از ۲۶ اردیبهشت تا سوم خرداد ۱۳۵۷چه گذشت
سید ابراهیم نبویسی سال از انقلاب ایران می‌گذرد، انقلابی که امروز با ده‌ها روایت درست یا غلط برای نسلی که انقلاب را ندیده است، بازگو می‌شود. ما در این برنامه قصد داریم تنها به بازگویی خبرهای سی سال قبل بپردازیم. منبع خبر ما روزنامه‌های وقت، کیهان و اطلاعات و گاهی نشریات مخالفان دولت است. در این برنامه صرفا به بازگویی خبرهای سال 1357 پرداخته و از قضاوت درباره وقایع و حوادث حتی الامکان خودداری می‌کنیم. اولین برنامه روز 26 اردیبهشت پخش شد و به مرور خبرهای 19 تا 26 اردیبهشت پرداخت. در این قسمت به مرور خبرهای 27 اردیبهشت تا سوم خرداد 1357 می‌پردازیم. سه‌شنبه، 26 اردیبهشت 1357 در جریان تظاهرات دانشجویان ایرانی مخالف حکومت در شیکاگو، که در مقابل سرکنسولگری شاهنشاهی ایران در شیکاگو صورت گرفته بود، صدها دانشجوی مخالف شرکت کردند. در جریان این تظاهرات میان یکی از طرفداران دولت و دانشجویان مخالف درگیری نیز رخ داد. این تظاهرات با حضور پلیس مواجه شد و سرانجام منجر به دستگیری 173 نفر و مجروح شدن تعدادی از ماموران پلیس و دانشجویان شد. روزنامه کیهان هوایی در توضیح این خبر نوشت: «زد و خورد 650 دانشجوی کمونیست ایرانی با پلیس آمریکا» چهارشنبه، 27 اردیبهشت 1357 جیمز کالاهان، نخست وزیر انگلیس در مجلس عوام این کشور از فروش اسلحه به ایران و ایجاد کارخانه نظامی به ارزش 4/1 میلیارد دلار در اصفهان، دفاع کرد. کالاهان در مقابل دو تن از نمایندگان چپ‌گرای مجلس که خواستار کاهش فروش سلاح به ایران و عربستان سعودی بودند، اظهار داشت: «بریتانیا از سیاست گسترش آزادی و همچنین از ثبات ایران حمایت می‌کند.» وی گفت: «ما امیدواریم که شاهنشاه مذاکرات خود را درباره مسایلی که مورد علاقه ایشان در جریان دادن آزادی است، ادامه دهند.»
پنجشنبه، 28 اردیبهشت 1357 به دنبال برگزاری تظاهرات پنجشنبه 27 خرداد در تهران، 214 نفر از تظاهرکنندگان بوسیله ماموران انتظامی و گارد شهربانی دستگیر شدند. تظاهرات روز پنجشنبه از ساعت 12 ظهر تا ساعت 4 بعد از ظهر در محدوده خیابان‌های ناصرخسرو، بوذرجمهوری، سیروس، چهارراه سرچشمه، کوچه دردار، خیابان امیرکبیر و ری اتفاق افتاد. در این تظاهرات تعدادی از مردم و گروهی از نیروهای پلیس مجروح شدند و چندین شعبه بانک و اتومبیل تخریب شد. در همین روز تظاهرات دیگری توسط جوانان خیابان ژاله به راه افتاد که در آن چهار نفر دستگیر شدند. این گروه که در مقابل مسجد فاطمیون اجتماع کرده بودند، در حالی که شعار می‌دادند، به سوی سه راه ژاله حرکت کردند. ماموران انتظامی در هنگام تعقیب چهار نفر از این افراد را که قصد داشتند وارد بیمارستان شفایحیائیان شوند، دستگیر کردند. به نوشته‌ی روزنامه کیهان از 214 نفری که دستگیر و تحویل دادسرای تهران شدند، 102 نفر پس از رسیدگی به پرونده‌ی‌شان با قرار بازداشت به زندان رفتند. همچنین 29 نفر از بازداشت‌شدگان که به گفته‌ی پزشکی قانونی به سن هجده سال نرسیده بودند، به دادگاه اطفال اعزام شدند. پرونده‌ی‌ی شش نفر نیز به دادرسی ارتش ارجاع شد و به نوشته‌ی کیهان پرونده‌ی 77 نفر از دستگیر شدگان چند روز قبل هنوز در دست بررسی است. جمعه، 29 اردیبهشت 1357 اداره مبارزه با مواد مخدر اعلام کرد، با همکاری اداره‌ی مبارزه با مواد مخدر کشور آمریکا و پلیس هلند، دو ایرانی