نیکی کریمی: از عهده مشکلات فیلمسازی‌ بر می‌آیم

فهیمه فرسایی

عکس از سایت شخصی نیکی کریمی

هر روز که به جشن پایانی برلیناله (هجدهم فوریه ۲۰۰۷) نزدیک می‌شد، تعداد برنامه‌ها، فیلم‌ها، مراسم جانبی و مصاحبه‌های مطبوعاتی با هنرپیشه‌های سرشناسی که به برلین دعوت شده‌اند، نیز افزایش می‌یافت.

اگر کسی قهرمان دو، تنظیم وقت و هم‌چنین صبر و تحمل ایوب‌وار هم باشد و بتواند شب و روز، بدون نیازهای اولیه انسانی مثل خواب و خوراک سرپا بماند، بازهم موفق به دیدن تمامی این برنامه‌ها و شرکت در آن‌ها نمی‌شود. به جرأت می‌توان گفت که حتی پتر کوسلیک، مدیر برلیناله نیزاز تمام جزئیات جشنواره‌اش اطلاع ندارد. وقتی برخی از خبرنگاران پیش او گله کردند که آخر چگونه می‌توان از همه این برنامه‌ها استفاده کرد، با خونسردی و شوخ طبعی که به آن مشهوراست، جواب داد: "من چیزی مثل رئیس یک باغ وحش هستم. در باغ وحش هم حیوانات زیادی وجود دارند. ولی شما تنها آن حیوانی را می‌بینی که مورد علاقه‌ات هست! با این حال همه‌جور جنسی باید آن‌جا باشد".

مسابقه بهترین فیلم اول

یکی از "جنس"هایی که تازه از سال پیش (۲۰۰۶) در برنامه‌های برلیناله گنجانده شده، بخشی است با عنوان "مسابقه بهترین فیلم اول". دراین بخش کارگردانانی شرکت داده می‌شوند که برای اولین‌بار پشت دوربین قرار گرفته‌اند و نخستین فیلم سینمایی خود را ساخته‌اند. امسال در این بخش ازمسابقه که جایزه‌ای بالغ بر۵۰ هزار یورو برای آن درنظر گرفته‌اند، ۱۷ فیلم شرکت می‌کند.

داوری در مورد گزینش این "بهترین فیلم اول"، به عهده یک هیئت سه نفری گذاشته شده که نیکی کریمی، هنرپیشه ایرانی نیز یکی از اعضای آن است. این فرصت را مغتنم شمردم تا با هنرپیشه پرکارمان که اولین فیلم مستندش را با عنوان "داشتن یا نداشتن" در سال ۲۰۰۱ تهیه کرده، گفت‌وگویی داشته باشم. تعیین وقت مصاحبه با خانم کریمی که می‌بایست از طریق مسئولان جشنواره صورت گیرد، چندان ساده نبود. با این که تقاضای کتبی گفتگو با او را، چند هفته پیش ازآغاز جشنواره برای "دفتر خبرنگاران" برلیناله فرستاده بودم، تا روزسوم فستیوال خبری از "مسئول برگزاری مصاحبه‌ها" مبنی بر رد یا قبول تقاضایم دریافت نکردم. اگر تصادفا یکی از همکارانم را که قرار گفتگویی کوتاه با او گذاشته بود، در راهروهای "مرکز روزنامه‌نگاران" جشنواره نمی‌دیدم، شاید این "مصاحبه" اصلا صورت نمی‌گرفت. آن چه می‌خوانید، حاصل گفتگوی دو نفری ما با خانم کریمی است.

مهاجرت

اولین پرسشی که در این گفتگو مطرح شد، به چگونگی شرکت دادن فیلم‌های غیراروپایی و غیرآمریکایی مربوط می‌شد و این که چرا "به ویژه سینمای آسیا کمتر مورد توجه مسئولین جشنواره قرار گرفته است". نیکی کریمی در پاسخ، این برداشت را تائید نکرد و گفت: «فیلم‌هایی که در بخش "رقابت بین‌المللی" شرکت داده شده‌اند، فقط از میان کشورهای اروپایی انتخاب نشده‌اند. این امر در بخش مسابقه فیلم‌های اول و دوم هم صدق می‌کند.
او اضافه کرد که: "تا به حال من ۸ فیلم دیده‌ام که بیشترشان از کشورهای چین، تایوان، مکزیک، آرژانتین و کشورهایی از این دست بوده‌اند. گذشته از آن هرجشنواره، سیاست خاص خود را دارد که براساس آن فیلم‌هایش را انتخاب می‌کند. این که یک فیلم باید ارزش هنری هم داشته باشد، یکی از آن معیارهاست. شاید فیلم‌های ارائه شده از آن کشورهایی که منظور شما هستند، از نظرارزش‌های هنری در حد رقابت با فیلم‌هایی که انتخاب شده‌اند، نبوده‌اند.»

