شال سبز بر دوش هیأت داوران جشنواره فیلم مونترال

نیک‌آهنگ کوثر

جشنواره‌ی جهانی فیلم مونترال روز پنجشنبه، بیست و هفتم آگوست (پنجم شهریور) آغاز به کار کرد و تا ۱۰ روز برپا خواهد بود. رییس هیأت داوران این جشنواره، جعفر پناهی، سینماگر نام‌آشنای ایرانی است.

با جعفر پناهی درباره‌ی وضعیت جشنواره‌ی فیلم فجر، سینمای ایران و حضور ویژه‌ی او در جشنواره‌ی جهانی فیلم مونترال گفت و گو کرده‌ام.

آقای پناهی، این روزها شایعات زیادی در مورد تحریم جشنواره‌ی فیلم فجر از سوی افراد مختلف به گوش می‌رسد. بهروز افخمی نیز گفته است که فیلمش را به این جشنواره نخواهد فرستاد. علت مطرح شدن چنین مسائلی در فضای فعلی چیست؟

در چنین شرایطی معنا نمی‌دهد که حتی جشن خانه‌ی سینما را هم برگزار کنند. به خاطر همین است که تصمیم‌ گرفته‌اند غیر رقابتی بشود.

جشنواره‌ی فجر هم راهی جز این ندارد. تا وقتی که این شرایط وجود دارد، این‌گونه اعمال نظر می‌شود، نه به مردم و نه به فیلم‌سازان اهمیت داده می‌شود، فیلم‌سازان نیز نمی‌توانند واقعیت‌ها را در خیابان ثبت کنند؛ جشنواره جشنواره‌ی فیلم‌سازان نخواهد بود و چیزی نیست که آن‌ها بخواهند با اشتیاق شرکت کنند. چرا که جلوی کارشان گرفته شده و فقط یک کار سفارشی دولتی و برای آمار و ارقام است. فیلم‌سازان نباید بازیچه‌ی این مسائل بشوند و به نظرم بوی تحریم این جشنواره از الان دارد می‌آید.

دولت در سال‌های گذشته، حامی اصلی فیلم‌سازان و فیلم‌سازی از نظر مالی بوده است. حال اگر فیلم‌سازان بخواهند نقش دولت را کم‌رنگ کنند و در جشنواره‌ی دولتی هم حضور نداشته باشند، چه اتفاقی برای خود سینما خواهد افتاد؟

اتفاقاً مشکل فیلم‌سازان همین نقش بیش از حد دولت است. یعنی اگر دولت پایش را کنار بکشد، خود فیلم‌سازها بتوانند فیلم را بسازنند و دولت به واسطه‌ی پولی که می‌دهد اعمال نظر نکند، آن موقع فیلم می‌تواند با مردم ارتباط بیشتری برقرار کند و مسلما بیشتر می‌تواند روی پای خود بایستد و نیازی به کمک دولت نخواهد داشت.

البته دخالت دولت در فیلم‌های ما نیست. چون فیلم‌های ما هرگز نه از دولت کمک گرفته و نه وابسته به دولت است. بلکه برای فیلم‌هایی که بیشتر جنبه‌ی تجاری دارند، چون دولت بودجه می‌دهد و سوبسید می‌پردازد، می‌خواهد بیشترین دخالت‌ها را هم داشته باشد. این‌جاست که رابطه‌ی فیلم با مردم کاسته می‌شود و نهایتاً برای درآمدی که باید از طریق گیشه داشته باشد، گوشه‌ی چشم گدایی به کیسه‌ی دولت دارد.

با توجه به گزارش‌ها، بعد از انتخابات ریاست جمهوری، فروش گیشه‌ای سینماها بسیار کم شده است. پیش‌بینی شما از وضعیت فروش گیشه در ماه‌های آینده چیست؟

بستگی به اتفاقاتی دارد که در این چند ماهه بیفتد و به خصوص بعد از باز شدن مدارس و دانشگاه‌ها چه قدر مسائل جلو برود و فشارها زیاد بشود. آیا مردم را در همین التهاب نگاه خواهند داشت یا این‌که نه؛ وضعیت تغییر خواهد کرد.

بستگی به شرایط دارد. نمی‌توان از الان پیش‌بینی کرد که چه اتفاقی می‌افتد و آیا فروش فیلم‌ها بیشتر یا کم‌تر می‌شود. با این شرایط که مردم می‌بینند هر جا عزاداری است یا مشکلی برای هم‌نوع خودشان پیش آمده، آیا دل و دماغی برای دیدن فیلم می‌ماند یا نه.

برگردیم به سفرتان به مونترال؛ چه طور شد که بعد از مدت‌ها به یک جشنواره آمدید؟

حدود یک سال و نیم بود که تمام فستیوال‌هایی را که از من دعوت می‌کردند، رد می‌کردم و می‌گفتم که می‌خواهم فیلم بسازم. به من اجازه‌ی ساختن فیلم ندادند. وقتی هم که این مسائل شروع شد، تصمیم گرفتم به فستیوال‌ها بیایم و فکر کردم از این طریق هم می‌شود همان حرف‌هایی را که مردم دارند، به گوش دنیا رساند و به نوعی داریم فستیوال‌ها را سبز می‌کنیم.

چه شد که دیروز در مراسم افتتاحیه روی فرش قرمز، داوران، از جمله شما به عنوان رییس هیأت داوری، شال سبز روی دوشتان انداختید؟

همه‌ی اعضای هیأت داوری وقتی روی فرش قرمز آمدیم و خواستیم راه برویم، این شال‌ها را بر دوش انداختیم. جوان‌های ایرانی هم با رنگ سبزی که حتی به صورتشان زده بودند یا نشانه‌هایی که همراه داشتند، شکوه خاصی به این مراسم دادند. طوری بود که رفتن بین این جوان‌ها همه را تحت تأثیر قرار داد و حتی داورها برای معرفی خود روی سن هم با شال سبزی که روی دوش داشتند، حاضر شدند.

هر چند در ایران به فیلم‌سازان ما اجازه نمی‌دهند به میان مردم بروند و فیلم‌شان را بسازند، اما ده‌ها هزار فیلم‌ساز آماتور با دوربین‌های موبایلشان دارند فیلم می‌سازند. این کار ما در جشنواره‌ی فیلم مونترال به منظور قدردانی از این جوانان بود.