را به اتهام حمل هروئین به کشورهای اروپایی دستگیر و زندانی کرد. این دو نفر متهم‌اند که 450 گرم هروئین را از ایران به هلند برده‌اند، یکی از این دو نفر در فرودگاه آمستردام دستگیر شد. شنبه، 30 اردیبهشت 1357 کلاس‌های درس اکثر دانشگاه‌های کشور به دنبال حوادث هفته‌ی گذشته به حال تعطیل درآمد. دانشگاه پلی‌تکنیک به حال نیمه تعطیل درآمد و دانشجویان این دانشگاه در تظاهراتی که در خیابان‌های اطراف انجام دادند، شیشه چند بانک را شکستند. دانشجویان علم و صنعت نیز به عنوان اعتراض به حضور گارد در دانشگاه، به مدت دو هفته این دانشگاه را تعطیل کردند. شورای آموزشی علم و صنعت اعلام کرد که نیم‌سال دوم تحصیلی منحل می‌شود. در دانشگاه آذرآبادگان نیز استادان در یک گردهمایی اعلام کردند که اگر ترم منحل شود و به دانشجویان نمره صفر داده شود، استادان از رفتن به کلاس‌های درس خودداری خواهند کرد. در دانشگاه تهران، گروهی از دانشجویان به احتمال اخراج برخی دانشجویان اعتراض کردند. همچنین دانشگاه‌های ملی، رازی کرمانشاه، اصفهان، صنعتی آریامهر و صنعت نفت آبادان نیز در حال تعطیل و اعتراض به‌سر می‌برد. شنبه، 30 اردیبهشت 1357 نمایش «ترس و نکبت رایش سوم» اثر برتولت برشت توسط گروه دانشجویان هنرهای زیبای دانشگاه تهران روی صحنه رفت. کارگردانی این نمایش را ناصر یوسفی‌نژاد برعهده داشت و شریف لنکرانی نمایش برشت را به فارسی برگردانده بود. شنبه، 30 اردیبهشت 1357 آیت‌الله حاج سید محمدرضا گلپایگانی، یکی از مراجع شیعه به دلیل حمله قلبی به بیمارستان انتقال یافت. پزشکان معالج به علت ضعف و ناراحتی، هرگونه ملاقات را برای این مرجع تقلید ممنوع کردند. به نوشته‌ی روزنامه کیهان: دکتر باهری رییس بیمارستان و پزشک معالج ایشان گفت، خوشبختانه عارضه تازه‌ای ناشی از حمله قلبی در حضرت آیت‌الله دیده نشده است و ضربان نبض ایشان حدود 80 تا 84 است و فشار خون نیز حداکثر بین 13 تا 14 و حداقل بین 8 تا 8 و نیم در نوسان است، ولی مختصری کم خونی در سطح قدامی قلب دیده می‌شود. وی گفت: حضرت آیت‌الله 77 سال دارند.
به فاصله یک هفته با بستری شدن آیت‌الله گلپایگانی، روزنامه کیهان هوایی در صفحه 10 روز سوم خرداد خبر سفر آیت‌الله مرعشی نجفی به لندن برای معالجه قلب و چشم را منتشر کرد. هم‌زمان با سفر آیت‌الله مرعشی نجفی به لندن، آیت‌الله سید عبدالله موسوی شیرازی در سن 89 سالگی به علت سکته قلبی در بیمارستان شاهین فر مشهد بستری شد و آیت‌الله حاج میرزا محمد غروی توتونچی نیز به دلیل سرطان خون در سن 74 سالگی در تبریز درگذشت. یکشنبه، 31 اردیبهشت 1357 جلسه‌ی هفت ساعته روسای دانشگاه‌های کشور در تهران تشکیل شد و گفته‌ی شد که به احتمال قوی وزارت علوم و آموزش عالی منحل خواهد شد. گفته‌ی شد که با انحلال این وزارتخانه، شورای هماهنگی دانشگاه‌ها و نیز یک وزیر مشاور وظایف وزارت علوم را برعهده خواهند گرفت. دوشنبه، اول خرداد 1357 گروهی از دانشجویان دانشگاه تهران که خود را طرفدار دولت می‌خواندند، طی نامهای به جمشید آموزگار، نخست‌وزیر و دبیر کل حزب رستاخیز، از تصمیم دولت مبنی بر مجازات آشوبگران حمایت کردند. در این اطلاعیه آمده است: «کشورهایی که هرگز نتوانسته‌اند در مدتی چنین کوتاه این همه پیشرفت را ببینند، با فریب عده‌ای ناآگاه سعی نموده‌اند تا با حمله به مراکز آموزشی و دانشگاهی کشورمان، مانع