فیلم "چوپان خوب" و تاریخچه CIA

فهیمه فرسایی

روبرت دو نیرو(Robert De Niro)، هنرپیشه مشهور آمریکایی، در جهان سینما به "قهرمان خونسرد" معروف است. او پس از نمایش فیلمش «چوپان خوب»(The Good Shepherd) در برلیناله، با خونسردی تمام به اغلب پرسش‌های روزنامه‌نگاران با این جمله که "خب، در فیلم‌نامه این‌طوری نوشته شده بود" پاسخ داد. جواب‌هایی بسیار مختصر و کوتاه. برعکس این پاسخ‌ها، خود فیلم طولانی و حدود ۱۶۸ دقیقه است.

پوستر فیلم چوپان خوب

چوپان خوب که هنرپیشه‌های کارآمدی چون مات دیمون(Matt Damon)، آنجلینا جولی(Angelina Jolie) و بازیگر موفق سینمای آلمان، مارتینا گدک(Martina Gedek) در آن بازی می‌کنند، درباره چگونگی پاگرفتن اولین سازمان امنیت آمریکا در سال ۱۹۲۵ و گسترش و تبدیل آن به CIA امروزی تاسال ۱۹۶۱ است.

مات دیمون، شخصیت نفوذناپذیر و با اراده ویلسون(Wilson)، اولین مسئول امنیتی آمریکا را تجسم می‌بخشد که بلافاصله پس از اتمام تحصیلات دانشگاهی خود از سوی سیاستمداران وقت برای سازمان دادن به اداره امنیت و جاسوسی آمریکا به کار دعوت می‌شود. او در تمام دوران تاریخی "جنگ سرد" به عنوان تعیین کننده خط‌مشی امنیتی آمریکا و دامن زدن به جنون "ضد کمونیستی ای" که بر آن حاکم بود، عمل می کرد. مات دیمون در این فیلم، وطن‌پرستی است که به ارزش‌های آمریکایی اعتقاد راسخ دارد و برای تحقق بخشیدن به آن‌ها، از هیچ خطری روگردان نیست. ایدآلیسم ویلسون ولی پس از رویارویی با واقعیت، جای خود را به بی‌اعتمادی محض می‌بخشد؛ امری که شخصیتش را به کلی دگرگون می‌سازد و احساسات انسانی را در او می‌کشد. در این مرحله، عجیب نیست که ویلسون، بدون آن که خم به ابرو بیاورد، به تماشای شکنجه شدن "جاسوسان کمونیست" با به کارگیری انواع و اقسام وسایل مدرن و غیرمدرن می‌ایستد.

روبرت دو نیرو در این دومین فیلمش به‌عنوان کارگردان، مهارت کم‌نظیر خود را در به تصویر کشیدن موضوعات پیچیده و چند وجهی، با شخصیت‌های گوناگون، در زمان‌ها و مکان‌های متعدد و در شرایط و موقعیت‌های بسیار متفاوت نشان می‌دهد. این فیلم شانس زیادی دارد که خرس طلایی برلیناله را دریافت کند، نه تنها به خاطر بازی‌های درخشان هنرپیشه‌های آن، بلکه هم‌چنین به سبب دید انتقادی‌اش نسبت به مسائل و روابط سیاسی‌ای که جلوه‌هایی از آن را هنوز هم می‌توان در "سیاست خبرگیری" CIA از زندانیان پس از حوادث ۱۱ سپتامبر سراغ گرفت.

پوستر فیلم آلمانی خوب

درخواستی که دیر مطرح شد!
فیلم «آلمانی خوب»(The Good German) از کارگردان با نام، ستیون سودربرگ(Steven Soderbergh) که در بخش مسابقه برلیناله به نمایش در آمد، نشان می‌دهد که فیلم‌سازان آمریکایی شرکت کننده در این جشنواره، درسال گذشته نه تنها به هنرپیشگان آلمانی توجه خاصی نشان داده‌اند، بلکه هم‌چنین به موضوعات مربوط به آلمان و تاریخ آن نیز بی‌علاقه نبوده‌اند. این فیلم که جرج کولونی(George Clooney) و کیت بلانشت(Cate Blanchett) در آن بازی می‌کنند، به حوادث پس از جنگ جهانی دوم در آلمان می‌پردازد و با این که وقایع تاریخی این دوره در برلین اتفاق افتاده، ولی خود فیلم در این شهر فیلم‌برداری نشده است.