از نیکی کریمی سئوال شد که درارزش‌گذاری بریک فیلم و انتخاب آن به کدام یک از ویژگی‌های خود به عنوان زن ایرانی و هنرپیشه‌ای که به تازگی به کارگردانی رو آورده، توجه می‌کند؟ او ضمن این که گفت «همه این جوانب و هیچ کدام شان!» اضافه کرد، این که او زن است و از آسیا می آید و از راه هنرپیشگی و کارگردانی زندگی می‌کند، خصوصیاتی هستند که سعی می‌کند، در قضاوتش نسبت به یک فیلم کمتر دخالت بدهد. آن چه که مهم است، این است که آن فیلم از نظر زیبایی‌شناسی و هنری چگونه ساخته شده است. در واقع فیلم و قدرت و ضعف‌هایش است که باید معیار قضاوت قرار بگیرد و نه برعکس.

خانم کریمی در این گفتگو هم چنین توضیح داد که تا به حال تولیدکنندگان اروپایی و آمریکایی پیشنهادهای متعددی در مورد همکاری و بازی در فیلم‌های "تولید خارج از ایران" به او داده‌اند. ولی او می‌خواهد در ایران، "کشوری که دوست دارد و در آن زندگی می‌کند و با فرهنگ و مردمش آشناست"، کار و بازی کند. کریمی به عنوان مثال از کار جدیدی که در انگلستان در دست تهیه دارد، یاد کرد و گفت، در این فیلم مستند نیز به زندگی و روابط ایرانیان مقیم این کشورو مسئله مهاجرت می‌پردازد تا مسائل مربوط به انگلستان. او سپس از مشکلات بی‌شماری که در ایران به عنوان هنرپیشه و کارگردان با آن‌ها دست به گریبان است، یاد کرد و گفت: «اصولا ایران کشوری نیست که هنرمندان و فیلم‌سازانش بتوانند از دولت و دست‌اندرکاران آن انتظار حمایت و پشتیبانی داشته باشند. تنها کارهایی که آن‌ها می‌کنند، ایجاد مسئله و مشکل است. من، خودم همیشه به تنهایی ازعهده مشکلات فیلم‌سازی و هنرپیشگی‌ام بر آمده‌ام. تنها کاری که زنان ایرانی باید بکنند، مبارزه است. من هم بدون مبارزه به این جا نرسیده‌ام. ما باید تنها روی پای خودمان بایستیم. زن‌های ایرانی می‌دانند که نباید منتظر بمانند تا حق‌شان را به آن ها بدهند. بلکه خودشان با کار وتلاش باید آن را بگیرند».

نیکی کریمی که تا به حال دو کار سینمایی اکران نشده را با عنوان‌های "یک شب" و "چند روز بعد" به پایان برده، نمی‌تواند تصور کند که احتمالا اگر در خارج از کشور زندگی می‌کرد، می‌توانست به موفقیت‌های بیشتری دست یابد. او در این رابطه، خیلی کوتاه گفت: «نمی‌دانم. تا به حال در این موقعیت قرار نگرفته‌ام.»

نیکی کریمی در حال حاضر مشغول بازی در فیلمی به کارگردانی منیژه حکمت به نام "سه زن" است که به سرگذشت سه زن از سه نسل در ایران امروز می‌پردازد. پاسخ به سئوال آخر از تمام جواب‌های او کوتاه‌تر بود:

آیا فکر می کنید در بازگشت به ایران مشکلاتی برایتان پیش بیاید؟
«نه! چه مشکلی؟»

در همین‌باره:

قارچ‌های جشنواره‌ای جای فستیوال برلین را تنگ می‌کنند