وبلاگ‌های ترکی

لیدا حسینی‌نژاد

اين برنامه را از «اينجا» بشنويد.

سفر به دنیای وبلاگستان ما را با موضوعات مختلف و وبلاگ‌نویس‌های متعددی آشنا می‌کند که هر کدام از آن‌ها ویژگی خاص خود را دارند. در بین تمام این وبلاگ‌هایی که می‌بینیم این بار به سراغ وبلاگ‌هایی می‌رویم که دنیای مخصوص به خودشان را ساخته‌اند. دنیایی که شاید برای همه ما آشنا نباشد و راه دسترسی به آن هم، همان اندازه غریب. دسته وبلاگ‌هایی که حداقل یک وجه مشترک دارند و آن هم می‌تواند ویژگی و اشتراکات فرهنگی آن‌ها یا قومیت آن‌ها باشد.

در این میان، وبلاگ‌های زیادی را می‌شود پیدا کرد که توسط مردم آذری، بلوچ‌ها، گیلانی‌ها، کرد‌ها و غیره نوشته می‌شوند. آن‌ها دنیای خاص خود را دارند که شاید تا به امروز کمتر به آن‌ها توجه شده. امروز می‌خواهیم به این بخش از دنیای وبلاگ‌ها سفری داشته باشیم و خصوصیات آن‌ها را بررسی کنیم.

این که چطور می‌توانید این دسته از وبلاگ‌ها را در دنیای وبلاگستان پیدا کنید شاید زیاد کار ساده‌ای نباشد. معمولاً خود این دسته از وبلاگ‌نویسان هستند که سایتی را برای معرفی وبلاگ‌های هم‌قومی‌‌های خود ساخته‌اند. برای این که به این دسته از وبلاگ‌ها دسترسی پیدا کنید، شما باید یکی از این وبلاگ‌ها را بشناسید و از طریق لینک‌هایی که به هم می‌دهند، به دنیایشان وارد شوید یا از سرویس گوگل استفاده کنید. مسلماً راه دیگر هم این است که به طور کاملاً اتفاقی گذرتان به آنجا بیفتد!

به طور مثال امروز به وبلاگ‌هایی می‌پردازیم که توسط وبلاگ‌نویس‌های ترک‌زبان نوشته شده‌اند. این وبلاگ‌ها را می‌توان به نوعی به سه دسته تقسیم کرد:

دسته اول آن‌هایی که کاملاً به زبان ترکی نوشته می‌شوند و کسانی که این زبان را نمی‌شناسند، به هیچ وجه با آن نمی‌توانند ارتباط برقرار کنند.
دسته دوم آن‌هایی هستند که کاملاً به زبان فارسی نوشته می‌شوند و گروه سوم هم آن وبلاگ‌هایی هستند که بخشی به ترکی و بخشی به فارسی نوشته می‌شوند.

در گشت و گذارم در دنیای وبلاگستان به دنبال وبلاگ‌های ترک‌ها، به «لوتا» برخوردم که وبلاگی است که لیست وبلاگ‌نویس‌های ترک‌زبان ایران را در اختیار ما قرار می‌دهد. در میان لیست این وبلاگ‌ها گاهی نام‌های کاملاً ترکی به چشم می‌خورد که محتوای آن هم کاملاً ترکی می‌تواند باشد و یا بر خلاف انتظار کاملاً فارسی.

وبلاگ «داش بولاق» از آن دسته وبلاگ‌هایی است که تمام پست‌های آن فقط به زبان ترکی است و این به این معنی است که فقط برای هم‌وطن‌های ترک‌زبان ما نوشته می‌شود و متأسفانه برای من که با این زبان آشنایی ندارم، مشکل است که محتوای آن را و موضوعاتی را که پوشش می‌دهد بررسی کنم و اصلاً چیزی از آن سر در بیاورم.

در حالی که اگر به وبلاگ «زن متولد ماکو» سر بزنید، می‌بینید که مطالب غالباً به زبان فارسی نوشته شده‌اند و مطالبی که به زبان ترکی هستند، کنارشان ترجمه آن‌ها به فارسی آمده و این مسأله وبلاگ را مورد استفاده عموم قرار می‌دهد و این از آمار وبلاگ و تعداد نظرات کاملاً مشخص است.

