«زیبای کشنده»

شهره جندقیان

در سال ۱۹۶۹ لیلا خالد نخستین زنی بود که اقدام به هواپیما ربایی کرد. او در سال ۱۹۴۴، در حایفا به دنیا آمد و در سال ۱۹۴۸، پس از آن که دولت اسراییل بنیان نهاده شد، به همراه مادرش به لبنان گریخت، جایی که لیلا در اردوگاه‌های پناهندگی بزرگ شد. در سن ۱۵ سالگی مبارزات مسلحانه‌اش را آغاز کرد و در سال ۱۹۶۷ به دنبال جنگ ۶ روزه که در آن اسرائیل با شکست ارتش چند کشور عربی قسمتی از خاک آنها را تصرف کرد، به جبهه ملی آزادی‌بخش فلسطین پیوست.

پوستر فیلم

دو سال بعد یک هواپیمای اسراییلی را از مسیر اصلی‌اش منحرف کرد و به سمت دمشق برد و با این حرکت، مسئله فلسطین مورد توجه محافل جهانی قرار گرفت. یک سال پس از آن، با ۶ عمل جراحی زیبایی صورت و تغییر چهره، لیلا خالد دومین هواپیمای اسراییلی را ربود. در نظر دیگران، لیلا خالد یک تروریست است ولی از دید خودش یک مبارز راه آزادی.

او امروز به‌همراه دو فرزندش در عمان زندگی می‌کند.

تصویر لیلا خالد در مجله گاردین

تصویر لیلا خالد در نشریات غربی
مجله گاردین در شماره ۲۶ ژانویه ۲۰۰۱ خود در مصاحبه‌ای که برای نخستین بار در بریتانیا با لیلا خالد انجام می‌شد می‌نویسد:

عکس سمبولیک لیلا خالد، به نوعی او را نشانی از نهضت مقاومت فلسطین و همچنین قدرت زنانه جلوه می‌دهد.با اسلحه‌ای در دست‌های ظریف زنانه، موهای شفافی که با یک روسری فلسطینی پوشیده شده‌اند، به‌همراه چهره زیبایی که نگاهش را از بیننده می‌پوشاند. انگشت نشانه‌اش، حلقه‌ای را که متعلق به یک نارنجک دستی است و با گلوله‌ای تزیین شده، در بر دارد. او آمیخته‌ای از زیبایی و خشونت است. در روزنامه‌های سال‌های ۷۰ از او با عنوان ''دخترک تروریست'' و یا ''زیبای کشنده'' نام برده‌اند.

لیلا خالد در تظاهرات

اما تصور لیلا خالد از خودش چیز دیگری است:
''در ابتدا ما زنان باید ثابت می‌کردیم که ما هم می‌توانیم پا به پای مردان در مبارزات مسلحانه بجنگیم. برای همین می‌خواستیم مثل مردها باشیم، حتی در ظاهر. ولی حالا دیگر به‌ این موضوع باور ندارم که برای اثبات خود به عنوان یک زن باید از مردان تقلید کرد. من یاد گرفتم که یک زن در حالی‌که می‌تواند یک جنگجو یا یک فعال سیاسی باشد، می‌تواند عشق را هم تجربه کند، ازدواج کند، فرزند بیاورد و مادر بشود''.

لینا مقبول، کارگردان فیلم

لینا مقبول، کارگردان فیلم
لینا مقبول در خانواده‌ای فلسطینی در سوئد به دنیا آمده‌است. در سال ۱۹۹۶ به عنوان گزارشگر رادیویی آغاز به کار کرده و از سال ۱۹۹۸ برای تلویزیون سوئد کار می‌کند. ''لیلا خالد، هواپیما ربا'' نخستین تجربه فیلمسازی او به عنوان کارگردان است. با ساخت این فیلم، لینا مقبول می‌خواهد با کلیشه‌هایی که درباره زن مسلمان و تروریست فلسطینی در غرب رایج هستند، روبرو شود. او به دور از موجه جلوه دادن عمل کسانی که از اسلحه برای ایجاد رعب و وحشت استفاده می‌کنند، قصد دارد سوالاتی را مطرح کند که سالیان دراز در بستر زمان نهفته مانده‌اند:

''چه کسی تروریست و چه کسی مبارز راه آزادی است؟ و مهم‌تر این که چه کسی این دو را از هم متمایز می‌کند؟''

نشریه ''جویش ایندیپندنت''(Jewish Independent) درباره فیلم می‌نویسد:

''لیلا خالد، هواپیماربا'' فیلمی است درباره سفر شگفت‌انگیز یک زن.

