دبیرستان تاریخی مروی، یک قدم تا فراموشی

بیژن روحانی

آیا دبیرستان مروی تهران با پیشینه تاریخی خود وداع می‌کند؟ مدتی است اخباری مبنی بر انحلال این مدرسه قدیمی و تبدیل آن به مجتمع تجاری به گوش می‌رسد. اخباری که باعث نگرانی بسیاری از دوستداران میراث فرهنگی در ایران شده است.

دبیرستان مروی که در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسیده، از قدیمی‌ترین مدارس به سبک جدید در ایران است. این نهاد آموزشی در خیابان ناصرخسرو و در نزدیکی شمس العماره قرار دارد و بعد از دارالفنون دومین دبیرستان به سبک جدید در تهران به شمار می‌آید. این محل بیش از نیم قرن به عنوان مدرسه سابقه دارد و پیش از آن نیز به عنوان دانشسرا و دانشکده فنی مورد استفاده قرار گرفته و روی هم در حدود یک سده در خدمت نظام آموزشی در ایران بوده است.

دبیرستان مروی / عکس از مهر

این دبیرستان طبق رای صادره از سوی شورای عالی آموزش و پرورش در سال ۱۳۸۴ به دلیل قدمت تاریخی و سوابق درخشان علمی، ‌آموزشی و فرهنگی به عنوان «مدرسه ماندگار» شناخته شده است. به جز این دبیرستان، دارالفنون و البرز نیز جزو مدارس قدیمی و ماندگار شهر تهران هستند.

دبیرستان مروی در اصل بخشی از یک باغ قدیمی بوده است که سپس زمین آن از سوی خان مروی وقف و در زمان رضا شاه ساختمان مدرسه در آن احداث می‌شود.

دبیرستان مروی به عنوان یکی از قدیمی‌ترین نهادهای آموزشی دوران مدرن در ایران، ارزش تاریخی ویژه‌ای دارد. همچنین این مدرسه محل تحصیل افراد نامدار فراوانی از جمله باستانی پاریزی، عبدالحسین زرین‌کوب، ابوالقاسم حالت، کاظم معتمد نژاد (از مشاهیر علوم ارتباطات در ایران)، جلال خالقی و بسیاری دیگر بوده است.

حوزه علمیه مروی

از مدتی پیش، مساله‌ی وقفی بودن زمین این مدرسه باعث شد تا اقداماتی از سوی سازمان اوقاف برای پس گرفتن این مدرسه از آموزش و پروش آغاز شود. سازمان اوقاف قصد داشت با پس گرفتن این مدرسه آن را به حوزه علمیه مروی واقع در همان خیابان واگذار کند. اما بسیاری معتقد بودند اقدامات سازمان اوقاف برای پس گرفتن این مدرسه در حقیقت مقدمه‌ای است برای تبدیل کردن این مکان تاریخی به پاساژ و مجتمع تجاری در قلب یکی از تجاری‌ترین محلات تهران.

همین نگرانی باعث شد تا در تیرماه سال هشتاد و هشت، جمعی از افراد سرشناسی که در گذشته از این مدرسه فارغ التحصیل شده بودند نامه‌ای را به رییس جمهور نوشته و نسبت به تغییر کاربری این محل و یا تبدیل آن به مکان تجاری اظهار نگرانی کنند. به اعتقاد آنان، وقفی بودن زمین یک مدرسه تاریخی دلیلی کافی برای منحل کردن آن نبود.

سرانجام دبیرستان مروی در ازای مبلغ یک میلیارد و دویست میلیون تومان به مدرسه علمیه مروی واگذار شد. اما صدور نامه‌ای مبنی بر واگذاری این مدرسه پایان ماجرا نبود. به گفته‌ی مدیر اسبق دبیرستان مروی، اين دبيرستان به دولت متعلق است و براي واگذاری املاك دولتی به غير، بايد مصوباتی ارائه و مراحل قانونی آن طی شود، در حالی كه به اعتقاد این مدیر پیشین دبیرستان، نامه‌ی واگذاری به‌صورت غيرقانونی صادر شده است.

