جشنواره‌ای بسیار زنانه اما در تبعید

ایرج ادیب‌زاده

هشت سال پس از برپایی جشن‌واره‌ی سینمای ایران در تبعید، حالا این رویداد سینمایی بال‌هایش را به سمت سینمای در تبعید و سینماگران تبعیدی جهان باز کرده است. هشتمین جشنواره‌ی سینمای در تبعید که امشب در مرکز فرهنگی یا سینمای لات‌له آغاز شده است، به همه‌ی زنان آزادی‌خواه جهان تقدیم شده است.

در جریان جشن‌واره که تا یک‌شنبه شب آینده ادامه دارد، گپ و گفت‌و‌گو در مورد کارگردانان تبعیدی ایرانی در مورد ساخته‌های‌شان برپا می‌شود. همچنین روز یک‌شنبه‌، ۱۱ آوریل، میزگردی در مورد سینما در جمهوری اسلامی با حضور پنج کارگردان و دست‌اندرکار سینما برگزار خواهد شد.

من در محل سینمای الت‌له، محلی که این جشن‌واره در آن برگزار می‌شود هستم و از آقای جواد دادستان مدیر انجمن هنر در تبعید و مسئول جشن‌واره‌ی سینمای در تبعید می‌خواهم که درباره‌ی جشن‌واره‌ی امسال، هشتمین جشن‌واره‌ی سینمای ایران و ویژگی آن بگویند، آیا تفاوتی با جشن‌واره‌های پیشین دارد؟

در حقیقت این دنباله‌ی جشن‌واره‌های دیگر است. از روز اول این جشن‌واره به روی تمام سینماگران ایرانی و غیرایرانی و همه‌ی کسانی که با سینماگران ایرانی در تبعید هم‌دردی دارند، باز بوده است که هر سال من به زنان یا به مبارزین آزادی، چه ایرانی و چه غیر ایرانی تقدیمش می‌کنم. امسال ۴۳ فیلم داریم که یا به وسیله‌ی سینما‌گران زن ساخته شده است یا درباره‌ی زنان، تبعیض و خشونتی است که بر آن‌ها روا می‌رود.

جواد دادستان، مسوول جشنواره‌ی سینمای در تبعید

به نوعی ستایشی از این جنبش اعتراضی است که زنان بیشتر در آن پیشتاز بودند. این‌طور نیست؟

همین‌طور است که شما می‌فرمایید. البته این داستان ۳۱ سال است که ادامه پیدا کرده است و زنان از روز اول انقلاب با ضد زنان مبازه کرده‌اند و این در حقیقت ادامه‌ی سال‌های قبل است. زنان همواره در صف اول مبارزات بوده‌اند. چند فیلم از تظاهراتی که در ایران اتفاق افتاده است داریم . چند فیلم خوب در مورد مبارزات اخیر ساخته شده است.

آیا موضوع ویژه‌ای برای انتخاب فیلم‌های امسال در نظر گرفته بودید؟

داستان این است که هر نوع مبارزه‌ای با سانسور، تبعیض و .. که می‌شود و فیلمی در مورد آن ساخته شده است، جایش در جشن‌واره ما هست و به همین دلیل من فکر می کنم که هر سال فیلم‌هایمان همین بوده است. فرض کنید در مورد مبارزات سرخ‌پوستان در مکزیک، برزیل و کانادا بوده است. تبعیضاتی که بر آنان روا می‌رود. به محض این‌که فیلمی در مبارزه با تبعیض، ستم و خشونت ساخته می‌شود، من با کمال میل قبول می‌کنم.

