«زنان در کفن»؛ برنده‏ی جایزه‏ی «سینما برای صلح»

پژمان اکبرزاده

«زنان در کفن» فیلمی است مستند، ساخته‏ی محمد رضا کاظمی و فرید حائری‏نژاد. این فیلم به مسائل حقوق بشر و به‏ویژه حقوق زنان در ایران می‏پردازد و به‌طور ویژه تلاش‏های چند فعال حقوق زنان در تهران، خصوصاً شادی صدر را دنبال می‏کند.

با فرید حائری‏نژاد، یکی از کارگردان‏های این فیلم که در مراسم شب گذشته در «کنسرت هاوس» برلین حضور داشته، گفت‏وگو کردم و از جزییات برنامه‏ی دیشب پرسیدم:

برنامه‏ی فرش قرمز بود و چهره‏های مهم سینمایی و سیاسی آلمان از مدعوین آن بودند. چند وزیر سابق آلمان در آن شرکت داشتند و چهره‏های سینمایی هالیوودی در آن زیاد بودند. افرادی مانند آقای د‏ی‏کاپریو، کریستوفر لی و هم‏چنین آقای میخاییل گارباچف از شرکت کنندگان در این مراسم بودند. آقای گارباچف و دی‏کاپریو از سخنرانان مراسم بودند.

در مجموع این که سیاست و سینما به نوعی با هم مخلوط شده بود، جو جالبی را به وجود آورده بود و کم‏تر به مسائل سرگرم کننده‏ی هالیوودی پرداخته می‏شد و فوکوس مراسم بیشتر روی مسائل انسانی و حقوق بشر قرار داشت.

فیلم‏هایی هم که در این مراسم شرکت داده شده بودند و کاندیدا یا دریافت‏ کننده‏ی جوایز این مراسم می‏شدند، فیلم‏هایی از این دست بودند. فیلم‏هایی که شاید در برنامه‏های معمولی هالیوودی دیده نمی‏شوند و کم‏تر در دید و نظر افراد قرار دارند ولی فیلم‏های باارزشی هستند که به مسائل اجتماعی و حقوق انسانی می‏پردازند.

در سخنرانی‏ها چه مسائلی مطرح شد؟

ساختن فیلم خیلی سخت است و کسانی که در این عرصه پا می‏گذارند، متوجه این مساله هستند که برای ساخت فیلم نیاز به صرف هزینه‏ی زیادی دارند. «سینما برای صلح» و جمعیت‏هایی از این دست، شرایطی را فراهم می‏کنند و کمک می‏کنند که کارگردان‏ها و تهیه‏ کننده‏ها بتوانند به فیلم‏های این‏چنینی که ممکن است بازدهی مالی کم‏تری داشته باشد، بپردازند. یا این که بتوانند به شکلی کمک‏هزینه‏ی کارشان را تهیه کنند.

این است که تمرکز اصلی سخنرانی‏ها هم روی این مساله بود که سینمایی که شاید هالیوودی و سرگرم کننده نیست، سینمایی که به مسائل مهم انسانی می‏پردازد، باید وجود داشته باشد و همان‏طور که از اسم این مراسم برمی‏آید، بیشتر روی صلح، انسان و انسانیت تاکید می‏شد.

دریافت این جایزه برای سینماگران و فعالیت‏های‏شان از چه جنبه‏ای اهمیت دارد؟

هر جایزه‏ای در درجه‏ی اول قدردانی از آن افراد و از آن کار است و نشان می‏دهد آن فیلم و کاری که ساخته شده چقدر مهم است. هم‏چنین به طور طبیعی باعث می‏شود که سازندگان چنین فیلم‏هایی بیشتر شناخته شوند. درهای بیشتری بر روی‏شان باز شود و بتوانند هم کارشان را ادامه بدهند و هم کاری را که انجام داده‏اند، بشناسانند.

