«غیرت در غربت»

ایرج ادیب‌زاده

پوستر نمایش «غیرت در غربت»

«غیرت در غربت»، نمایشی طنز و کمدی با آمیزه‌ای از سیاست روز با هدف گرفتن فرهنگ مرد سالاری در ایران، در پاریس یه صحنه آمد و مورد استقبال تماشاگران ایرانی این نمایش قرار گرفت. نویسنده‌ی این نمایش هادی خرسندی طنزپرداز مشهور است. این نمایش بر اساس نمایشی از «داریو فو» و «فرانکا رام»، نمایش‌نامه‌‌نویسان مشهور ایتالیایی است که نمایش‌نامه‌های آن‌ها بارها با انتقاد بنیاد‌گرایان و واتیکان روبه‌رو شده است. داریو فو در سال ١٩٩٧ صاحب جایزه‌ی نوبل ادبیات شد که مورد اعتراض پاپ، سیاست‌مداران و واپس‌گرایان ایتالیا گردید.

کارگردان نمایش، «حسین افصحی»، از بازیگران پر سابقه‌ی تئاتر ایران و هم‌چنین کارگردان سریال‌های معروف تلویزیونی «باز مدرسه‌ام دیر شد» و «محله‌ی برو بیا» است، او در سال ١٩٨٦، به گفته‌ی خودش به آلمان پرتاب شده و هم‌چنان به کار نمایش ادامه می‌دهد.

حسین افصحی بازیگر نقش بیژن به همراهی پروانه سلطانی است. خانم سلطانی نیز بازیگر و نویسنده‌ای است که هم به نوشتن پرداخته و هم در آن‌ها بازی کرده است.

نمایش غیرت در غربت، داستان یک زن و شوهر ایرانی است که در همین سال‌های اخیر به خارج از کشور‌ آمده‌اند و دچار دگرگونی شده‌اند. شوهر، بیژن، موقعیت‌های تازه‌ی جنسی و معاشرت با زنان و دختران مختلف را به عنوان ارزش‌های جامعه‌ای که وارد آن شده است، تبلیغ می‌کند و از همسرش منیژه نیز می‌خواهد که خود را با این فرهنگ تازه هماهنگ کند.

زن نمایش، منیژه، صاف و سادگی خود را حفظ کرده است؛ ارزش‌های خانواده هنوز برای او مهم است و دوست دارد شوهر و خانواده‌اش را حفظ کند و به دلیل این‌که در این کار ناموفق بوده، چند بار دست به خودکشی زده است.

اما زندگی به همین‌جا ختم نمی‌شود. منیژه هم بعد از مدت‌ها مقاومت رفتارش را تغییر می‌دهد و ادعا می‌کند با مردی پروفسور، نویسنده و گیتاریست و آواز‌خوان رابطه‌ی عاشقانه برقرار کرده است.

از این‌جا به بعد چهره‌ی پنهان شده‌ی مرد ایرانی که از جامعه‌ی مردسالار کنونی کنده شده است، خودش را نشان می‌دهد و به قول معروف غیرت ایرانی‌اش گل می‌کند.

صحنه‌ی پایانی نمایش، مرد در خانه مانده است و کارهای خانه را انجام می‌دهد و منژه که پیش‌تر چند بار دست به خودکشی زده بود این بار به سمت فرهنگ مرد سالاری شلیک می‌کند.

در پایان نمایش غیرت در غربت، حسین افصحی کارگردان، اجرای نمایش را به دو جوانی تقدیم می‌کند که به دلیل شرکت در تظاهرات مسالمت‌آمیز مردم در تهران، اعدام شده‌اند و از تماشاگران می‌خواهد، یک دقیقه به احترام آن‌ها دست بزنند که این مسئله با استقبال گرم تماشاگران ایرانی پاریس روبه‌رو می‌شود.