گوناگونی فیلم‌های جشن‌واره‌ی امسال بسیار جالب ‌توجه است. فیلم‌هایی به شدت سیاسی و با موضوعاتی تلخ مثل قتل زهرا کاظمی یا ترور در برلین در مورد قتل اعضای حزب دموکرات کردستان در رستوران میکونوس و در کنار آن فیلمی بر اساس آوازهای به یاد ماندنی هایده، فیلمی در مورد ممنوعیت آواز و موسیقی در ایران و البته فیلمی سینمایی با داستانی خیالی با نام هفت مستخدم با شرکت آنتونی کویین در این جشن‌واره وجود دارد. در مورد این گوناگونی موضوع فیلم‌ها خودتان چه می‌گویید؟

سینمای الت‌له، محلی که این جشن‌واره در آن برگزار می‌شود

خوش‌بختانه این اتفاق خوبی است که فیلم‌ها از موضوعات مختلف صحبت می‌کنند ولی در حقیقت این که شما فرمودید فیلم‌هایی است که مثلا تقدیم به زهرا کاظمی شده است و یادواره‌ای از اوست یا فیلم دیگری با عنوان ایران، زندان داریم. خوش‌بختانه دوستان من همگی حساس هستند. انسان‌های تبعیدی هستند که خوش‌بختانه سینماگر نیز هستند و به این موضوعات پرداخته‌اند.

یعنی به این ترتیب هیچ شرطی برای فیلم‌سازان، به خصوص فیلم‌سازان تبعیدی ایرانی در این جشن‌واره نیست؟

فیلم می‌تواند فقط ساخته‌ی یک سینماگر تبعیدی باشد. مهم نیست که موضوع آن چه هست. حتی می‌تواند موضوع اروتیک داشته باشد. فقط شرط ما این است که چند روزی را که در اختیار داریم برای بچه‌های بگذاریم که امکان نمایش کارهایشان را ندارند. برنامه‌ی ما چهار روز طول می‌کشد، من می‌توانم حتی تا ۱۰ روز در پاریس برنامه‌ریزی کنم ولی متاسفانه امکانات مالی در اختیارمان نیست. فیلم‌های تبعیدیان ایرانی و غیر ایرانی را با کمال میل قبول می‌کنیم.

هشتمین جشنواره‌ی سینمای تبعید

آیا جشن‌واره‌ی سینماگران ایرانی در تبعید با جشن‌واره‌های دیگری نظیر خودش در فرانسه یا جاهای دیگر ارتباط دارد تا فیلم‌ها به جشن‌واره‌ها نیز معرفی شوند و این قضیه جهانی شود؟

در واقع ما با فستیوال جهانی فیلم‌های کوتاه لیموژ حالت خواهر خواندگی و مبادله‌ی فیلم داریم. آن‌ها از سینماگران ما دعوت می‌کنند و بالعکس، بحث و گفت‌وگو می‌گذاریم و به این ترتیب یک مبادله‌ی فرهنگی داریم. به اضافه‌ی این‌که بعضی اوقات مراکز فرهنگی در شهرهای مختلف فرانسه از ما دعوت می‌کنند تا فیلم‌های تبعیدی‌ها را نشان دهیم.

آیا در میان دوست‌داران سینما در فرانسه نیز این جشن‌واره جای خود را پیدا کرده است؟

خوش‌بختانه بله. من همیشه گفته‌ام وقتی که فقط یک فرانسوی در تمام طول مدت جشن‌واره از در این سینما بیرون رود و از وضعیت اسفناک دیگران آگاهی پیدا کند، این تمام خستگی من را جدا می‌کند. ما در فهرست چندین فستیوال جهانی هستیم و شما وقتی مثلا در گوگل به فرانسه‌، انگلیسی یا هر زبان دیگری تبعید را جست‌و‌جو کنید، فستیوال پیدا می‌شود.

در چند نوبت در روز فیلم‌های این جشن‌واره به نمایش در می‌آید؟

امشب استثنا در ساعت هفت شب با فیلمی شروع می‌کنیم که موضوع آن زنان است. ضمن این‌که من از عده‌ای از دست‌اندرکاران سازمان‌های دولتی فرانسه دعوت کرده‌ام که بیایند و کسانی را که علاقه‌مند به سینما و دنبال پول، برای تهیه‌ی فیلمشان هستند، راهنمایی کنند. ساعت ۸:۳۰ برنامه‌ی گشایش خواهد بود، ضمن این‌که از فردا ساعت ۲ تا ۸:۳۰ شب ۵ سانس داریم. نمایش‌گاه عکسی نیز از خانم فرحناز جعفری در تمام مدت جشن‌واره برگزار خواهد شد.