«اگر گلشیفته باحجاب بود، باز هم عکس روز می‌شد»

لیدا حسینی‌نژاد
مریم اقدمی

حضور گلشیفته فراهانی برای شرکت در مراسم افتتاحیه فیلم «مجموعه‏ی دروغ‏ها»، ساخته‏ی ریدلی اسکات، در آمریکا، یکی از خبرهای پرجنجال چند روز گذشته بود.

به همین بهانه سراغ معصومه ناصری، سردبیر رادیو زمانه رفتیم تا گپی با او در مورد این کامنت‏ها بزنیم.

چطور شد عکس گلشیفته فراهانی، «عکس روز» زمانه شد؟

من سردبیر سایت رادیو زمانه نیستم، ولی در انتخاب این عکس برای عکس روز، نقش داشتم. البته باید سردبیر سایت رادیو زمانه در این مورد نظر بدهد.

این‌که، چرا عکس گلشیفته را انتخاب کردیم، هر روز یک یا چند عکس از یک واقعه اجتماعی، فرهنگی و سیاسی را به عنوان عکس روز انتخاب می‏کنیم.

وقتی عکس‏های گلشیفته فراهانی با آن تیپ و شکل و شمایل منتشر شد، تصمیم گرفتیم عکس روزمان را به گلشیفته اختصاص بدهیم.

این‌که گلشیفته با شکل و شمایلی بدون حجاب متعارف جمهوری اسلامی در آن عکس ظاهر شد، یکی از نکات جالب این مجموعه عکس بود.

اما اگر گلشیفته باحجاب هم در مراسم افتتاحیه‏ی این فیلم شرکت می‏کرد، باز هم به خاطر اهمیت خبری اتفاقی که افتاده بود، گلشیفته را «عکس روز» می‏کردیم.

گلشیفته برای ما، در زمانه، باحجاب یا بی‏حجاب، به عنوان دختری که از سینمای ایران آمده، یک کار جالب کرده و در کنار هنرپیشه‏های معروف و مطرح بازی کرده است، اهمیت داشت. برای همین او را عکس روز کردیم.

ولی اگر عکس گلشیفته فراهانی را باحجاب می‏گذاشتیم که در این برنامه افتتاحیه شرکت کرده بود، شاید این برنامه ۹۰ کامنت نمی‏گرفت.

صرف بازی گلشیفته فراهانی در یک فیلم سینمایی هالیوودی، اتفاق خیلی جالبی است. اتفاقی است که می‏تواند خبر مهمی باشد.

بنابراین ممکن است ـ به قول شما ـ اگر گلشیفته با حجاب ظاهر می‏شد، این‏قدر کامنت نمی‏گرفت. ولی چیزی از اهمیت خبر حضورش در آن فیلم کم نمی‏کرد.

فکر می‏کنم، خبر حضور او در این فیلم آمریکایی، در سایت‏های اینترنتی خیلی مورد توجه همگانی در سطح وب قرار گرفت. ببینید چقدر به آن پرداخت شده است، به همان اندازه که بدون حجاب ‏ظاهر شدن او اهمیت داشت.

بدون حجاب ظاهر شدن او جنبه‏ی عامه‌پسندی به قضیه داد که کمی دیگران (عوام) را وارد بحث گلشیفته کرد.

فکر می‏کنی،۹۰ کامنتی که گرفته و کامنت‏های بی‏سابقه‏ای هم در سایت زمانه بود، به خاطر بی‏حجاب بودن گلشیفته است؟

دقیقاً. کامنت‏هایی که دیدم، کامنت‏هایی است که به‏طور مستقیم در مورد حجاب او‌، مثبت یا منفی، اظهارنظر کرده‏اند. ندیدم در مورد بازی او حرفی زده شود. اصلاً ظهور او به آن شکل روی صحنه، آن همه کامنت گرفت.

