیدات زراعی ما هستند و آلودگی حوزه‌ی آب‌ریز هم در واقع به دلیل استفاده‌ی بی رویه‌از منابع آب زیر زمینی، چاه‌هایی که احداث شده برای پاسخ‌گویی به نیازهای فعالیت‌های صنعتی، تفرجی و سکونتی؛ تهران به‌شدت با مشکل روبرو است.

در حوزه‌ی مربوط به محیط طبیعی با توجه به سرریز جمعیت و فعالیت‌هایی که صورت می‌گیرد؛ معدود زیست‌گاه‌های حساس و شکننده‌ی این گونه محیط‌ها مثل «پارک ملی خُجیر» و «سرخه‌حصار» در تهران یا جنگل‌های دست‌کاشتی مثل «لویزان» و «خرگوش‌دره» به نوعی قربانی این توسعه‌ی ناپایدار شدند و معدود گونه‌های گیاهی و جانوری اطراف تهران را هم با مخاطره‌ی جدی روبرو ساخته است.

بنابراین من فکر می‌کنم بحث انتقال پایتخت اگر سبب تخلیه‌ی معدود برخی مشاغل در پایتخت باشد و یا حداقل جاذبه‌های شغلی‌را در تهران متوقف کند می‌تواند تاثیر مثبتی بر آینده‌ی محیط زیست شهروندان تهرانی و همچنین آینده‌ی محیط زیست اکوسیستم استان تهران و زیستگاه‌های محدود باقی‌مانده بر جای بگذارد.

از مهندس «محمد درویش»، عضو هیئت علمی موسسه‌ی تحقیقات و مراتع کشور پرسیدم؛ شما به عنوان فردی که در زمینه محیط زیست تخصص و فعالیت دارید؛ آینده‌ی تهران را بعد از محقق شدن این موضوع چگونه می‌بینید؟

در حقیقت بهترین توصیفی که می‌شود از تهران ارائه داد مبنی بر این‌که دیگر پایتخت سیاسی ایران نباشد این است که دست‌کم حدود یک میلیون نفر از جمعیت وابسته به دولت و وزارت‌خانه‌های کلیدی کشور از شهر کم می‌شوند و در نتیجه تهران مجال نفس کشیدن پیدا می‌کند و بسیاری از مناسباتی که ناشی از بورس‌بازی قرار گرفتن تهران به عنوان پایتخت کشور هست بسیار کم‌رنگ خواهد شد.

مهندس «محمد درویش»، عضو هیئت علمی موسسه‌ی تحقیقات و مراتع کشور

در نتیجه جذابیت‌های کاذبی که در تهران وجود دارد و بسیاری به سودای افزایش درآمدهای بیشتر به سمت این کلان‌شهر هجوم می‌آورند به‌طرز قابل ملاحظه‌ای کاهش پیدا می‌کند و ما می‌توانیم امیدوار باشیم تعداد روزهایی که مردم تهران می‌توانند آسمان آبی را ببینند بیشتر شود.

آقای درویش، آیا انتقال پایتخت از تهران امری قابل اجرا است؟

حتمآ امکان‌پذیر است. این مساله اولین‌بار نیست که قرار است در دنیا اتفاق بیافتد؛ در خود ایران هم ـ از دوهزار و پانصد سال پیش تا به حال ـ این اتفاق ۲۹ بار افتاده و این دفعه‌ی سی‌ام است که در ایران پایتخت عوض می‌شود.

به باور من، ما چیزی کمتر از پاکستان و ترکیه نداریم؛ آن‌ها این تجربه را در قرن گذشته داشتند که تجربه‌ی بسیار موفقیت‌آمیزی هم بوده است. «اسلام آباد» و «آنکارا» نشان دادند به مراتب شهرهای بهتری هستند برای این‌که مرکزیت آن کشورها را داشته باشند و از آن ترافیک‌ها و آن آلودگی‌ها و مشکلاتی که کلان‌شهرهایی مثل «استانبول» و «کراچی» داشتند بَری هستند.

همچنین «برزیل» این‌کار را کرده و به جای «ریودوژانیرو»، «برازیلیا» را و «استرالیا» به جای «سیدنی»، «کانبرا» را انتخاب کرده‌اند.

بنابر این در ایران هم می‌تواند این اتفاق بیافتد هر چند که الآن دیر شده؛ این اتفاق باید بیست سال پیش می‌افتاد ولی باز هم اگر این اراده وجود داشته باشد؛ به نظر من صرف بیست و پنج میلیلارد دلار پولی که اعلام می‌شود برای این انتقال لازم است، چیز زیادی نیست در برابر آن چیزی که ما به‌دست خواهیم آورد.

بهتر است که پایتخت سیاسی کشور در منطقه‌ای قرار بگیرد که از بلایای طبیعی ـ تا آن‌جایی که امکان دارد ـ بری باشد؛ به خصوص زلزله، سیل و زمین‌رانش که در کشور ما بسیار زیاد است. تهران هم که خودش روی چندین گسل قرار گرفته است.

همچنین بهتر است پایتخت در جایی قرار بگیرد که منابع آبی کافی داشته باشد تا نیاز نباشد از جای دیگری این منابع آبی را به پایتخت تزریق کنیم.