بسیاری از اظهار نظرهایی که درباره موسیقی سنتی ایران می شود، درباره موسیقی کلاسیک ملل دیگر هم صادق است. مگر موسیقی باخ جوابگوی تمام نیازهاست؟ مگر می شود موسیقی باخ را روی صحنه های گل های برگزیده فوتبال گذاشت؟ یا مگر "جوانانی" که آموزش موسیقی ندیده اند از باخ و بتهوون لذت می برند؟ مگر موسیقی کلاسیک بلغارستان را می شود هر روز گوش داد؟ یا مگر چند نفر را می شناسید که بتوانند یک رسیتال یک ساعته پیانو را تماشا کنند؟ (در حالی که برای شنیدن تکنوازی لطفی سه شب شبی سه هزار نفر بلیط بالای ده هزاز تومان خریدند.)
مدام گفته می شود که موسیقی ایرانی باب طبع جوانان نیست. معلوم نیست این همه نوازنده جوان ایرانی از کجا می آیند. به هر حال موسیقی ایرانی به قدر کافی از همین جوانان جذب می کند و موسیقی دان پرورش می دهد که نگران آینده نباشد.
موسیقی ایرانی در حال تحول و دگرگونی مدام است و نباید خیلی نگران آینده آن بود.
اگر کمی وضع موسیقی خودمان را با موسیقی سایر ملل مقایسه کنیم می بینیم خیلی در مورد آن بی انصافی می کنیم، شاید مثل باقی جنبه های فرهنگمان. ظاهرا برخلاف دهه های قبل که فکر می کردیم به شرق و غرب عالم باید درس بدهیم این روزها از آن ور بام داریم می افتیم.

من ، پیش تر در مورد ِ مصاحبه ی ِ جناب ِ ادیب زاده با دکتر فرهت هم کامنت گذاشتم . آیا این ها سلیقه ی ِ صِرف نیست ؟ شما می توانید برای ِ مثال ، سفر به جاودانه گی (Journey to eternity ) اثر ِ حافظ ِ ناظری را بشنوید . یک تک نوازی ی ِ بداهه ، با سه تار ، که در آلبوم ِ رومی ی ِ شهرام ِ ناظری ، پخش ِ جهانی شده است . بشنوید و ببینید آیا می توان صفت ِ نه چندان جالب ِ " خسته کننده " را به آن چسباند ؟ این قطعه 7 دقیقه است !
نمونه هایی دگر را هم می توانم به تک نوازی های ِ حسین ِ علی زاده با ساز ِ سلّانه در آلبوم ِ سلّانه اشاره کنم .

من عاشق موسیق سنتی هستم؛ علیزاده، مشکاتیان، لطفی، شهناز و ... جزیی از زندگی من اند، اما دردمندانه با صحبت آقای فرهت موافقم. سنت های ما ارتباط خود را با فضای آلوده فکری ایرانی امروز از دست داده است. هنرهای سنتی نیز از این قاعده مستثنی نیستند، علی الخصوص موسیقی ماکه به خاطر مخالفت روحانیون، جز قصه ناکامی ها، ساز شکستن و بی حرمتی ها چیزی نیست و با آنچه که مثلا همسایه شرقی ما هندوستان که از فیض اسلام محروم ماند، زمین تا آسمان تفاوت دارد. موسیقی ایرانی امروز با تمام فراز و نشیب هایش در همان مسیر قهقرایی قرار گرفته است که معماری ایرانی، مینیاتور ایرانی، قالی باقی ایرانی سالهاست که در این سراشیبی سقوط آزاد می کنند.
به روابط موسیقی دانانمان نگاه کنید. کجا در ۴۰ سال پیش بنان و صبا بصورت هم چنین چنگ می انداختند که مشکاتیان و بیژن کامکار امروز می اندازند؟ آنها عاشق هم بودند و اینها مشغول تفاخر به هم و خرده گیری از یکدیگر. صبا، بنان، دوامی، پایور، یاحقی و... در تهران، بیگجه خانی و فرنام در تبریز، تاج و کسایی در اصفهان و حلقه های دیگردر گوشه وکنار به تولید و تجدید،وپالایش سنت و مشغول بودند.
البته نگاه من به آنان نیز نگاه به ایداآل نیست چه که هنر ایرانی بسیار پیشتراز ۵۰ سال پیش، که از دوره مشروطه که ایران با فرهنگ غرب مواجه شد، از مسیر خود خارج گردید. منتها آنست که قالب ها و سازوکارهای اجتماعی وسنتی ای که این فرهنگ در آن امکان بالیدن داشت، چون کارخانه های متروکه، تا ۴۰-۵۰ سال قبل باقی بود واین هنرمندان نیز ناآگاهانه و غافل از آنکه صاحب کارخانه دیگر نیست و خطوط تولیدبسته است به شیوه قدیم مشغول کار بودند و این غفلت ما را به اینجا رسانده است که امروز هستیم.
هرچه بود، آن بود که آنان نه برای پول کار می کردند و نه برای شهرت. فنا و از خود بیخبری قسمتی از فرهنگ وهنر ایران است، موسیقی‌دان ما همانقدر شهرت برایش مهم بود که برای معمار مسجدشاه‌‌اصفهان بر سر زبان ها بودن اهمیتی داشت. کجا بنان شهرت لطفی و یا شجریان را داشت. این روح هنر غربی است که فردیت هنرمند را مرکزیت می بخشد. هنر شرقی جلوگاه روح و حیات فکری یک جامعه بود و منیت در آن جلوه مختصری داشت. عرصه ای بود که هویت ملی در آن متجلی می شد. موسیقی دانان ۵۰ سال پیش شب و روز در کنار هم به کسب تجربه، به نوعی که با روح موسیقی ما مناسبت داشت، می پرداختند. بداهه نوازی که اساس موسیقی سنتی است، ریشه در این مجالس انسی داشت، که چشم همچشمی و حسادت در آن راه نداشت . اکنون این فضا از بین رفت، امکان آن گردهم آیی ها و شب نشینی ها نیز وجود ندار، اما هنوز هنرمند ما می خواهد بداهه نوازی کند و نمی شود. بداهه نوازی فضایی نیاز دارد و روابطی را مقتضی است که فرهنگ غربی همه آنرا بلعید.
تذکر پروفسور فرهت که می گوید نباید با «دخل و تصرف» موسیقی سنتی را ضایع کنیم تذکری بجاست که واقعیتی تلخ در آن نهفته است. واقعیتی که می گوید دست و اندیشه ایرانی دیگر محرم عروس موسیقی نیست. آنچه ما می سازیم، آنچه از فکر و روح ما نشآت می گیرد با جوهر این هنر سنخیتی ندارد. مانند ساختمانهای بی شکل و قواره ای که در کنار گنبد های گلین بافت قدیمی شهرها می سازیم.
آیا وقتی میرزا عبدالله موسیقی ایران را زیرو زبر کرد، به مخیله کسی خطور کرد که او موسیقی ما را ضایع کرد؟