صحنه‌ای از نمایش «غیرت در غربت»

در پایان نمایش غیرت در غربت با آقای حسین افصحی و خانم پروانه‌ سلطانی گفت‌و‌گویی کرده‌ام. حسین افصحی به زمانه می‌گوید که نمایش چه گروهی از ایرانیان در غربت را نشانه گرفته است:

البته من فکر می‌کنم، ما که سال‌های زیادی است این‌جا آمده‌ایم و حدودا نزدیک ٢٥ یا ٢٦ سال است که این‌طرف هستیم، کمتر با این مسائل برخورد می‌کنیم و این مسائل برایمان حل شده است ولی این بیشتر مربوط به مردمی است که جدید می‌آیند و فرهنگی را از آن مملکت برای خودشان می‌آورند. آن فرهنگ مرد‌سالاری و زن‌ستیزی حاکم بر آن کشور را با خودشان آورده‌اند و می‌خواهند آن را همین‌جا اعمال کنند.

غیرت در غربت، بیشتر تئاتری سیاسی است یا اجتماعی؟

نمی‌توانیم اسمی روی آن بگذاریم اما به هر حال ما باید آن فرهنگی که ما را به این‌جا پرتاب کرده است را نشان دهیم؛ یعنی نمی‌توانیم خنثی باشیم، زیرا اگر قرار است خنثی باشیم چرا باید این سختی و بد‌بختی و بیچارگی را به دوش بگیریم و این‌جا کار کنیم؟ در نتیجه باید چیزی برای گفتن داشته باشیم.

خانم پروانه سلطانی از نقش خود در به وجود آوردن نمایش غیرت در غربت می‌گوید:

من از هفت - هشت سال پیش، کار کردن این نمایش را در ذهن داشتم. حتی همین ترانه‌ای که گوگوش می‌خواند، «هم‌خانه‌ی من»، هی در ذهنم می‌آمد و با آن بازی می‌کردم.

بعد که نمایش‌نامه را گرفتم و ترجمه کردم و آن را به یک نمایش ایرانی و سازگار با کاراکتر‌ها تبدیل کردم. آن زمان جایی کار می‌کردم که آدم‌های زیادی برای طلاق می‌آمدند؛ این برای نوشتن متن خیلی به من کمک کرد.

صحنه‌ای از نمایش «غیرت در غربت»

خودتان بیشتر کدام قسمت از شخصیت زن را دوست دارید؟

منیژه خانم، خیلی صاف و ساده است. آدمی است که زود تحت تاثیر محیط اطرافش قرار می‌گیرد و خیلی زودباور است. به این دلیل که خیلی تحت تاثیر محیط اطرافش قرار می‌گیرد، خیلی راحت عوض می‌شود و با وجود این‌که نمی‌خواهد از ایران خارج شود، به خاطر شوهرش و مسائلی که خودش در آن نقش آن‌چنانی نداشته است، به غربت پرتاب می‌شود و با مسائلی روبه‌رو می‌شود که عملا در مقابل آن تسلیم و ناتوان است.

با این همه تحت تاثیر زنان فمینیست و متأثر از جلساتی که می‌رود، چیز‌هایی می‌آموزد و زندگی خود را از آن حالت بیرون می‌آورد و با همان سادگی، تساوی را در زندگی‌اش برقرار می‌کند. تغییری که نه تنها در خارج ار ایران بلکه در زندگی پست‌مدرنیسم و زندگی زناشویی، مسئله‌ی خیلی از زوج‌های ایرانی نیز هست و مشکلی است که در تناقض با زندگی در جمهوری اسلامی به وجود آمده است.

تحت شراط سخت، آدم‌ها دنبال الگوهای دیگری هستند تا خودشان را آزاد کنند و این چیزی است که خیلی از زن و شوهر‌های ایرانی با آن دست و پنجه نرم می‌کنند به اضافه‌ی این‌که مسائل سیاسی اخیر ایران و مواردی که به وجود آمده است. با طنز آقای هادی خرسندی به آن اضافه شد و فکر می‌کنم تماشاچی از آن راضی باشد.

خودتان فمینیست نیستید؟

من طرفدار انسانم و معتقدم انسان ها باید خودشان باشند، همان واقعیتی که هستند.

اجراهای جدید نمایش غیرت در غربت از ماه آینده، آوریل ٢٠١٠ در آمریکای شمالی از سر گرفته می‌شود.