جلوه‌ای از سینمای امروز ایران در لندن

بابک مستوفی

نخستین دوره‌ی جشنواره‌ی فیلم‌های ایرانی در لندن که به‌تازگی آغاز به کار کرده، با نمایش ۳۵ فیلم تا روز جمعه‌ی این هفته (۲۶ نوامبر) ادامه خواهد داشت.

فیلم‌هایی که از سال ۲۰۰۰ به بعد ساخته شده‌اند، حق شرکت در اولین دوره‌ی جشنواره را داشته‌اند و حضور آنها در جشنواره‌های دیگر، مانع از پذیرش این فیلم‌ها در این جشنواره نبوده است.

وقت خوب مصائب، ساخته‌ی ناصر صفاریان، مستندی درباره‌ی احمد رضا احمدی

تنها سه فیلم بلند در این جشنواره به نمایش درمی‌آید: «کشتزارهای سپید»(محمد رسول اف)، «درباره الی» (اصغر فرهادی) و «تنها دو بار زندگی می‌کنیم» (بهنام بهزادی). پیش‌تر قرار بود فیلم «بی‌پولی» ساخته‌ی حمید نعمت الله هم در جشنواره حضور داشته باشد، اما در آخرین لحظات از جدول برنامه‌ها حذف شد.

فیلم «کشتزارهای سپید» که به‌عنوان افتتاحیه‌ی جشنواره به نمایش درآمد، سال گذشته ساخته شده و حکایت فردی را بازگو می‌کند که به جمع کردن اشک مردمان مشغول است و گمان دارد که آنها روزی به مروارید تبدیل خواهند شد.

در مراسم افتتاحیه که جمعه‌شب در سینما آپولو برگزار شد، داود آزاد، خواننده‌ی به‌نام ایرانی به اجرای موسیقی پرداخت. آزاد که در موسیقی عرفانی شهره است، با کمک دو نوازنده‌ی خارجی (سیریش و جیک) اجرای ترکیبی تازه‌ای ارائه داد. قرار است همکاری این سه نفر گسترش یابد و کنسرت‌های مختلفی در جهان داشته باشند.

ظاهراً تنها فیلم‌ساز ایرانی شرکت کننده در جشنواره مجتبی میرطهماسب است که جزو هیأت انتخاب جشنواره بوده است. او به همراه کامبوزیا پرتوی، زوران ولکوویچ و پاتریک تاکر، از میان فیلم‌های رسیده، ۳۵ فیلم را برای نمایش در جشنواره برگزیده‌ است. تعداد فیلم‌های رسیده به دفتر جشنواره، طبق گفته‌ی مدیر آن ۴۷۰ فیلم کوتاه و بلند بوده است.

«تینار» ساخته‌ی مهدی منیری، قصه‌ی پسر نوجوان روستایی را با آمال و آرزوهایش تصویر می‌کند و نگاه انسانی و شاعرانه‌ای دارد.

ابتدا کامران شیردل ریأست هیات انتخاب را به عهده داشت، اما در میانه‌ی کار انصراف داد و کانبوزیا پرتوی جایگزین او شد. حسین خسروجردی و سیف الله صمدیان هم هیأت انتخاب بخش عکس این جشنواره هستند.

پژمان دانایی مدیر جشنواره، به رادیو زمانه می‌گوید: «این جشنواره هم از فیلم‌سازان تجربی و هم حرفه‌ای، حمایت می‌کند و در عین حال که تصویری از سینمای امروز ایران را به مخاطبان بریتانیایی عرضه می‌کند، به فیلمسازان جوان هم این فرصت را می‌دهد تا آثارشان در شهر باشکوهی چون لندن به نمایش گذاشته شود.»

این جشنواره به‌شکل غیر مسابقه‌ای برگزار می‌شود. پژمان دانایی در این‌باره می‌گوید: «از آنجا که هدف جشنواره، مهیا کردن زمینه و فرصتی برای فیلمسازان ایرانی است تا فیلم‌های خود را برای مخاطبان ایرانی و غیر ایرانی در شهر لندن نمایش دهند، به‌جای آنکه کوشش خود را صرف انتخاب یک یا چند فیلم به‌عنوان فیلم برگزیده‌ی جشنواره بکنیم، تمامی انرژی ما صرف فراهم کردن زمینه‌ی این ماجرا شده است. اما در دوره‌های بعدی جشنواره را به صورت مسابقه‌ای برگزار خواهیم کرد.»