از پیشرفت سریع کشور گردند، غافل از اینکه ملت ایران به‌ویژه دانشجویان عصر رستاخیز هرگز اجازه نخواهند داد که عده‌ای اخلالگر و فریب‌خورده از فضای آزادی که برای پیشرفت ایران ایجاد شده، به نفع بیگانگان سوء‌استفاده نمایند. چون همه ما معتقدیم که: چو ایران نباشد تن ما مباد.» دوشنبه، اول خرداد 1357 روزنامه اطلاعات نوشت، زیباترین پلاژهای زمستانی و در سطح بین‌المللی در چابهار واقع در کرانه‌ی عمان در دست ایجاد است و کارشناسان پیش‌بینی می‌کنند که این پلاژها در زمستان آینده قابل استفاده خواهد بود. به موجب برنامه‌هایی که در دست است، پلاژ زمستانی چابهار در نوروز آینده از تمامی امکانات تفریحی و رفاهی برخوردار خواهد بود. هم‌زمان با راه‌اندازی این پلاژها پروازهای هوایی چابهار و زاهدان افزایش خواهد یافت. از سوی دیگر اعلام شد که در کناره دریاچه‌ی رضاییه نیز واحدهای مجهز و تازه پذیرایی با امکانات ویژه برای گردشگران ساخته می‌شود. دوشنبه، اول خرداد 1357 وزارت دفاع آمریکا طرح فروش هواپیما به ایران و ژاپن را به ارزش 414 میلیون دلار به اطلاع کنگره این کشور رساند. این طرح شامل شش فروند از صد فروند هواپیمای جنگنده اف 15 است که ژاپن خریداری می‌کند. معامله با ایران نیز شامل ده فروند هواپیمای مک دانل دوگلاس آر اف 4 نوعی هواپیمای اکتشافی جهات فانتوم به ارزش 170 میلیون دلار است. دوشنبه، اول خرداد 1357 به نوشته‌ی روزنامه کیهان هوایی، بیش از دو هزار پزشک ایتالیایی با ارسال نامه به ایران خواستار انجام کارهای درمانی و پزشکی در ایران شدند. به نوشته‌ی این روزنامه، مسوولان وزارت بهداری و بهزیستی درحال بررسی شرایط و تخصص این دو هزار پزشک داوطلب ایتالیایی هستند. وزارت بهداری اعلام کرد که بیشتر تمایل دارد که پزشکان ایرانی مقیم خارج به ایران برگردند و تاکنون نیز در سفر اخیر هیات ایرانی، 50 پزشک مقیم خارج تمایل خود را به بازگشت به کشور و انجام وظیفه در روستاها اعلام کردند. به گفته‌ی وزارت بهداری، در خرداد 1357 تعداد 200 پزشک و 500 پرستار خارجی در ایران خدمت می‌کردند که قراردادهای آنها دو ساله بود و در صورت وجود رضایت قرارداد پس از دو سال تمدید می‌شد. دوشنبه، اول خرداد 1357 فرح دیبا، ملکه ایران به مدت سه ساعت از خیابان‌های پرجمعیت جنوب تهران بازدید کرد و از نزدیک با گروه‌هایی از مردم گفت‌وگو کرد. وی از یک مدرسه راهنمایی تحصیلی در خیابان شوش و مرکز رفاه خانواده در دولاب دیدن کرد. این دیدار که در مسیر میدان ژاله، میدان خراسان، خیابان شهباز، خیابان ری، میدان شوش، خیابان شوش، میدان غار، خیابان آهنگ، شهباز جنوبی و خیابان ژاله بود، بدون اطلاع و پیش‌بینی قبلی صورت گرفت. وی مانند سایر سفرهای شهرستانی و دیدارهایش از جنوب تهران با مردم گفت‌وگو کرد و شاهد فعالیت و زندگی روزمره مردم بود. به نوشته‌ی روزنامه کیهان، در خیابان شوش و دولاب گروهی از مردم به دور ملکه حلقه زده و مسایل محلی خود را با وی در میان گذاشتند. وی پس از این دیدار دستوراتی برای ایجاد فضای سبز و باغ‌های عمومی برای استفاده مردم صادر کرد. دوشنبه، اول خرداد 1357 سینمای ایران در سال 1357 با پنج فیلم در جشنواره کن فرانسه شرکت کرد. فیلم «اوکی مستر» که نام قبلی آن «سیندرلا» بود و توسط پرویز کیمیاوی کارگردانی شده است، در بخش «دو هفته کارگردانان» نمایش داده شد.
