‫مستندسازان جهان در هلند

آزاده اسدی

در بیست ‌و یکمین جشنواره‌ی بین‌المللی فیلم مستند آمستردام یا «اید‌فا» که از روز پنج‌شنبه، بیستم نوامبر، سی‌ام آبان‌ماه در هلند شروع شده است، چند فیلم ایرانی وجود دارد که در دو سه روز اول به نمایش در‌آمده است.

جشنواره‌ی اید‌فا یکی از بزرگ‌ترین و معتبرترین فستیوال‌های فیلم مستند در دنیا است. و در ۱۰ روز نمایش فیلم، صدها فیلم مستند از فیلم‌سازان برجسته‌ی سراسر دنیا به نمایش در‌می‌آید.

در جشنواره‌ی امسال اید‌فا حدود ۲۵۰ فیلم مستند در بخش‌های مسابقه، خارج از مسابقه، بخش ویژه و مرور بر آثار یک فیلمساز به نمایش در‌می‌آید.

بخش مسابقه‌ی امسال چند بخش دارد. بخش جایزه‌ی یوریس ایونس که برای بزرگداشت مستند‌ساز برجسته‌ی هلندی نام‌گذاری شده، یکی از این بخش‌ها است.

در این بخش، ۱۶ فیلم برای دریافت جایزه‌ی بهترین مستند بلند با هم رقابت می‌کنند. فیلم برنده در این رقابت، جایزه‌ی دوازده‌ هزار و پانصد یورویی را به دست می‌آورد.

یک بخش دیگر هم در این بخش مسابقه وجود دارد که جایزه‌ی گرگ‌ نقره‌ای نام دارد و ۱۵ فیلم مستند کوتاه‌تر از یک ساعت با هم رقابت می‌کند و جایزه‌ی این بخش ۱۰ هزار یورو است.

فیلم «شمارش‌ معکوس» ساخته‌ی خاطره حناچی از ایران در این بخش به نمایش در‌‌آمد. این فیلم درباره‌ی زندگی یک دختر کنکوری است.

این فیلم ۴۵ روز از زندگی خانواده‌ی دختری را نمایش می‌دهد که درگیر خواندن درس برای رد شدن از سد کنکور است.

این فیلم مستند از زندگی یک کنکوری، در کنار کارگاه‌های تخصصی مستند‌گزارشی که دی‌ماه سال پیش از طرف انجمن مستند‌سازان و خانه‌ی سینما برپا شده بود ساخته شده است.

خاطره حناچی قبلاً فیلم‌های «مرگ خاموش» «کودکان یاسر» و «گزارشی از یک زندگی خاکی» را کارگردانی کرده بود و «شمارش معکوس» چهارمین تجربه‌ی او در سینمای مستند است.

بخش جام نقره‌ای هم به فیلم‌سازان بی‌تجربه اختصاص دارد. ۱۶ فیلم در این بخش نمایش داده می‌شود و جایزه‌ی نهایی پنج‌هزار یورو است.

از ایران فیلم «شهر من، پیتزا» ساخته اعلاء ‌محسنی در این بخش نمایش داده شد که درباره‌ی فرهنگ پیتزا بین نسل جوان ایرانی در مقایسه با کله‌پاچه است.

مستند «شهر من، پیتزا» به حال و هوای پیتزا در تهران می‌پردازد، این فیلم هم جزو آن ۴۰ فیلم برگزیده‌ی خانه‌ی سینما بوده که در قالب کارگاه‌های دی‌ماه سال گذشته ساخته شده است. این فیلم به مقایسه‌ی فرهنگ کله‌پاچه‌خوری و پیتزا‌خوری در تهران می‌پردازد.

در بخش دانشجویان بین‌المللی هم مستندهایی از دانشجویان خلاق از سراسر جهان نمایش داده می‌شود. در بخش مسابقه‌ی دانشجویی، فیلمی از رخساره قایم‌مقامی، مستند‌ساز ایرانی به نمایش داده می‌شود.

این مستند درباره‌ی نقاشی است که در پیاده‌روهای تهران روی چوب و قالپاق تهران نقاشی می‌کند و نمایشگاه می‌‌گذارد.

اما در بخش غیر رقابتی پانورامای این فستیوال فیلم‌ساز ایرانی دیگری هم شرکت دارد. محمد ‌شیروانی هم با فیلم «۴۴۴ روز» در این فستیوال شرکت کرده است.

فیلم درباره‌ی گروگانگیری سفارت آمریکا در ایران بعد از ۳۰ سال است. از مستند‌سازان جوان ایرانی دو فیلم دیگر هم در ‌فستیوال امسال نمایش داده می‌شود.

«خانه‌ی شیشه‌ای» فیلمی از حمید ‌رحمانیان، فیلم‌ساز مقیم آمریکا است که درباره‌ی مرکز نگه‌داری از دختران فراری در تهران است. یک روان‌شناس ایرانی که خودش ساکن لندن است آن را راه‌اندازی کرده است.

فیلم دیگر هم «مردمی در سایه» ساخته‌ی بانی ‌خشنودی است که در سه اپیزود، بخش‌های مختلف زندگی جدید و مدرن در تهران را نشان می‌دهد.

