رادیو زمانه

تاریخ انتشار مطلب: ۶ شهریور ۱۳۸۸
نگاهی به مستند شوک

از موسیقی رپ تا شیطان‌پرستی در تهران

مهدی عبدالله‌زاده

مستند شوک که به تازگی از شبکه سه سیما‌ پخش شده است، به موضوع جوانان و بزهکاری می‌پردازد.

پندار نادرست تهاجم فرهنگی که سال‌هاست به عنوان یک تهدید از سوی مسئولان رده‌بالای فرهنگی و سیاسی کشور مطرح می‌شود، ‌این بار هم شیوه رویکرد به موضوعات اجتماعی را در این مستند رقم زده است.

هویت‌باختگی، خلأ فرهنگی و تقلید کورکورانه در نزد جوانان، مهم‌ترین مواردی است که در «شوک» به عنوان نشانه‌های ناهنجاری در جامعه از آن یاد می‌شود.

حرف‌ها و نظراتی هم که از سوی مسئولین انتظامی، متخصصین جامعه‌شناسی و روان‌شناسی و کارشناسان مذهبی طرح می‌شود، همگی‌ در چهار‌چوب نقد و بررسی بی‌طرفانه قرار دارد.

اما آن‌چه باعث می‌شود این مستند در سطحی کلان‌تر، از دایره اعتدال و بی‌طرفی خارج شود، باقی ماندن در سطح و اکتفا کردن به طرح حقایق موجود در جامعه و عدم توجه به بررسی ریشه‌ای معضلات اجتماعی است.

در حالی که مدام از محدودیت‌های اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی به عنوان دلیل گرایش جوانان به هنجار‌شکنی در جامعه یاد می‌شود، هیچ کس از چرایی و چگونگی به وجود آمدن این محدودیت‌ها دم نمی‌زند.


مستند شوک از شبکه سه سیما پخش شد

انگار که جوانان میان این محدودیت‌ها و تن دادن به ابتذال باید به اجبار محدودیت را انتخاب کنند. انگار که این محدودیت از نگاه متخصصان منتخب صدا و سیما امری بدیهی است که باید توسط هر ایرانی، بی‌چون و چرا، به عنوان حقیقتی لازم و غیر ‌قابل انکار پذیرفته شود.

«شوک» بنا دارد تا به گرایش به شیطان‌پرستی، مد‌گرایی بدون مبنا، حضور در محافل غیر‌قانونی و منحرف بودن موسیقی رپ بپردازد. اما مشکل از آن‌جا آغاز می‌شود که کارگردان سعی می‌کند به جای بررسی این موضوعات به طور جدا‌گانه، آن‌ها را با سریش به هم بچسباند و به گونه‌ای غیر‌معقول به هم ربط دهد.

مثلاً سرهنگ رمضانی، معاونت اجتماعی ناجا در استان تهران عقیده دارد گروه‌های موسیقی «رپ» و زیرزمینی، هویت قائم به ذات ندارند؛ بلکه وسیله‌ای برای جذب جوانان به گروه‌های شیطان‌پرست و فرقه‌های غیر‌مذهبی‌اند.

به همین ترتیب، کارشناسی دیگر معتقد است گرایش به مد‌های عجیب و غریب مو و آرایش تن و لباس، ناشی از خرافات و گرایش فکری منتسب به فرقه‌های یاد شده است.

راه «شوک» درست از همین جا از یک تحلیل عمیق جامعه‌شناسانه جدا می‌شود و زاویه دیدی جهت‌دار و مطابق با ایدئولوژی حاکم می‌یابد.

از این جا به بعد یعنی این‌که مهم نیست منشأ هر یک از معضلات اجتماعی کجاست و چگونه می‌شود با آن برخورد کرد. مهم این است که با ربط دادن معضلاتی که ربطی به هم ندارند و بزرگ‌نمایی آن‌ها از این طریق، تومار اینترنت و ماهواره و کانال‌های ارتباط با خارج از کشور و فعالیت‌های موسیقایی بدون مجوز را به یک‌باره در هم بپیچد و با معرفی آن به عنوان ابزارهای گسترش ناهنجاری، محدودیت‌های وضع شده از سوی حکومت را توجیه کرد.

اعتیاد، روابط جنسی نا‌مشروع‌ و مشروب‌خواری، سه حوزه‌ متفاوت از آسیب‌های اجتماعی است که گروه محققان «شوک» عقیده دارند از طریق محافل غیر‌قانونی مورد اشاره ترویج می‌شود.