گلشیفته فراهانی، در مراسم افتتاحیه فیلم «مجموعه‏ی دروغ‏ها»

اگر به کامنت‏هایی که «عکس روز» زمانه گرفته و کامنت‏هایی که «خبر اول» زمانه در مورد بازی گلشیفته فراهانی در این فیلم گرفته، نگاه کنیم، می‏بینیم که نوع کامنت‏ها کاملاً از یکدیگر متمایز می‏شوند.

جالب است که عده‏ای هم به هیکل و ظاهر گلشیفته فراهانی توجه کرده‏اند، که اولین بار است او را بدون حجاب اسلامی می‏بینند و این‌که: «هیکلش افتضاح است» یا «افتضاح نیست» یا پاهایش چطور است، کمرش چطور است و…

نمی‏خواهم از گلشیفته دفاع کنم، ولی در مورد کامنت‏هایی که هست صحبت می‏کنم. چون به زنانگی ربط دارد، به زنانگی آشکار شده‏ی گلشیفته در این عکس‏ها.

از این منظر حرف می‏زنم، نه از منظر دفاع از گلشیفته‏ی بازیگر. من هم کامنتی را که می‏گفت: «ای کاش یک لباس سنتی پوشیده بودی»، خواندم.

به نظرم، عادت کرده‏ایم لباس‏های سنتی را رنگارنگ ببینیم، زن‏ها را در لباس سنتی کمی رهاتر ببینیم. ولی وقتی لباسشان مدرن می‏شود، ‏آن موقع نمی‏توانیم بپذیریمشان.

برایمان راحت نیست یک زن مدرن با لباس مدرن، بی‏حجاب باشد. یک بخش آن به این دلیل است. یعنی می‏گوید: «حالا بی‏حجاب هم شدی، ایرادی ندارد ولی چرا لباس سنتی نپوشیدی».

لباس گیلکی یا بختیاری، گلشیفته را در قالب یک زن سنتی می‏برد و بالاخره نگاه سنتی ما، نگاه مردسالار ما می‏توانست با آن زن تا حدودی مدارا کند.

زن‏های بختیاری‌، زن‏های گیلک یا مازندرانی و اصولاً زن‏هایی که لباس‏های سنتی می‏پوشند، موهایشان بیرون است. به نظر می‏رسد ما با زن مدرن مشکل داریم.

بگذار یکی از کامنت‏هایی را که به نظرم خیلی جای فکر دارد، برایت بخوانم: «من مخالف پیشرفت دختران ایرانی نیستم و فکر نمی‏کنم تنها راه پیشرفت، بازی در فیلم‏های آمریکایی و هالیوودی باشد، اما گلشیفته ناموس ایران است و من دوست ندارم این عکس‏ها از او به نمایش گذاشته شود».

این مفهوم «ناموس»، مفهوم خیلی جالبی است. سوالم از کسی که این کامنت را گذاشته، این است که من یا فلان خانم ایرانی یا هر زن ایرانی دیگری، اگر نخواهیم ناموس کسی باشیم، باید چه کسی را ببینیم؟!

من، ناموس کسی نیستم. زن ایرانی ناموس کسی نیست. این ناشی از نگاه دست دومی است که به زن می‏کنیم. نگاه سنتی و مردسالار، زن را به عنوان وجود مستقلی نمی‏پذیرد.

نمی‏پذیریم زن به عنوان یک فرد، به عنوان یک شخصیت مستقل، تصمیم بگیرد و حضور داشته باشد. همیشه او را در کنجی که زیبا باشد، در قفسه‏ای، در جعبه‏ی خوشگلی که بتوانیم نگاهش کنیم، در دسترس نباشد و کسی به او نگاه چپ نکند، می‏گذاریم.

واقعاً گیج می‌شوم وقتی می‏بینم یک کاربر اینترنتی که قاعدتاً باید سطحی از سواد و معلومات را داشته باشد که وارد سایتی بشود و اظهارنظر کند، نگاه هم‏چنان سنتی (نمی‏گویم سنتی، حتی نگاه‏های سنتی ما هم ممکن است این‏طوری نباشد) یک نگاه صاحب‏مابانه به زن دارد.

