ویدا قهرمانی سر چهارراهی برای نیویورکی‌ها و تهرانی‌ها

مهدی عبدالله‌زاده

یکی دو سال پیش، قصه کوتاهی از پل آستر به نام «داستان کریسمس اوگی رن» را می خواندم که بابک تبرایی ترجمه کرده بود. مقدمه‌اش را «وین ونگ» کارگردان مشهور هنگ‌کنگی‌الاصل امریکایی نوشته بود. شرح حکایت آشنایی او با آستر در این مقدمه، برایم از خود داستان جالب‌تر به نظر می‌رسید. این که چگونه یک اتفاق ساده و یک تصادف توانست همکاری سودمندی در پی داشته باشد که حاصلش بشود آثاری چون «دود» و «صورت‌آبی» ( با بازی جیم جارموش)

وين ونگ، کارگردان هنگ‌کنگی-آمریکایی

اما حیف که بعد از این دو فیلم که هر دو در سال ۱۹۹۵ ساخته شدند، این همکاری ادامه نیافت. تنها شش سال بعد بود که ونگ با فیلم «مرکز دنیا» دوباره به سراغ آستر رفت. اما این بار آستر در کنار چند نویسنده دیگر، در حاشیه قرار گرفته بود و نتیجه کارشان نشانی از همکاری دو نابغه نداشت.

حالا با گذشت بیش از ۱۰ سال از نخستین آشنایی و در حالی که از رفاقت و همکاری این دو همشهری نیویورکی، تنها خاطره‌ای به یاد مانده است، این یکی با فیلم آخرش در جشنواره‌ای شرکت می کند که آن یکی بر صندلی رییس هیأت داورانش تکیه زده. حالا ونگ (که تا به حال بیشترین تعداد جایزه‌هایش و مهم‌ترین جایزه‌اش، شیر نقره‌ای برلین را در پی همکاری با آستر برای فیلم «دود» گرفته) این بار برای تصاحب صدف طلایی سن‌سباستین او را در مقابل خود دارد. فیلم او «یک‌هزار سال نیایش‌گران نیکوصفت» اگر جایزه‌ای بگیرد، حرف و حدیث‌ها در نیویورک تایمز بالا خواهد گرفت. اگر نگیرد هم همین طور!

پل آست

«یک‌هزار سال ...» داستان زندگی بیوه‌مردی چینی است که باخبر می‌شود دخترش در آمریکا از همسر خود طلاق گرفته و در پی آن، به آمریکا سفر می‌کند و نزد او می‌رود. روابط نامتعارف دختر با مردی غریبه، رابطه پدر و دختر را دچار تنش می‌کند. اما آشنایی مرد چینی با زنی ایرانی که هم‌سن و سال اوست، از تنش‌ها می‌کاهد و اوضاع بهتر می‌شود!

ویدا قهرمانی، بازیگر قدیمی سینمای ایران که بازیگری را در سال ۱۳۳۴ با فیلم «چهارراه حوادث» ساموئل خاچیکیان آغاز کرد و از سال ۱۳۵۸ در کالیفرنیا به سر می‌برد، نقش این خانم ایرانی را بازی می‌کند. ظاهراْ این دو شخصیت زن ایرانی و مرد چینی، هیچ کدام انگلیسی صحبت نمی‌کنند و دیالوگ‌های آن‌ها به فارسی و ماندارین است. اما ونگ توانسته تمام صحنه‌های این دو را به گونه‌ای کارگردانی کند که مخاطب انگلیسی‌زبان به گفتگوها پی ببرد.

حضور یک بازیگر زن ایرانی در سینمای آمریکا در این حد و اندازه (فارغ از هنرنمایی شهره آغداشلو در سال‌های اخیر) بی‌سابقه بوده است. به ویژه آن که خانم قهرمانی وظیفه دیالوگ‌نویسی فارسی این فیلم را هم به عهده داشته. به جز پل آستر ، بهمن قبادی نیز به عنوان دیگر عضو هیأت داوران، نگاهی ویژه به این فیلم خواهد داشت.

اما جدای از این، قبادی هم سر همان چهارراهی ایستاده که ونگ و آستر. آن طرف چهارراه، دو نیویورکی به هم بر می‌خورند که سابقه همکاری و رفاقتشان در این سال‌ها در سایه قرار گرفته و این طرف چهارراه، قبادی از تهرانی می‌آید که «حنا»یش رنگ باخته و دیگر در تهران نیست!

«بودا از شرم فرو ریخت» ساخته حنا مخملباف

ظاهراْ آن طور که شنیده می‌شود، او نگاه مثبتی به تولیدات سال‌های اخیر خانواده مخملباف ندارد. اگر چنین باشد، داوری او همان اندازه حرف و حدیث در پی خواهد داشت که داوری آستر برای ونگ. باید دید فیلم «بودا از شرم فرو ریخت» حنا خانم تا چه حد می‌تواند از حجم دیدگاه‌ها و نقطه نظرات منفی راجع به خانواده مخملباف و آثار اخیرشان بکاهد. قبادی «ده به علاوه چهار» مانیا اکبری را هم برای قضاوت در پیش رو دارد. کار سختی است!

اما انگار این کلاف پیچیده ربط داشتن آدم‌ها با یکدیگر و برخورد های سر چهارراه سن‌سباستین به همین جا ختم نمی‌شود. می شود به چند مورد دیگر هم اشاره کرد:

لیو اولمان و ریچارد گر هم به سن‌سباستین می آیند تا جایزه دونوستیا را (که سال گذشته به مت دیمون و ماکس فون سیدو اهدا شده بود) به خاطر یک عمر فعالیت حرفه‌ای دریافت کنند. از آن طرف یکی دیگر از داوران جشنواره، خانم پرنیلا آگوست بازیگر زن سوئدی است که در ۱۹۹۲ برنده جایزه بهترین بازیگر جشنواره کن شده و در فیلم‌های خانم لیو اولمان بازی کرده!

نیکولتا براشی در «زندگی زیباست» ساخته روبرتو بنینی

خانم نیکولتا براشی بازیگر ایتالیایی فیلمهای روبرتو بنینی و جیم جارموش که بازی هنرمندانه‌اش در «زندگی زیباست» در ذهن‌ها ماندگار شد هم، یکی دیگر از اعضای هیأت داوران است. ایشان یکی از دوستان مشترک وین ونگ و جارموش است و حضورش مسلماْ باعث خوشحالی آقای ونگ خواهد بود!