میگن باید این موسیقی را حفظ کرد نباید بهش دست زد آقا این موسیقی در طول سالیان تحول داشته و سعی کرده خودش را در حد توان با زمانه هماهنگ کنه. موسیقی که جزء جمادات قرار نداره که بشود حفظش کرد. قرار هم نیست در این دنیا با این همه تنوع فرهنگی همه یه جور موسیقی گوش بدن. تازهه خود موسیقی ایرانی هم می تونه روایتهای مختلف داشته باشه و به دور و بر خودش به موسیقی های دیگه واکنش نشون بده تلفیق بشه به برخی از عناصر موجود در خودش اهمیت بیشتری بده برخی رو کنار بگذاره و ... حفظ موسیقی ایرانی به اینه. ایرانی ای که توی این جامعه زندگی میکنه می تونه موسیقی شو جلو ببره و این کار رو میکنه حالا بعضی وقتا زودتر به هدفش میرسه و گاهی هم دیرتر و با دشواری بیشتر. در بعضی قسمتها هم رسیده. خیلی هم خدمون رو دست کم نگیریم. وضعیت موسیقی پلی فونیک مگه در حد عالی است؟ دیگه دوران ارجحیت دادن به یک نوع بر مبنای علمی بودن و غیرعلمی بودن گذشته. مدرنیته داره روی بسیاری از چیزا تجدید نظر میکنه.

دستگاههاي موسيقي كلاسيك(سنتي) ايران، تركيبي از گوشه هائي است كه هركدام از اين گوشه ها نماد گلچيني ازموسيقي هاي محلي وحتي نفوذ موسيقي اقوامي است كه به كشور ماآمده اند، است. اين موسيقي بالهجه هاي رايج ايراني و بازبان ما درارتباط مستقيم است. بنابراين اگر كسي به عادات وزبان ومردم ما آشنائي نداشته باشد، گوش دادن به اين موسيقي برايش ملال آور وخسته كننده است. گوشه هاي اين موسيقي بركلام استواراست وآن كلام برلهجه هاي محلي اتكاء دارد. بخصوص، موسيقي كلاسيك ايراني درابتداء يك موسيقي سينه به سينه بوده است و جوهره اش از اشعاريست كه بعضي ازآنها شناخته شده هستند وبيشترآنها راتاكنون نشناخته اند چون در گذر تاريخ زبان تغييركرده و اكنون تكه هائي ازآن زبان باقي مانده است. اما به نظرمن دستگاههاي موسيقي ايراني كه از دوره قاجار به بعد بارديف سازي بوجود آمده اند، از عرفان ايراني سرچشمه ميگيرند وعرفان ايراني حالتي مخصوص خودماايرانيان است واين عرفان لازمه اش صبوري و مدارا ودرخود فرورفتن وسير وسفر به عمق وجود خود است. اينكه اكثر جوانان ما از اين موسيقي فاصله ميگيرند بخاطرآنست كه جوان روحيه اي خروشان وجوشان دارد و تا آن روحيه به آرامش نرسد، جوان از اين موسيقي گريزان خواهدبود. اينكه اشاره شده كه درمجلسي فرانسويان از شنيدن موسيقي سنتي ما خسته شده اند، به همان نسبت درست است كه اكثر ما ايرانيان از شنيدن موسيقي كلاسيك اروپائيها خسته وملول ميشويم چون رابطه زباني وفكري وسنتي باهم نداريم.