در بخش بازار فیلم نیز فیلم‌های مستند «بلوط» و «آزار سرخ» ساخته‌ی غلامحسین طاهری‌دوست، فیلم «طبیعت بی‌جان» سهراب شهیدثالث و «دایره مینا» از داریوش مهرجویی به نمایش درآمد. سه‌شنبه، دوم خرداد 1357 گرهارد ریتزل سفیر آلمان فدرال در ایران اعلام کرد دو نیروگاه اتمی بوشهر که به ارزش 10 میلیارد مارک ساخته می‌شود، به زودی آماده تحویل است و آلمان چهار نیروگاه هسته‌ای دیگر به ارزش 20 میلیارد مارک در ایران خواهد ساخت. دو شهرک مجهز به نامهای هلیله و بندرگاه برای سکونت بیش از هشت هزار نفر از کارکنان نیروگاه که پنج هزار نفر آنان ایرانی و بقیه خارجی هستند ایجاد شده است. همچنین در مصاحبه‌ای با حضور سیروس منظور، قاسم عربیان و حمید رفیع‌زاده معاونان سازمان انرژی اتمی ایران اعلام شد که این سازمان در 54 طرح مختلف اکتشاف اورانیوم در پنج قاره جهان مشارکت کرده است و تاکنون 28 هزار تن اورانیوم نیز برای مصرف نیروگاه‌های هسته‌ای داخلی که از سال 1359 راه‌اندازی خواهند شد، خریداری کرده است. مسوولان انرژی اتمی تاکید کردند، تاکنون در 50 نقطه ایران با آثاری از اورانیوم برخورد شده است که بررسی‌ها برای تشخیص منابع اصلی ذخایر ادامه خواهد داشت. در این جلسه گفته شد که نیروگاه‌های هسته‌ای 5 و 6 در نزدیکی اصفهان و نیروگاه‌های 7 و 8 در نزدیک ساوه نصب می‌گردند. سه‌شنبه، دوم خرداد 1357 جمشید آموزگار، نخست‌وزیر در گفت‌وگو با خبرنگاران گفت: «به زودی لایحه‌ی مربوط به استقلال دانشگاه‌ها به مجلس داده می‌شود.» وی گفت: «دولت معتقد به استقلال دانشگاه‌هاست و دانشگاه‌ها باید بوسیله هیات‌های امنا اداره شوند.»
وی اعلام کرد که چون دولت تمام هزینه‌ی اداره‌ی دانشگاه‌ها را می‌پردازد، در درجه‌ی اول در نظر دارد که نیروی انسانی در حال تحصیل را متناسب با نیازهای اداری کشور بپذیرد و از سوی دیگر از اکثریت دانشجویانی که می‌خواهند درس بخوانند، اما از سوی اقلیت دانشجویان تهدید می‌شوند، نظم و آرامش دانشگاه‌ها را تامین کند. وی گفت: «وظیفه هیات‌های امنا و مسوولان دانشگاه‌ها برقراری نظم دانشگاه است.» آموزگار گفت: «برای چی این دولت به دانشجو که تحصیلاتش رایگان است، پول توجیبی هم بدهد که بیاید آنجا و شیشه بشکند و میکروسکوپ بشکند و بگوید نمی خواهم درس بخوانم.» سه‌شنبه، دوم خرداد 1357 داریوش همایون، سخنگوی دولت در یک مصاحبه به شایعات نگران‌کننده‌ای که میان مردم پایتخت پراکنده شده است، پاسخ داد و تاکید کرد که مخالفان برای آشفتن مردم جنگ روانی راه انداخته‌اند، ولی دولت منابع آشوبگران را شناخته است و در مجازات این افراد شدت عمل نشان خواهد داد. وی گفت: «دولت به مسوولان دستور اکید داده است که در برابر هرگونه آشوب با نهایت شدت عمل برخورد کنند.» داریوش همایون گفت: «سیاست دولت در دو سه ماه اخیر این بود که ضمن انجام وظایف خود با ملایمت برخورد کند و همین ملایمت باعث سوء‌تعبیر شد و خیال کردند دولت دچار ضعف یا غفلت شده است.» وی گفت: «ماهیت واقعی این عناصر و بی‌اهمیت بودن‌شان در مقابل 35 میلیون نفر جمعیت ایران که به شاه و مملکت علاقه دارند، در این وقایع اخیر آشکار شد.» سه‌شنبه، دوم خرداد 1357 به دنبال شایعات جدی در مورد وجود فساد مالی در دولت و مطرح شدن سه‌شنبه، دوم خرداد 1357 نخستین شورای مرکزی حزب رستاخیز، با پیام شاه ایران و با سخنان جمشید آموزگار، نخست‌وزیر و دبیر کل حزب رستاخیز آغاز شد. در این شورا در نخستین مرحله 55 نفر اعضای دائم هیات اجرایی از میان 1900 نفر شرکت‌کنندگان در شورای مرکزی برگزیده می‌شوند.