مثلاً پیمان پناهی آهنگ‌ساز در گپی با یک رپر این سؤال را مطرح می‌کند که رابطه مصرف مواد مخدر و خلق یک موسیقی کدام است؟ و بحث به این‌جا می‌رسد که رپرها و گروه‌های زیرزمینی برای رسیدن به مقام خلق و پرواز ذهن، از دراگ (مواد مخدر) استفاده می‌کنند!

به همین ترتیب گرایش به مشروب و سکس نیز از مقدمات غیر ‌قابل اجتناب برای حضور در چنین محافلی بر شمرده می‌شود.

اگر بخواهیم آن‌چه را که در دو قسمت این مجموعه مستند بیان می‌شود، در یک پاراگراف خلاصه کنیم، می‌توان گفت مطابق با ‌نگاه پژوهشگران برنامه، «فرقه‌های مروج شیطان‌پرستی و خرافه‌گرایی با فریب دادن جوانان، آن‌ها را به جمع‌های غیر‌قانونی فرا می‌خوانند و با ایجاد وضعیتی جبر‌گرایانه، ابتدا آن‌ها را مجبور به استعمال مواد مخدر و نوشیدن مشروب می‌کنند و سپس مقدمات سکس غیر‌قانونی را فراهم می‌سازند و عاقبت هم با شنیدن موسیقی غیر‌قانونی زیر‌زمینی هم به رقص و پایکوبی می‌پردازند و بعد هم به خانه‌هایشان بر‌می‌گردند.»

البته ساختار تکان‌دهنده و روایت ماهرانه این مستند به خوبی در جهت القای چنین نگاهی به کار گرفته شده است. اما تا به این‌جا می‌توان گفت با مستندی جهت‌دار و شبه پروپاگاندا طرف بوده‌ایم که تصمیم به دیکته کردن یک ایدئولوژی خاص دارد و به عوض تحلیل کارشناسانه و عمیق، در پی بهره‌برداری سیاسی است.

نقد این مستند تلویزیونی‌ پس از باز‌پخش قسمت دوم، در نبود کارشناسی از حوزه رسانه و ‌سینما و صرفاً با حضور متخصصان طرف مشاوره ‌به نمایش در آمد.

Share/Save/Bookmark

نظرهای خوانندگان

خب راس میگن دیگه! درستش اینه که فحشای شرعی چند همسری و تعدد صیغه و قاچاق دخترها به کشورهای خلیج فارس و افغانستان و پاکستان و هند رو بخونن و تریاک بکشن و مدرک جعل کنن و بجای آواز تعزیه بخونن و سینه بزنن. البته اسم خودشون رو هم از رپ به رب تبدیل کنن.
آسوده

-- بدون نام ، Oct 23, 2008 در ساعت 09:29 PM

آقای عزیز، مثل این که شما هم ناخود آگاه حرف «مسئولین نظام» را باور کرده اید و به این گونه تحلیل ها معتقدید.
گوش کردن به موسیقی از هر نوعی که باشد که معضل اجتماعی حساب نمی شود که کسی بخواهد حلش کند. سکس هم همین طور. سکس و موسیقی اصلا چه ربطی به حکومت دارد؟ اینها مسایل شخصی آدم هاست که مربوط به خودشان است. دیگر به این نمی پردازم که حتی اگر این جوانان همه شیطان پرست هم بودند به کسی مربوط نبود. به هر حال قضیه به قدری ابلهانه است که جای جواب ندارد. تعجبم از نویسنده ی این مقاله است که عنوان معضلات اجتماعی را برای چند پدیده ی طبیعی بشری مثل همخوابگی با جنس مخالف و گوش دادن به موسیقی استفاده کرده است.

از ظاهر امر پیداست این حکومت تصمیم قطعی دارد که تیشه به ریشه ی مذهب رسمی بزند. با این حرف ها که جوانان سکس و موسیقی شان را تعطیل نمی کنند. فقط شاید واقعا بدشان نیاید بشوند شیطان پرست. اقلا شیطان پرست ها کاری به کار نوار ضبط صوت و فعالیت های طبیعی اعضای جنسی شان ندارند.

-- پیام ، Oct 23, 2008 در ساعت 09:29 PM

خیلی خوب تحلیل کرده اید. متاسفانه چون در اینجا برای عموم به آن سه قسم مشکلاتی که گفتید معترف نیستند و مشکلات اجتماعی بزه یا گناه محسوب می شود، خود مشکل می شود یک تابو و وصلش می کنند به غرب و دیگر ریشه یابی و آسیب شناسی نمی کنند.
پاینده باشید و محلل تر!

