فیلم مبتذل وجود ندارد!

امیر محمد بهرامی نوا

در حالی که هوای گرم تهران خیلی‌ها را گرمازده کرده و به بستر بیماری انداخته است، بیماری سینمای ایران هم رو به فزونی گذاشته و در این اوضاع و احوال بیمار، کسی پیدا نمی‌شود تا پاسخ بدهد به سوالاتی که روز به روز هم بیشتر می‌شود. چالش‌های پیش روی این سینما که هر روز بیشتر از دیروز عیان می‌شود، به قول امیرحسین علم‌الهدی، هویت سینمای ایران را زیر سوال برده است. از میان اتفاقاتی که در هفته گذشته در سینمای ایران افتاد، چند اتفاق مهم‌تر را فهرست کرده‌ایم تا ببینیم در این وانفسای بی‌هویتی به کجا آویخته‌ایم.

یک: تشکیل شورای عالی سینما

بالاخره وعده‌ای که از زمان روی کار آمدن این دولت قرار بود در سینمای ایران اجرا شود، چهارشنبه هفته گذشته خبر اجرا‌ شدنش آمد. البته مثل سایر کارهای این سرزمین که از حرف تا عمل فرسنگ‌ها فاصله هست، این یکی هم بعید است به این زودی‌ها به اجرا درآید.

حالا اینکه قرار است در این «شورای عالی سینما» چه اتفاقی بیفتد که رییس‌جمهور فعلی هم در آن حضور خواهد داشت، خیلی معلوم نیست. اما هرچه هست، با توجه به رویه‌ای که مدیران جدید سینمایی در یک سال و نیم اخیر اتخاذ کرده‌اند، به نظرم وظیفه اصلی این شورا بستن فضاهای خلاقیت در سینمای ایران است و دیکته کردن منویات عقب‌افتاده خودشان به این سینما. جالب اینجاست که جواد شمقدری وظیفه شورای عالی سینما را فراتر از یک وزارتخانه می‌داند و این یعنی اینکه سینما قرار است دست نا اهلانش بیفتد.

جواد شمقدری ،معاونت سینمایی وزارت ارشاد

او می‌گوید: «برای اینکه جایگاه حوزه سینما ارتقا پیدا کند، نیازمند پشتیبانی و حمایتی فراتر از یک وزارتخانه است. آقای احمدی‌نژاد در این جلسه گفتند برای اینکه سینما بتواند جایگاه واقعی خودش را به‌دست بیاورد، یکی از ساز و کارهایش ارتقاء پیدا کردن آن است. برای این ارتقاء، در گام اول تشکیل شورای عالی سینما با حضور ریاست جمهور انجام می‌شود که این امر مقدمه‌ای است برای این که نیازهای حوزه سینما به صورت کلان بررسی شود. این ارتقاء در همه ابعاد شکل می‌گیرد که یکی از آن‌ها بحث بودجه است. ما یک سری طرح‌هایی ارائه دادیم که قرار شد به پشتوانه همین شورای عالی سینما، این طرح‌‌ها برای عملیاتی شدن مورد حمایت قرار بگیرد.»

شمقدری در پاسخ به این سوال که «آیا می‌توان این شورا را در حد یک وزارتخانه دانست»، گفت: «الان منظور این نیست، چرا که این موضوع برای خودش ساز و کاری دارد ولی برای اینکه جایگاه حوزه سینما ارتقاء پیدا کند، پشتیبانی و حمایتی فراتر از یک وزارتخانه می‌طلبد. قرار است آیین‌نامه شورای عالی سینما در کمیسیون فرهنگی دولت نهایی شود که امیدواریم این موضوع هفته آینده اتفاق بیفتد. ریاست این شورا بر عهده رئیس‌جمهور است و نمایند‌ه‌های دستگاه‌های فرهنگی و مرتبط با حوزه سینما مثل حوزه هنری و صدا و سیما، و حضور چند فیلمساز خوش‌نام و باسابقه در این شورا قطعی خواهد بود.»

وی در پایان، در پاسخ به این سئوال که «آیا معاون‌های سینمایی وزارت ارشاد گذشته و افراد صاحب‌نظر در دوره‌های گذشته هم می‌توانند در این شورا حضور داشته باشند»، گفت: احتمالاً این شورا کمیسیون‌هایی داشته باشد. قطعاً در این کمیسیون‌ها از تمام کسانی که تجربه دارند و صاحب‌نظر هستند، استفاده خواهیم کرد. طبیعی است که شورای عالی سینما از جمع محدودتری تشکیل خواهد شد.

دو: خیلی ممنون آقای مارادونا، صرف شد!

ایرج کریمی از آن صاحب‌نظران منحصر به فرد در سینمای ایران است و از معدود کسانی است که در سینمای ما می‌شود روی سوادش حساب کرد. منتقد سال‌های دور ماهنامه «فیلم» و فیلمساز سینمای ساختار‌شکن این سال‌ها، در مورد فیلم اکران‌نشده‌اش حرف‌هایی زده است که دانستنش خالی از لطف نیست.