متن گفتگوی زمانه با کارگردان این فیلم را در زیر می‌خوانید:

برای شروع ممکنه بگی چرا موضوعی در رابطه با کشور زادگاهت سوئد یا در کل جامعه غرب نساختی؟

پدر و مادر من اهل نابلس هستند، در کرانه باختری و من اغلب وقتی که بچه بودم به آنجا می رفتم. من خودم را هم سوئدی و هم فلسطینی می‌بینم. به‌همین خاطر، برای من طبیعی بود که موضوع لیلا خالد را برای ساختن فیلمم انتخاب کنم به خصوص که از کودکی داستان‌های زیادی درباره‌اش شنیده بودم. داستان‌هایی که می‌گفت لیلا خالد برای مردم فلسطین مثل یک قهرمانه. او حتی برای من مثل یک بت شده بود! اما وقتی بزرگتر شدم، بت و بت پرستی را کنار گذاشتم و شروع کردم به فکرکردن درباره اینکه چه کسی تصمیم می‌گیره که تو تروریستی یا مبارز راه آزادی؟ و بعد فاجعه یازده سپتامبر اتفاق افتاد و ده‌ها کتاب درباره تروریسم و هواپیما ربایی نوشته شد. من یک کتابی خوندم که نوشته بود لیلا خالد مرده! اما واقعیت نداشت و این ایده را به من داد که به دیدنش بروم.

از نگاه شما ''لیلا خالد'' کیه؟

سوال خیلی سختیه! او یک زن، مادر، یک دوست و آدمی بسیار مهربان و خونگرم است. ولی در عین حال یک هواپیما ربا است و من هیچ وقت دلم نخواسته که تو یکی از هواپیماهایی باشم که قرار بوده توسط او دزدیده بشه! اما آیا او یک تروریسته؟ بله و نه. بله به خاطر اینکه یک عمل تروریستی انجام داده، ولی پس یک مبارز راه آزادی چه کسی می‌تونه باشه؟

تماس با لیلا خالد راحت بود؟

خیلی سخت نبود. چند بار به او تلفن کردم و فهمیدم که در اردن زندگی می‌کنه.

آیا فیلم دیگری هم درباره لیلا خالد ساخته شده؟

کانال سی بی اس CBS یک گزارش یک ساعته را که بیشتر به یک گفتگوی طولانی بود نشان داد ولی در کل از سال ۱۹۸۰ به بعد بود که توجه رسانه‌ها به سمت لیلا خالد جلب شد و بعد از فیلم من هم خیلی ها با او تماس گرفتند.

ممکنه بگی برای ساخت فیلم با چه مشکلاتی روبرو شدی؟

تحقیقات بسیاری باید انجام می دادیم تا فیلم های آرشیوی را که در آن زمان در رابطه با موضوع لیلا خالد گرفته شده بود، بازبینی می‌کردیم. این مرحله سختی از کار بود چون برای پیدا کردن این آرشیوها مجبور بودیم به امریکا، بریتانیا، فرانسه، مصر و ایتالیا سفر کنیم. مشکل دیگه ای که با آن برخورد کردم زمانی بود که برای مصاحبه با خلبان اسراییلی دومین هواپیمایی که لیلا خالد ربود، به اسراییل رفتم. ساعت ها تحت بازجویی های ماموران پلیس مخفی اسراییل بودم که کلی وقت و انرژی از من گرفت. ضمن اینکه همواره در آن منطقه برای فیلمبرداری دچار مشکل هستی. همه فکر می‌کنن که می‌خواهی از مناطق نظامی‌شان فیلمبرداری کنی و از این حرفا...

هزینه ساخت فیلم را چطور پیدا کردی؟

این فیلم محصول مشترک تلویزیون ملی سوئد و ان پی اس NPS در هلند است. من نتونستم مثل دیگران از هزینه معمولی که برای ساخت فیلم استفاده می‌کنند برخوردار بشم و فکر می‌کنم به خاطر موضوع فیلم بود.

آیا فیلم دیگه‌ای در دست ساخت داری؟

حدود هفت ماهه که مادر شده‌ام و حالا یک پسر کوچک دارم. خیلی دلم می‌خواهد بیشتر فیلم بسازم اما درباره چه موضوعی، هنوز نمی دونم.

--------------------------------
* نمایش بعدی فیلم ''لیلا خالد، هواپیما ربا''، درماه آوریل و در جشنواره فیلم های مستند Full Frame Documentary Film Festival در ایالت کارولینای شمالی خواهد بود.

--------------------------------
خواندنی‌های بیشتر در رابطه با متن:
دانشنامه ویکی پدیا
سایت فیلم