-- razieh ، Oct 23, 2008 در ساعت 09:29 PM

یکی از کارشناسانی که در برنامه شوک حضور داشت گفت که ااینگونه رفتار و تمایلات و پوشیدن و آویختن لباسها و علائم شیطان پرستان در ایران توسط جوانان نوعی اعتراض است و
به نظرم حرفی منطقی آمد وقتی اوضاع اقتصادی آنقدر وخیم است که جوانان نمی توانند فرصت داشتن یک شغل مناسب را داشته و نیازهای جنسی خود را از طریق تشکیل خانواده بر آورده سازند و طبعا به سوی نا امیدی سوق داده می شوند و در عشقهایشان شکست می خورند
وقتی از مدعیان دینداری و خداپرستی مدام دروغ می شنوندوقتی حکومت به این زشتی باورهایشان را زیر سوال میبرد وقتی مدام از فسادهای مالی و جنسی
سردمداران حکومت ایران که در دعواهای جناحهای حکومتی یکی پس از دیگری راافشا می شود مطلع می گردند
وقتی در خانواده ها مدام بر سر مسائل مالی اختلاف است و جوان فرار را بر قرار در خانه ترجیح می دهد مطمئنا جایی که او را می پذیرد جایی است که می خواهد با صداقت خاص جوانانه اش از این همه دروغ و نیرنگ و حرافی های بدون عمل دور باشد در واقع این جوان می خواهد اعتراضش را به حکومت و خدایی که این حکومت تبلیغش را میکند نشان دهد حکومتی که هیچ چشم انداز امیدوار کننده ای را برای او نمی آفریندافرادی که به قول این برنامه شیطان پرست یا فریب خورده بودند در مصاحبه هایشان از مشکلات شدید در خانواده خود می گفتند و البته مشکلات و فشارهای اجتماعی وقتی روشهای معقول و معمولی یک جوان برای بروز احساسات و عواطفش در جامعه ای مانند ایران سرکوب می شود طبعا او به سراغ روشهای زیر زمینی برای رها کردن انرژی خود می رودشیطان پرستی در ایران نمایش کتاب تصویر دوریان گری است که حکومت وقتی در آیینه واقعیت به خود می نگرد از نگاه به آنچه خود ساخته متوحش می شود.

-- بدون نام ، Oct 23, 2008 در ساعت 09:29 PM

اصلاً مزخرفات و برنامه های بی سر و ته و ابلهانه ای مانند شوک ارزش صحبت کردن و مقاله نوشتن رو هم ندارند
کسانی هم که به این برنامه ها نگاه می کنند به حدی از نظر فرهنگی و بینش دچار مشکل هستند که امکان اصلاح ندارند.
وگرنه هر کسی با کمی تحیق و جستجو که هیچ با ذره ای تفکر می توناد بفهمد شیطان پرستی و موسیقی رپ یا راک دو مقوله ی کاملاً مجزا هستند.

-- حسین ، Oct 23, 2008 در ساعت 09:29 PM

من چندین سال است که در غرب هستم ولی هنوز توفیق نداشتم بدانم و ببینم این شیطان پرستی که می گویند از غرب آمده چیست؟! این آقایانی که در ایران از این دست برنامه ها می سازند مطمئن هستند که جوانان ایرانی از غربیها شیطان پرستی را یاد گرفته اند؟ من فکر کنم این ایده شیطان پرستی از ایران صادر شده باشه!!
همچنین اینکه در فیلم به استفاده از مواد مخدر و مشروبات برای خلق شعر و اثر اشاره کرده به نظرم رسید که اگر الان حافظ و خیام هم زنده بودند آنها را هم شیطان پرست معرفی می کردند چون اونها خودشون اعتراف کردند که در حالیکه جام شراب و یار را در بغل داشتن شعر می گفتن. بد نبود در فیلم با روح اونها هم مصاحبه می کردند! خلاصه اینکه شعرای نامی ایران هم در این شبیخون فرهنگی گرفتار بودن. لعنت کنه این غرب را که همه بدبختیهامون از غربه و نمیزارن ما طعم شیرین ولایت فقیه را بچشیم!!!

-- سعید ، Oct 26, 2008 در ساعت 09:29 PM

اصلا نباید در مورد این مسائل حرف زد.

-- زهره حسنی ، Nov 2, 2008 در ساعت 09:29 PM

رپ خوبه فقط رپ

-- الهه خانوم ، Nov 3, 2008 در ساعت 09:29 PM

ما رپ تا رپ داریم من خودم هم یک رپ خون هستم ولی خبری از شیطان پرستی نیست .

-- سارا ، Mar 11, 2009 در ساعت 09:29 PM

...یه ذره اطلاعات جمع کنین بعد بیاین اینجا.... رپ هیچ ربطی به شیطان پرستی نداره

-- somayeh ، Aug 28, 2009 در ساعت 09:29 PM