ایرج کریمی و محمود کلاری ،پشت صحنه نسل جادویی

فیلم او با نام «نسل جادویی» به اکران سینماها راه نیافت و یک‌راست به شبکه ویدئویی رفت و اتفاقاً در آنجا موفق هم بود. «نسل جادویی» از روز شنبه ۲۶ تیرماه وارد شبکه خانگی شد و در طول ۴ روزی که از عرضه‌اش در شبکه‌ ویدئویی کشور گذشت، بیش از ۱۷۰ هزار نسخه فروش رفت. این فیلم قرار بود توسط امیدفیلم به اکران عمومی درآید ولی گویا سینماداران چندان رغبتی به پخش آن نشان ندادند. پس از این اتفاق، ایرج کریمی حرف‌های جالبی زد:

«راستش را بخواهید، با سرانجامی که «نسل جادویی» پیدا کرد، اگر مارادونا هم بیاید و به من پیشنهاد تهیه‌کنندگی بدهد نمی‌پذیرم و می‌گویم: خیلی ممنون آقای مارادونا، صرف شد! من هم پیش‌بینی می‌کردم که «نسل جادویی» با مخاطب، مخصوصاً نسل جوان ارتباط برقرار کند ولی وقتی سرنوشت فرهنگی سینما به دست برخی می‌افتد که از دنیای ورزش می‌آیند، نتیجه همین می‌شود. تهیه‌کننده معتقد بود که پایان فیلم، روشنفکرانه است و مخاطب نمی‌پسندد، حتی نظر دادند که مثلاً هدیه تهرانی و رامبد جوان با قطار تصادف کنند و همه چیز به آتش و اکشن ختم شود. در حالی‌که من سرمایه فیلم را تأمین کرده بودم و اشتباه هم کردم که سراغ این تهیه‌کننده رفتم.»

کریمی در ادامه حرف‌هایش سینمای مبتذل ایران را هم بی‌نصیب نگذاشت: «متأسفانه سینما در تسخیر ابتذال است و سوپرمارکت‌ها محل عرضه محصولات متفاوت، (نمی‌گویم ارزشمند ولی به هر حال متفاوت) است. بنده روابط و نسل جادویی را در جهت بیانی از جنس سینمایی دیگر ساختم. تهیه‌کننده، دو سال تمام ما را به شورای داوری خانه سینما کشاند و مدعی بود که ما نمی‌توانیم فیلم را پخش کنیم. نتیجه هم این شد که فیلم سر از سوپرمارکت‌ها در آورد. این که هنر نیست یک فیلم را در بقالی بفروشی، آن هم فیلمی که قرار بود در سینما اکران شود.»

سه: فیلم مبتذل وجود ندارد!

در این گیر و دار که همه دادشان از این سینما به فلک رسیده است، تهیه‌کننده‌ای پیدا می‌شود و می‌گوید؛ در سینمای ایران فیلم مبتذل وجود ندارد. کشف این آقا بسیار باعث انبساط خاطر است. امیر سماواتی، تهیه‌کننده سینمای ایران، درباره ابتذال در سینمای ایران فرموده‌اند که «من به کلمات «ابتذال» و «ساده انگاری» اعتقاد ندارم، همه فیلم هاخوب هستند و فیلم بد وجود ندارد.

این روزها واژه «ابتذال در سینما» بحث داغ مطبوعات سینمایی و محافل شده و این باعث ناراحتی فیلمسازان شده است. من معتقدم همه فیلم‌هایی که ساخته می‌شوند خوبند و فیلم بد وجود ندارد. یک فیلم، یا مخاطب دارد و یا ندارد. این دلیل نمی‌شود که از این واژه نادرست استفاده کنیم. در تعجبم که چگونه یک کارگردان و بازیگرانش هنگامی که در یک سریال تلویزیونی کار می‌کنند مشکلی ندارند اما اگر همان سریال به فیلم سینمایی تبدیل شود مبتذل می شود؟! این ابتذال است که با هزینه‌های چند میلیاردی فیلمی ساخته شود که فاقد ارزش باشد در حالی‌که بسیاری از فیلمسازان علاقه‌مند به سینما، با کمترین سرمایه شخصی برای حفظ این صنعت کار می‌کنند.»

نگار جواهریان،هدیه تهرانی،رامبد جوان و کورش تهامی در صحنه ای از نسل جادويي

سماواتی در ادامه با ادای احترام به«حسین فرحبخش» تهیه‌کننده سینما گفت: «به نظر من باید در این عرصه از حسین فرحبخش تشکر کرد که در چنین شرایطی از صنعت سینما پاسداری کرده است و به عنوان یک کار‌آفرین در این عرصه، شایسته تقدیر است.» این هم یکی از موجودات سینمای ایران است که نظیرش کمتر پیدا می‌شود.
چهار: سنتوری، چالش هفته

«سنتوری» را احتمالاً به خاطر دارید؛ همان فیلم داریوش مهرجویی که سال ۸۵ ساخته شد و در شب اکرانش توقیف شد و سی‌دی قاچاقش به کنار پیاده‌روها آمد و اتفاقاً رکورد فروش را هم شکست. این روزها خبر آمد که سی‌دی قانونی این فیلم قرار است در کلوپ‌های ویدئویی و سوپرمارکت‌ها به فروش برسد.