همین‌طور فیلم «بمب‌های پرتقالی» ساخته‌ی ماجد ‌نیسی فیلمساز ایرانی است که به عنوان فیلم دیگری از ایران در بخش تصاویر موثر و تامل برانگیز سینما شرکت کرده است.

این فیلم درباره‌ی یک زوج لبنانی به نام حبیب و زینب است که باغ پرتقالی را دارند که بعد از جنگ بین حزب‌الله و اسراییل تبدیل به باغی پر از بمب‌های خوشه‌ای عمل نکرده شده است.

نمایی از فیلم «بمب‌های پرتقالی»

«۱۲ روز انتظار» ساخته‌ی آتوسا بنده‌قیاس‌آبادی درباره‌ی مهاجرت و تاثیر سیاست بر یک خانواده‌ی مسن ایرانی است. این فیلم در بخش پارادوکس نمایش داده شد. در کنار این فیلم‌های ایرانی، مستند‌های مطرح بین‌المللی هم نمایش داده شد.

در بخش پانوراما، یکی از فیلم‌های خوب که در فستیوال اید‌فای امسال به نمایش گذاشته شد، مستند «ثبت واقعیت، هنر فیلم مستند» ساخته‌ی هپی ‌تافرری بود که با استقبال فیلمسازن و علاقه‌مندان به سینمای مستند روبه‌رو شد.

در این فیلم، بزرگ‌ترین فیلم‌سازان مستند جمع شدند و درباره‌ی جایگاه واقعیت در فیلم مستند صحبت می‌کنند. فیلمساز با چند مستند‌ساز برجسته مثل جنیفر فاکس، آلبرت‌ نیزلس، الور موریس و هدی هودیدمن درباره‌ی شیوه‌ها و برخورد آنان با واقعیت در فیلم‌هایشان صحبت می‌کند.

بعضی از فیلم‌سازان مستند که در این فیلم، مقابل دوربین نشسته‌اند با مثال‌هایی درباره‌ی فیلم‌های خودشان از تجربیاتشان می‌گویند و این‌که از دید آن‌ها کجا باید واقعاً خود صحنه را نشان داد و کجا مجاز هستیم طبق بحث قدیمی سینمای مستند از واقعیت، چیز دیگری بسازیم و تصویر‌سازی سینمایی بکنیم.

هر سال یک مستندساز در جشنواره‌ی اید‌فا، ۱۰ فیلم برتر یا منتخب خود را معرفی و بررسی می‌کند و در یک نشست با مخاطبان و فیلمسازان درباره‌ی این انتخاب که روی زندگی و حیات کاری‌ و فیلمسازی‌اش تاثیر زیادی گذاشته است، توضیح می‌دهد.

سال گذشته، مازیار ‌بهاری، فیلمساز ایرانی در این بخش، ۱۰ فیلم خودش را معرفی کرد. امسال نیکلاس‌ گیرهالتر، فیلمساز اتریشی از چند فیلمساز فرانسوی، اتریشی و فنلاندی ۱۰ مستند برتر را انتخاب کرده و نمایش می‌دهد.

از این فیلمساز معروف یعنی گیر‌هالتر‌، فیلم «هفت‌هزار و نهصد و پانزده کیلومتر» در بخش مسابقه‌ی یوریس ایونس نمایش داده شد.

این فیلم درباره‌ی مردمی است که در حاشیه‌ی جاده‌هایی در آفریقا زندگی می‌کنند که مسابقه‌ی رالی پاریس ـ داکار برگزار می‌شود.

در این مسابقه‌ی اتومبیل‌رانی معروف، ده‌ها راننده‌ی آمریکایی و اروپایی با آخرین تکنولوژی و آخرین مدل ماشین و موتور، چندین مرز از کشورهای آفریقایی را طی می‌کنند. اما در کنار آن‌ها مردم محلی، روستایی و بیابان‌گردانی زندگی می‌کنند که به این مسابقه به عنوان یک اتفاق شیک از زندگی غربی‌ها نگاه می‌کنند.

نیکلاس‌ گیرهالتر با آدم‌های مختلف در این مسیر مسابقه رالی درباره‌ی زندگی شخصی‌شان و دیدشان به این مسابقه صحبت می‌کند.

در بخش رقابتی گرگ نقره‌‌‌ای، فیلم «در دنیای کامل» نمایش داده شد. فیلمی پر از برش‌های مختلف از مصاحبه با مردم ساکن نیویورک درباره‌‌ی خودشان و جامعه‌ا‌ی که در آن زندگی می‌کنند.

شلی ‌سیلور، کارگردان این فیلم با زیرکی از مردم درباره‌ی مسوولیتشان درباره‌ی جنگ آمریکا با عراق و همین‌طور گرم شدن کره‌ی زمین می‌پرسد که گاهی جواب‌ها نشان‌دهنده‌ی بخشی از فرهنگ آمریکایی است.

جشنواره‌ی‌ فیلم اید‌فا با بیش از۲۵۰ فیلم مستند از مستند‌سازان معروف یا تازه‌کار در دنیای سینمای مستند تا دهم آذرماه در آمستردام ادامه دارد.