«آکاردئون» ساخته‌ی جعفر پناهی که برای نخستین بار امسال در جشنواره‌ی ونیز به ‌نمایش درآمد، در جشنواره‌ی فیلم‌های ایرانی در لندن هم به نمایش گذاشته می‌شود. هرچند جعفر پناهی تنها یک ماه پس از فیلم‌برداری این فیلم بازداشت شد و حدود سه ماه را در زندان گذراند، اما پیام فیلم او مدارا، صلح و دوستی است. آکارئون فیلم ساده و کم‌خرجی است که در آن فیلم‌ساز قصد دارد زندگی دو کودک فقیر را به نمایش بگذارد. فقر این کودک را به خشونت سوق نمی‌دهد، بلکه در انتها آنها را به مدارا و همکاری با دیگران وا می‌دارد.

پسر در فیلم نمادی است از نسل جوان پر شر و شور که می‌خواهد انتقام بگیرد، اما دختر نمادی است از زنان امروز ایران که می‌خواهند با مصالحه و فعالیت مدنی، به مدارا در جامعه برسند و دزد آکاردئون، مذهبی‌نمایی است که به فکر منافع خودش است.

نخستین دوره‌ی جشنواره‌ی فیلم‌های ایرانی در لندن

در پایان وزنه‌ی به سمت زنان سنگینی می کند و مدارایی بین همه‌ی آنها صورت می‌گیرد که پیام اصلی فیلم است: نفی خشونت.

فیلم - شاید به دلیل مشکلات مالی- به لحاظ تکنیکی فقیر به نظر می‌رسد و مشکلات آشکاری دارد، اما به جهت مضمون می‌توان آن را دنباله‌ی «آفساید« پناهی در نظر گرفت. در «آفساید» هم با نفی خشونت روبرو هستیم و در پایان مدارایی بین همه صورت می‌گیرد و به یک جشن ملی بدل می شود. اینجا هم به‌جای آن شادی همگانی با یک تفاهم روبرو می‌شویم که شخصیت‌های فیلم را به تحمل یکدیگر دعوت می‌کند.

فیلمی درباره‌ی احمدرضا احمدی، شاعر برجسته‌ی ایرانی که متأسفانه این روزها در بستر بیماری به‌سر می‌برد، از دیگر فیلم‌های این جشنواره است. این فیلم مستند که «وقت خوب مصائب» نام دارد در سال ۲۰۰۶ ساخته شده و ناصر صفاریان کارگردانی آن را به‌عهده داشته است. صفاریان که به‌عنوان نویسنده‌ی سینمایی فعالیت می‌کرد، بعدتر به ساخت فیلم درباره‌ی شاعران علاقه نشان داد و مستندی که درباره‌ی فروغ فرخزاد ساخته، نخستین فیلم او از این رشته فیلم‌هاست.

مستند «تینار» ساخته‌ی مهدی منیری هم از دیگر مستندهای این جشنواره است که امسال در جشنواره کارلوویواری در جمهوری چک به نمایش درآمد و مورد استقبال قرار گرفت. این فیلم که شدیداً مورد توجه پرویز دوایی، منتقد پیشکسوت سینمای ایران قرار گرفته، قصه‌ی پسر نوجوان روستایی را با آمال و آرزوهایش تصویر می‌کند و نگاه انسانی و شاعرانه‌ای دارد.

تمامی فیلم‌های شرکت کننده در این جشنواره ایرانی هستند، به‌جز دو فیلم که یکی از آنها درباره‌ی چند هنرمند زن ایرانی است. این فیلم که «مرواریدهای کف اقیانوس» نام دارد، به‌تازگی توسط روبرت آدانتو که در جشنواره حضور دارد، ساخته شده و به بررسی آثار هنرمندان ایرانی شناخته شده‌ای چون شیرین نشاط، پرستو فروهر و شادی قدیریان اختصاص دارد.

فیلم‌هایی از داود میرباقری، علاء محسنی، مهرداد شیخان، پناه بر خدا رضایی، مریم مهاجر، سودابه مرادیان، امیرحسین بیرجندی و سودابه مجاوری از دیگر آثاری هستند که در این جشنواره به نمایش درمی‌آیند.