دو قدم برای اهالی فرهنگ و هنر در نزدیکی صبح

مصطفی قوانلو قاجار

«دو قدم مانده به صبح» پلک ها تازه سنگین می‌شود؛ اما صالح‌علا می‌آید و با میهمانانش خواب را از چشمانت می‌رباید. با تمام شدن اخبار انگلیسی شبکه چهار، حول و حوش ساعت 23:30 «ببیندگان جان» خود را باید برای «کوچ به دشت مرغزار میهمانان برنامه» آماده کنند.

مسعود کیمیایی و جواد طوسی در «دو قدم مانده به صبح» (عکس: احسان رأفتی، زمانه)

اصطلاحاتی که محمد صالح‌علا برای برقراری ارتباط با مخاطبانش به کار برده، عجیب است. اما همین اصطلاحات حلاوتی را فراهم آورده که بینندگان را تا پاسی از شب بیدار نگه دارد. او با یک برنامه ترکیبی قصد دارد سال‌های خوش دوران رادیو را این بار در تلویزیون تکرار کند.

برنامه «دو قدم مانده به صبح» دارای بخش‌های متنوعی است. نمایش فیلم‌های کوتاه تجربی ایرانی و خارجی، اجرای نمایش‌های شبانه رادیو و پخش آن به شکل سریال‌های داستانی دنباله‌دار با صدای مسعود رایگان، پرداختن به فیلم‌های در حال اکران ایران و جهان، رویدادهای هنری هفته، پخش نماهنگ‌ها (کلیپ‌هایی) از موسیقی‌های مقامی، سنتی و پاپ از جمله بخش‌های این برنامه است.

اما اصلی‌ترین قسمت این برنامه را باید در گفتگو با مهمانان برنامه جستجو کرد. مهمانانی نام‌آشنا که به ندرت در رسانه ملی دیده می‌شوند . هر برنامه شامل دو قدم است و هر قدم، دکوری جداگانه و کارشناسی مجزا دارد.

کارشناس با مهمانش به گفتگو می‌نشیند و صالح‌علا در نقش هماهنگ کننده و کنترل‌کننده برنامه در دو سوی دکورها، جریان برنامه را کنترل می‌کند. به طور مثال وقتی محمدعلی بهمنی، ترانه‌سرا و شاعر معاصر در مورد رقص مردان بندرعباسی سخن می‌گفت، صالح‌علا به میان حرفش پرید و با اعلام پخش یک ترانه جریان برنامه را به دست گرفت.

از کارشناسان برنامه که گفتگو با مهمانان را بر عهده دارند، می‌توان از ساعد مشکی (گرافیک) فریدون جیرانی (سینما) دکتر بهنام کامرانی (نقاشی) دکتر آذرنوش (میراث فرهنگی) دکتر عیسی جلالی (روان‌شناسی) محمد رحمانیان (تئاتر) حسن سربخشیان (عکس) اهورا ایمان (ترانه) مجید رضا بالا (حکمت و فلسفه) و فردین خلعتبری (موسیقی) نام برد.

مسعود کیمیایی، جواد طوسی و محمد صالح‌علا در «دو قدم مانده به صبح» (عکس: احسان رأفتی، زمانه)

موضوعاتی که مهمانان برنامه در مورد آن صحبت می‌کنند، معمولاً یا درباره خودشان است و یا در مورد موضوعاتی حول و حوش حرفه‌شان. اما اگر کارشناس برنامه‌ای سؤال‌هایی تخصصی بپرسد، آن گاه صالح‌علا به وسط می‌آید و می‌خواهد که گفتگوها در سطح فهم عامه باشد.

شاید اگر در سال‌های اول انقلاب، مسعود کیمیایی به صالح‌علا پیشنهاد بازی در فیلم «تیغ و ابریشم» را نداده بود، مسعود کیمیایی امروز بر صندلی برنامه «دو قدم مانده به صبح» نمی‌نشست. صالح‌علا از همه توانایی‌ها، تجربه و ارتباطاتش برای به میدان آوردن چهره‌های فرهنگی و هنری کم‌تر دیده شده در تلویزیون، استفاده کرده است. تا برنامه او در نزدیکی‌های صبح مخاطبان خود را بیدار نگه دارد.

برنامه زنده دو قدم مانده به صبح به تهیه‌کنندگی «سعید بشیری» در 150 قسمت 105 دقیقه‌ای ساخته شده و پخش آن از هشتم مرداد ماه آغاز شده و هر شب به جز پنج‌شنبه و جمعه به صورت زنده از این شبکه پخش می‌شود. این برنامه به سفارش گروه ادب و هنر در شبکه‌ای که فرهیخته‌اش می‌نامند، تهیه شده است.

از یک سو برخی کارشناسان و مهمانان به مقتضای روحیه خود، میل دارند برنامه را به سمت تخصصی کردن پیش ببرند و از سوی دیگر، استقبال مخاطبان و قالب برنامه باعث شده تا تهیه‌کنندگان بیشتر به مخاطبان خود متمایل شوند.

مسعود کیمیایی و جواد طوسی در «دو قدم مانده به صبح» (عکس: احسان رأفتی، زمانه)

به طور مثال تهیه گزارشی در مورد این که پیمان قاسم‌خانی این روزها چه کار می‌کند و چه قدر بازی کردن با پلی‌استیشن را به تایپ کردن فیلم‌نامه‌هایش ترجیح می‌دهد، می‌تواند برای مخاطبان عام تلویزیون جذاب باشد و یا معرفی فیلم‌های در حال اکران به همراه توضیح کوتاهی راجع به داستان فیلم و عوامل تولید، معرفی تئاترهای روی صحنه به همراه معرفی کارگردان، بازیگران و نمایش‌نامه‌نویس هر یک از آثار،‌ معرفی برخی از کتاب‌های پرفروش یا تازه انتشار یافته که اکنون در هیچ کدام از برنامه‌های تلویزیون نظیر چنین کاری دیده نمی‌شود.

این در حالی است که اگر در یکی از برنامه‌های تلویزیونی تصویری از آثار هنری در حال اکران یا نمایش پخش شود، مشمول پرداخت جریمه از سوی بخش بازرگانی سازمان صدا و سیما می‌شود.

عده‌ای از کارشناسان رسانه معتقدند که فرکانس محدود رادیو گفتگو (که تنها در تهران قابل دریافت است) و برنامه‌هایی نظیر «دو قدم مانده به صبح» که در دیرترین ساعات شب پخش می‌شوند، نقش سوپاپ اطمینان را بازی می‌کنند. از سوی دیگر عده‌ای معتقدند که صدا و سیمای ایران آهسته آهسته در حال تغییر و دگردیسی است.