سودربرگ در کنفرانس مطبوعاتی‌ای که پس از نمایش فیلم برگزار شد، آشکارا گفت که رسانه‌های آمریکایی از فیلمش استقبال شایانی نکرده‌اند. او معتقد بود که دلیل آن "اروپایی بودن" کار او است. در ضمن خواست که منتقدین "این جایی" با دیده دیگری به این فیلم بنگرند. واقعیت ولی این است که با هر دیدی که به این کار نگاه شود، آلمانی خوب یک فیلم جنایی ـ رمانتیک است که به سبک و سیاق فیلم "نوار" ساخته شده‌است. در واقع سودربرگ اندکی دیر درخواست خود را با همکاران مطبوعاتی‌اش درمیان گذاشت. چون تقریبا اغلب آن‌ها پس از نمایش فیلم، با خود داری از دست‌زدن و گاه حتی هو کشیدن، نظرشان را ابراز کرده بودند.

ایمان و واقعیت
یکی از فیلم‌هایی که در برلیناله امسال به ویژه توجه تماشاگران را به خود جلب کرد، فیلم تقوا از کارگردان ترک، اوزر کی‌زیلتان(Oezer Kiziltan) است که در بخش پانوراما به نمایش گذاشته شد. تقوا داستان مرد ساده و مومنی را به صورت تصویر بیان می کند که از طرف شیخ ـ درویش مسجدی به عنوان مسئول جمع کردن "سهم امام" انتخاب می‌شود و از این راه برای اولین‌بار با زندگی "غیراسلامی" ـ مثلا مشروب‌خواری ـ مسلمان نماهایی که هزینه مسجد و آموزش قرآن و اصول اسلامی به کودکان را تامین می‌کنند، روبرو می‌شود.

از سوی دیگر، او هم‌چنین در کشمکش دایمی با هوای نفس خود است. این تحریکات صد البته از جانب "زنان شیطان صفت" و در خیال او به تصویر در می‌آیند. سرانجام این مرد مومن و پارسا که توانایی رویارویی با واقعیت را ندارد، زیر بار سنگینی وجدان معذبش از پا در می‌آید و دیوانه می‌شود.

تقوا فیلمی است کاملا "مردانه" که با نگاهی توریستی و مردم‌شناسانه (بارها مراسم چگونگی وضو گرفتن، نماز خواندن، وارد مسجد شدن، قرآن خواندن... به نمایش در می‌آید) می‌کوشد با تکرار صحنه‌های مشابه، دنیای ذهنی و عینی قهرمانش و تضاد بین این دو را به گونه‌ای باورکردنی نشان دهد.

به هرحال کی زیلتان، با پرداختن به مسئله مذهب و ایمان در حوزه‌ای شخصی و انتقاد از آن، جسارت تحسین برانگیزی درانتخاب موضوع از خود نشان داده‌است.

پوستر فیلم ایرینا پالم

سکس و تحقیر زنان
یکی از زیباترین فیلم‌های عرضه شده در برلیناله، ایرینا پالم(Irina Palm) از کارگردان بلژیکی، سام گاربارسکی(Sam Garbarski) است که ماریانه فیث فول(Marianne Faithfull) با بازی فوق‌العاده خود در آن می‌درخشد.

ماریانه فیث فول که سال پیش از مرز ۶۰ سالگی گذشت و بیشتر به کار خوانندگی می‌پردازد تا هنرپیشگی، درفیلم ایرینا پالم، نقش مادربزرگ مهربان و فداکاری را بازی می‌کند که برای تامین هزینه درمان نوه بیمارش و نجات او از مرگی حتمی، وارد بازار تن‌فروشی و سکس می‌شود. معلوم است که ایرینا به عنوان زنی خانه‌دار، بی‌تجربه، ساده و فاقد هرگونه جذابیت و زیبایی ظاهری در این راه با مشکلات بسیاری روبرو می‌شود. پیش ازهرچیز او باید صاحب سکس کلوپی که مایل است در آن مشغول به کار شود را متقاعد سازد که "به درد این کار می‌خورد".

ماریانه فیث فول، درمصاحبه مطبوعاتی پس از نمایش فیلم ایرینا پالم در رابطه با نقش خود و تجربه توهین و تحقیری که زنان باید در این شغل متحمل شوند، گفت: "نمی توانید تصور کنید که زندگی از این راه چقدر دشوار است".