علیرضا سجاد پور،رییس اداره نظارت و ارزشیابی معاونت سینمایی

در پی اعلام این خبر، طرحی به معاونت سینمایی رفت مبنی بر اینکه این فیلم به شکل تک‌سانس در سینماها هم اکران شود. اما علیرضا سجادپور اعلام کرد: «سنتوری با مساعدت معاون سینمایی رفع توقیف شده است، اما به هرحال فیلمی است که چندین سال مانده و از زمان اکرانش گذشته است. علاوه بر این، این فیلم در زمان ساخت در شبکه قاچاق پخش شده بود و همان‌طور که ما قبلاً هم گفته‌ایم، بهتر است این نوع فیلم‌ها در چرخه اکران سینمایی قرار نگیرند.

همان‌طور که قبلاً هم گفته‌ایم بهتر است فیلم‌هایی که چندین سال از زمان اکران آنها گذشته، به سمت نمایش خانگی و تلویزیونی بروند و اکران سینمایی را فراموش کنند. در حال حاضر همین‌طوری هم صف اکران ما بسیار شلوغ است و علت اینکه من طرح جدول اکران را ارائه کردم همین موضوع بود. اکنون اگر قرار باشد برای یک فیلم قانون را نقض کنیم و به آن اکران محدود بدهیم، بسیاری از فیلم‌های دیگری که از آن زمان مانده‌اند هم دوباره به صف اکران بازمی‌گردند، به همین دلیل بهتر است با توجه به وضعیت فعلی اجازه ندهیم که فیلم‌های قدیمی صف اکران را شلوغ‌تر کنند.»

وی در پاسخ به این سوال که نسخه‌ای که از «سنتوری» وارد شبکه خانگی شده، همان نسخه جشنواره‌ای این فیلم است یا اصلاحاتی در آن صورت گرفته، توضیح داد: «بعد از گذشت این همه سال، من نمی‌توانم پلان به پلان این فیلم را با نسخه قبلی مقایسه کنم. این فیلم همان نسخه‌ای است که در سال‌های پیش دستور نمایش گرفته بود، اما به خواست مقامات توقیف شد.» البته سجادپور پاسخ نمی‌دهد که این سیاست یک بام و دو هوا چیست که «سنتوری» نباید اکران شود اما فیلم «پنجمین سوار سرنوشت» که محصول سال ۱۳۶۱ و ساخته سعید مطلبی و بازی ایرج قادری است، همین چند ماه پیش روی پرده رفت.

بهرام رادان و گلشیفته فراهانی در صحنه ای از سنتوری

پنج: اعتماد مخاطبان از سالن‌های سینما سلب شده است

در پی طرحی که در روزهای اخیر درباره اکران فیلم «سنتوری» به صورت آزاد و تک‌سانس مطرح شد، مدیر پردیس سینمایی ملت گفت: «وزارت ارشاد و اداره کل نظارت و ارزشیابی با این طرح موافقت نکرده‌اند و به‌رغم تلاش دوستان، این طرح به نتیجه‌ای نرسیده است. به‌رغم تمام تلاش‌های ما این طرح به نتیجه نرسیده و این موضوع این سوال را در ذهن ما ایجاد کرده که چگونه ممکن است نمایش فیلمی در شبکه خانگی بلامانع باشد، اما در سینما امکان اکران آن نباشد؟! این سوالی است که در ذهن‌ما پیش آمده و هنوز هیچ‌یک از مسوولان پاسخ قانع‌کننده‌ای برای آن ارایه نکرده است!»

علم‌الهدی با بیان این‌که با چنین شیوه‌هایی سینما تحقیر می‌شود،‌ گفت: »زمانی‌که این اتفاق‌ها می‌افتد اعتماد مخاطب از سالن‌های سینما سلب می‌شود حال آنکه اگر قرار است سینما رونق پیدا کند باید پیش از هرکاری اعتماد مخاطبان را جلب کنیم. در سینما نهایتاً ۵۰ یا ۶۰ هزار نفر این فیلم را می‌بینند، اما در شبکه نمایش خانگی این فیلم در تیراژ میلیونی وارد بازار می‌شود و من متحیرم که چه‌طور با وجود عرضه این فیلم در این شبکه، اکران سینمایی آن ممنوع شده است!»

مدیر پردیس سینمایی ملت با اشاره به صحبت‌هایی که با علیرضا سجادپور مدیر کل اداره نظارت و ارزشیابی داشته، اظهار کرد: «ایشان گفتند به دلیل اینکه اکران «سنتوری» مزاحم فیلم‌های دیگر می‌شود، اجرای چنین طرحی منتفی است اما ما در پردیس‌های سینمایی ظرفیت‌های عالی داریم و این ظرفیت‌ها باید با فیلم پر شوند. من همچنان متحیرم که این چه نوع سیاستی است!»