بازارچه مروی

به گزارش خبرگزاری ایسنا، این مدیر پیشین مروی در نشستی خبری که چندی پیش با حضور مدیران و دبیران پیشین این مدرسه برگزار شد، از وجود اسناد، مدارک و نقشه‌هایی خبر داد که مطابق آنها، این دبیرستان تاریخی قرار است پس از واگذاری به پاساژ تجاری تبدیل شود.

گرچه مدیران پیشین این مدرسه می‌گویند تخلیه و واگذاری این واحد آموزشی قانونی نیست، اما در خردادماه سال‌جاری، رییس سازمان آموزش و پرورش شهر تهران در نامه‌ای به مدیر آموزش و پرورش منطقه 12، جایی که مدرسه در آن واقع شده، از او خواست تا مطابق مصوبه‌ی هیئت دولت نسبت به تخلیه و تحویل دبیرستان به نمایندگان موقوفه اقدام کند.

با صدور این نامه به نظر می‌رسد وزارت آموز ش و پرورش نیز اکنون دیگر به دنبال حفظ این مدرسه به عنوان یکی از یادگارهای آموزشی تهران نیست و با انحلال آن موافقت کرده است.

عکس یادگاری قدیمی دبیران مروی / عکس از مهر

از سوی دیگر محمدابراهيم لاريجانی، مدیرکل سازمان میراث فرهنگی و گردشگری استان تهران اعلام کرده است با توجه به اخباری که برخی تحصیل کردگان این مدرسه و کسبه‌ی اطراف دبیرستان و حوزه‌ی علمیه به میراث فرهنگی آنها داده‌اند، یگان حفاظت میراث فرهنگی استان تهران اکنون «با هوشیاری بیشتری» در این محدوده فعال شده است. به گفته‌ی مدیرکل میراث فرهنگی استان تهران، این سازمان مطابق قوانین «به‌طور قاطعانه با كسانی كه عامل يا آمر تخريب، تغيير يا دخل و تصرف در آثار فرهنگی و بناهای باارزش تاريخی ـ فرهنگی كشور باشند، برخورد قانونی می‌كند.«

همچنین آقای لاریجانی در خصوص تغییر کاربری این دبیرستان به حوزه علمیه اسلامی گفته است مالك می‌تواند درباره ملك خود تصميم بگيرد. تخليه‌ يك مدرسه، مصداق دخل و تصرف در يك اثر ثبتی نيست؛ اما كاربری كه قرار است به مدرسه داده شود، بايد با استعلام از ميراث فرهنگي باشد.

روابط عمومی حوزه علمیه مروی که قرار است مطابق وقف‌نامه این دبیرستان را تحویل بگیرد در پایگاه اطلاع رسانی خود اعلام کرده است ساختمان دبیرستان بدون تغییر حفظ می‌شود و «به هیچ عنوان حتی یک آجر از ساختمان» هم جا‌ به جا نخواهد شد. مطابق گفته‌های روابط عمومی حوزه علمیه مروی، در زمان رضاشاه عرصه این مکان «غصب و به دبیرستان تبدیل شد» و « فضای مدرسه علميه را در اختيار دانشجويان و دانش آموزان هنر قرار دادند و علما و طلاب را از كل فضای مدرسه بيرون راندند.« اکنون تولیت مدرسه علمیه قصد دارد « اموال و عرصه ها و زمينهاي غصب شده» را باز گرداند.

با این حال بسیاری معتقدند، به غیر از ارزش‌های معماری، آن چیزی که در مورد دبیرستان مروی باید مورد حفاظت قرار بگیرد سابقه آموزشی آن به عنوان یکی از قدیمی‌ترین نهادهای آموزشی نوین در ایران است. سابقه‌ای که با واگذار شدن این دبیرستان به هر نهاد دیگر، نشانی از آن باقی نخواهد ماند.