وظیفه‌ی اصلی شورای مرکزی تصمیم‌گیری در مورد مسایلی است که از سوی دبیرکل، که نخست وزیر ریاست آن را برعهده دارد، به شورا ارجاع می‌شود. همچنین این شورا به تایید صلاحیت داوطلبان شرکت در انتخابات دو مجلس و انجمن‌های محلی می‌پردازد. سه‌شنبه، دوم خرداد 1357 نمایشگاه عکس‌های کاوه گلستان در تالار عبید برگزار شد. این نمایشگاه شامل 150 عکس از زندگی روسپیان، کارگران ساختمانی و بخش کودکان بیمار در یک آسایشگاه روانی است و به معرض تماشای عموم گذاشته شد.
کاوه گلستان که در کنار کار خود به عنوان خبرنگار عکاس این تصاویر را گرفته است، به گفته‌ی خودش به مدت یک سال و نیم با این انسان‌ها زندگی کرده و پس از ایجاد رابطه انسانی با آنان به عکاسی پرداخته است. سه‌شنبه، دوم خرداد 1357 به نوشته‌ی روزنامه اطلاعات، ماموران امنیتی در جریان گشت‌زنی در خیابان به یک زن و مرد مشکوک شده و چون با مقاومت مسلحانه آنان مواجه شدند، اقدام به تیراندازی کردند. در این درگیری نخست سلیمان پیوسته‌حاجی‌محله که مورد اصابت گلوله قرار گرفته بود، شدیدا زخمی شد و پس از انتقال به بیمارستان کشته شد. اما رفعت معماران موفق به فرار از دست ماموران شد، وی نیز روز پنجم خرداد توسط مامورین امنیتی در خیابان دیده شد و پس از درگیری مسلحانه وی نیز در حالی که نارنجکی به سوی ماموران پرتاب کرده بود، کشته شد.
چهارشنبه، سوم خرداد 1357 تیم ملی فوتبال ایران که پس از یک بازی درخشان در مقابل فرانسه با نتیجه دو بر یک شکست خورده بود، در مقابل تیم اف‌ث بروژ نایب قهرمان اروپا قرار گرفت. این تیم بلژیکی که بیشتر از اعضای ذخیره خود برای بازی با تیم ملی ایران استفاده کرده بود، با نتیجه یک بر یک با تیم ایران مساوی کرد. قاسم‌پور زننده تنها گل ایران در این بازی بود. تیم ایران در بازی پایانی با نتیجه سه بر صفر به تیم سن ژرمن باخت. پس از این بازی تدارکاتی تیم ملی ایران روز 5 خرداد برای شرکت در بازی‌های آرژانتین عازم این کشور خواهد شد. همچنین تیم ملی «ب» ایران در مسابقه با تیم غنا، قهرمان آفریقا که در تهران برگزار شد، با نتیجه سه بر صفر پیروز شد. گل‌های ایران را در این بازی، مسلم خانی، خلیلیان و پرویز مظلومی راهی دروازه تیم ملی غنا کردند.
چهارشنبه، سوم خرداد 1357 ده ترانه پرفروش هفته اول خرداد سال 1357 به این ترتیب معرفی شد: چهارشنبه، سوم خرداد 1357 هادی خرسندی، طنزنویس روزنامه اطلاعات خارج از کشور، روز دوم خرداد در ستون طنز این روزنامه این نوشته‌ی را منتشر کرد: توی اتوبوس، آقایی رو کرد به مردی که بغل دستش نشسته بود و پرسید:  |
||