این نگاهی است که می‏گوید: «من صاحب توِ زن هستم، حتی اگر گلشیفته فراهانی باشی که فامیل من نیستی، نسبتی با من نداری، بیرون از این‏جا هستی. ولی به عنوان زنی که ایرانی است، می‏خواهم تو را در دایره‏ی غیرت خودم بگنجانم، دورت یک حصار بکشم و ناموس من بشوی و من برایت تعیین کنم کجا و چه شکلی ظاهر شوی».

از این کامنت‏ها که بگذریم، خیلی از مخاطبین هم کامنت گذاشته‏اند که «گلشیفته دمت گرم»، «زنده باد» و… خیلی‏ها از این‌که چنین شجاعت یا جسارتی به خرج داده است، ابراز خوشحالی کرده‏اند. حتی یکی گفته: «دمت گرم، از هزار تا خاتمی هم مردتری. همانی که از توالت بیرون نیامد که مبادا مجبور بشود با کلینتون دست بدهد».

حتی در همین کامنت هم که در ستایش خانم گلشیفته فراهانی است، رگه‏های پررنگ نگاه مردسالارانه هست.

می‏گوید: «تو از خاتمی مردتری». یعنی اگر کسی کار شجاعانه‏ای می‏کند، مرد است. بنابراین این را هم جزو کامنت‏هایی که در تحسین گلشیفته است، نمی‏گذارم.

خیلی‏های دیگر هم از گلشیفته تعریف کرده‏اند و گفته‏اند بازی‏اش خیلی خوب است. اما باز هم اظهار نظرهایی کرده‏اند که مثلاً: «دارد اشتباه می‏کند که قید بازی در ایران را می‏زند»، «کاشکی پل‏های پشت سرش را خراب نمی‏کرد، چون‏ بازیگری در ایران خیلی راحت‏تر از رقابت در هالیوود است».

به نظر من، وقتی گلشیفته فراهانی پیشنهاد بازی در این فیلم هالیوودی را پذیرفت، انتخاب خودش را کرد. بنابراین، حتماً به آن پل‏ها فکر کرده، حتماً به پایان یک دوران بازیگری‏اش در ایران و در جمهوری اسلامی فکر کرده است.

فکر نمی‏کنم گلشیفته فراهانی که از ۱۴سالگی وارد کار بازیگری شده باشد، وقتی به او پیشنهاد این بازی شده‌، این‏قدر بی‏مهابا، بی‏کله و ناگهان پذیرفته باشد. حتماً به این مسایل فکر کرده است.

باید بپذیرم، عین همان بحث ناموس است، مردهای ایرانی و حکومت جمهوری اسلامی دوست دارند زن‏ها را، هر کدام‏شان که باشند، به نوعی در چهارچوب قاعده‏های خودشان، در همان جعبه‏ی خوشگلی که ساخته‏اند، به هر نحوی بگذارند، نگاه دارند و محدود کنند.

«تو ناموس من هستی»، «تو هنرپیشه‏ی معروف ما هستی»، «ما دوست داریم تو در فیلم‏های ایرانی بازی کنی»، «تو از هر مردی مردتر هستی»، این‏ها همه نگاه‏های صاحب‏مابانه هستند.

وقتی گلشیفته فراهانی با آن لباس شب، با آن شکل و شمایل متفاوتی که تا به حال از او دیده بودیم، روی آن صحنه آمد، مثل یک زن ایرانی مدرن گفت‌: نمی‏خواهم کسی صاحبم باشد، نه مرد‏های ایرانی که می‏شناسم، نه مردهای ایرانی که نمی‏شناسم، و نه مردهایی که چهارچوب‏های غیرقابل فهم را برای من در جمهوری اسلامی تعریف می‏کنند.