جالب این که زن متولد ماکو، دستور زبان ترکی را هم در وبلاگ خود در اختیار ما قرار می‌دهد که علاقه‌مندان می‌توانند از آن استفاده کنند. در میان مطالبی که شهربانو نویسنده این وبلاگ حکایت می‌کند و به زبان فارسی است، گاهی اصطلاحی ترکی به کار می‌رود که البته همان طور که گفتم، در کنارش به فارسی ترجمه شده و این مطلب را شیرین‌تر می‌کند. مثلا درقسمتی از داستان «آغجا قیز- دختر سفید» می‌خوانیم:

«...هم سفید برفی و هم بامزه بود . او یکی یک‌دانه پدر و مادر بود. مادرش را فقط یک بار دیدم و پدرش را تقریباً هر روز، هنگامی که با اتومبیل خودش دخترش را جلوی در مدرسه پیاده می‌کرد، می‌دیدم. گاهی اوقات چهره زیبا و ناز او را با قیافه و هیکل بی‌ریخت پدر ریشو و مادر دماغ‌گنده و سیاه‌چرده‌اش مقایسه می‌کردم و توی دلم می‌خواستم بپرسم: آتان سوغان ، آنان ساریمساق ، سن هاردان اولدون گول قند شکر ( پدرت پیاز ، مادرت سیر ، تو چطوری شدی گل قند و شکر ). شباهت کمی به پدر داشت اما هیچ شباهتی به مادرش نداشت...»

نمونه دیگر وبلاگ «یولداش» است که بر خلاف اسمش که ترکی است و به معنی «دوست» است، هیچ مطلبی به زبان ترکی نمی‌بینیم. وبلاگی است که به مسائل اجتماعی می‌پردازد و بسیار مورد بازدید قرار می‌گیرد. مرتضی نگاهی در معرفی که از وبلاگ خود می‌دهد، در وبلاگش می‌گوید که می‌خواهد از تمام موضوعات بگوید، از فکرها و حس‌هایش تا مسائل اجتماعی ایرانیان از هر قومی که باشند. ولی ما به طور وضوح می‌بینیم که به مسائل هم‌قومی‌‌های خودش هم بسیار می‌پردازد. جایی در وبلاگش می‌خوانیم:

«... بارها برایم پیش آمده است که به هنگام صحبت کردن به ترکی، کسی از من پرسیده که از ترکان کجایید؟ و من به طور طبیعی پاسخ داده‌ام که از ترکان ایران. یعنی از ترکان قبرسی یا از ترکان ترکیه و از ترکان باشقیر و غیره نیستم. اگر از کردان ایران باشم، یعنی از کردان ترکیه، عراق و سوریه نیستم.

بارها هم نوشته شده که مراد از «ترک» در زبان فارسی و فرهنگ ایرانی و فرهنگ عامه همان «ترک‌زبان» است. هر روز هزاران بار از «پاسبان ترک» و «بقال ترک» محله و «روزنامه‌فروش ترک» و «تاجر فرش ترک» بازار تهران و .... سخن به می‌آوریم و آن گاه به هنگامی که اندکی ادبی می‌شویم و مثلاً می‌خواهیم باادب باشیم، ناگهان لغات من‌درآوردی‌ای از آستین بیرون می‌آوریم که در قوطی هیچ عطاری یافت می‌نشود.

این لغت، لغت «آذری» است که جز مخفف کلمه آذربایجانی و نام گویشی از گویش‌های زبان قدیمی ایران، چیزی را بیان نمی‌کند. حتی در موقع تعریف لطیفه هم اگر به جای ترکه رفت ... بگوییم یک آذری رفت ... همه به ریشمان می‌‌خندند نه به لطیفه‌مان. حتی اگر بی‌ریش باشیم ...»

در این میان به وبلاگ‌هایی هم برمی‌خوریم که متعلق به ترک‌های جنوب یا همان ترک‌های قشقایی است. آن‌ها در واقع پایگاه‌های اینترنتی هستند که به تاریخ ترکان جهان و ایران و سیر تحولات تاریخی-سیاسی تورکان جنوب ایران یا پیرامون تاریخچه زبان تورکی در ایران و یا موسیقی این قوم ومسائل دیگر می‌پردازند.

بخش دیگری از دسته وبلاگ‌های ترک‌ها به ترکمن‌ها اختصاص دارد که به مسائل اجتماعی و قومی خودشان می‌پردازند. زبان خود را ، فرهنگ خود را و موسیقی خود را معرفی می‌کنند. از این میان می‌شود به وبلاگ «بندر ترکمن» اشاره کرد که نگارنده آن بر این عقیده است که بندر ترکمن در دنیای اینترنت فراموش شده است و شهرستان بندر ترکمن نابسامان‌ترین وضعیت اینترنت را در کل کشور دارد. از لینک‌هایی که وبلاگ‌نویسان ترکمنی به هم داده‌اند پنجره جدیدی در دنیای وبلاگستان به روی ما باز می‌شود که خود فرصت جداگانه‌ای را می‌طلبد که مسلماً در برنامه‌های اینده به آن باز می‌گردیم.