این مساله‏ی خیلی مهمی است و نمی‏توان گفت که فقط به فیلم‏هایی پرداخته شود که مثلا به جشنواره‏ی کن راه پیدا می‏کنند. البته آن هم به جای خود بسیار خوب و ارزشمند است. ولی فیلم‏هایی هم هستند که شاید بار سرگرمی‏شان کم‏تر باشد، اما مسائلی که مطرح می‏کنند مسائل مهمی هستند. شاید فیلم به نوعی سنگین باشد، ولی به‏هرحال اهمیت دارد.

همان‏طور که گفتم، چنین جوایزی درهای بیشتری برروی فیلم‏ساز و برروی خود فیلم باز می‏کند و همین‏طور راهی است برای شناساندن مسائل مطرح شده در فیلم به جهانیان. مساله‏ی اصلی هم در حقیقت همین است.

یکی از کارهای یک فیلم‏ساز و به خصوص مستند‏ساز این است که جامعه را نسبت به یک سری مسائل آگاه‏تر می‏کند؛ مسائلی که شاید دیده نمی‏شوند و یا با عمق‏ کم‏تری به آن‏ها پرداخته می‏شود. این است که مستندساز به مسائل عمق می‏بخشد و آن‏ها را به جامعه می‏شناساند.

محمدرضا کاظمی و فرید حائری نژاد؛ برنده‌ی جایزه «سینما برای صلح»

در میان سه فیلمی که جایزه به آن‏ها اهدا شده، دو فیلم ایرانی هستند. تاثیر وقایع اخیر ایران را در این موضوع چگونه می‏بینید؟

در هر حال تاثیر داشته است. امروز جامعه‏ی جهانی به مسائل ایران بیشتر توجه دارد که به نوبه‏ی خود مثبت و مهم است. اما با قاطعیت نمی‏توانم بگویم که آیا مسائل ایران به مطرح شدن این فیلم‏ها کمک کرد یا خیر. چون هیچ‏کدام از این فیلم‏ها ربط مستقیمی با رویدادهای اخیر ایران ندارند.

این فیلم تا حدی به مسائل قضایی ایران می‏پردازد اما باز هم ارتباط مستقیمی با داستان‏های اخیری که به وجود آمده است، ندارد. یکی از فیلم‏ها مستند است؛ کاری که ما کردیم. دیگری هم فیلم داستانی.

موضوع فیلم ما به مسائل مربوط به عدالت قضایی برمی‏گردد و از این جهت جایزه را به ما دادند و فکر می‏کنم، گذشته از مسائلی که در ایران می‏گذرد، جا داشت که این فیلم دست‏کم کاندیدای چنین جایزه‏ای بشود.

چه برنامه‏ای برای این فیلم دارید؟ آیا تصمیم دارید آن را منتشر کنید؟

فیلم را در آینده‏ی نزدیک منتشر خواهیم کرد. در حال حاضر فیلم دارد تور فستیوال خود را می‏گذراند که نزدیک‏ترین آن فستیوال «وان ورلد» (One World) است که از ۱۰ مارس در پراگ برگزار می‏شود و فستیوال بسیار مهمی هم هست. از آن‏جا هم به مونترال، لاهه، تورنتو، ژنو و چند فستیوال دیگر خواهیم رفت. بعد از اتمام این فستیوال‏ها به تولید وسیع برمی‏گردیم.

پروژه‏های‏‏تان را روی سینما در زمینه‏ی مسائل حقوق بشر ایران ادامه می‏دهید؟ یا این که این پروژه‏ای بود که سوژه‏ی آن به ذهن‏تان رسید و دیگر تمام شده است؟

نه مسائل حقوق بشر در ایران متاسفانه بسیارند. دل‏ام می‏خواست این مسائل نبودند و لزومی نداشت که آدم بخواهد این همه در مورد آن فیلم بسازد و یا راجع به ساخت فیلم در این زمینه فکر کند. اما الان در فکر ساختن چنین فیلم‏هایی هستم، چند سوژه هم دارم و امیدوارم که بتوانم یکی از این پروژه‏ها را به‏دست بگیرم و ادامه بدهم.