بررسی تحلیلی برترین وبلاگ سال

رضا شوقی

مجله‌ی اینترنتی «هفت سنگ» در سال گذشته، درابتکاری جالب، برای دومین بار پیاپی «برترین‌های رسانه‌ای سال» را به نظرسنجی گذاشت و نتایج آن را بتازگی اعلام کرد. در بخش وبلاگ‌های این نظرسنجی وبلاگ «یک پزشک» به‌عنوان وبلاگ برتر سال ۸۵ برگزیده شد.

بررسی ویژگی‌های این وبلاگ برگزیده، علاوه بر آن‌که ما را با این وبلاگ بیشترآشنا می‌کند، می‌تواند تا حدودی سلیقه وعلاقه‌های وبلاگ‌خوانان ایرانی را نیز در انتخاب بهترین وبلاگ روشن کند.

بررسی شکلی

وبلاگ «یک پزشک»، که دارای دامین شخصی‌ست، دارای ظاهری ساده است. رنگ لگو و زمینه‌ی آن چندان چشم‌نواز نیست و نویسنده نیز تلاش چندانی برای آراستن وبلاگ نکرده است.
لگوی این وبلاگ ترکیبی‌ست از عکس یک کیبورد، که روی یکی از دکمه‌های آن www ثبت شده است، شمای بخشی ازکره زمین، چند مولکول و خط سبز رنگ مانیتور پزشکی، که در مجموع به‌عنوان نماد پزشکی و احتمالا تحقیقات علمی، کامپیوتر و اینترنت به کار رفته‌اند.

لگوی صفحات آرشیو البته کمی متفاوت است. در این‌جا نام وبلاگ بر فراز ردیفی از ۸ عکس، که در کادری با رنگی زنده‌تراز لگوی اصلی کنار هم قرار گرفته‌اند، با خط خوش ثبت شده است. ترکیب عکس‌ها در این‌جا هم به دنیای پزشکی، اینترنت و هنر و ادب اشاره دارد.

گرچه نویسنده وبلاگ خود را، در ضمن لگوی صفحه‌ی اصلی، این‌گونه معرفی می‌کند: «نگاه علی‌رضا مجیدی به دنیای پزشکی، اینترنت، هنر و ادب»، اما نمادی از هنر و ادب دراین لگو وجود ندارد. گذشته از این یک جمله، علی‌رضا مجیدی، مانند بسیاری دیگر از وبلاگ‌نویسان ایرانی، خود را درهیچ کجای وبلاگش به خوانندگان معرفی نکرده و پروفایلی ازخود در اختیار آنان قرار نمی‌دهد. تنها از اسم وبلاگ و نیزمفاد برخی پست‌ها فهمیده می‌شود که او یک پزشک، و احتمالا، یک پزشک عمومی‌ست.

در سمت راست وبلاگ، تعدادی تبلیغ در کادری گنجانده شده و زیر آن به ترتیب آیکون خروجی فید وبلاگ، آمارخوان، لینک قسمتی از وبلاگ به نام کتابخانه، del.icio برای جمع‌آوری کلکسیون فیوریت‌ها، و در ادامه ۳۰ لینک، که هر روز تعدادی ازآن‌ها نو می‌شود، قرار دارد.

لینک های روزانه‌ی یک پزشک متنوع است و از ورزش و تفریح تا اعتراف اینترنتی به گناه وعکس‌های دیدنی و تازه‌های اینترنت و دنیای آی‌تی را در بر می‌گیرد. جست‌وجوگر، بایگانی بلاگ، عنوان ۱۰ مطلب آخر وبلاگ، اشتراک ایمیلی پست‌ها، و در آخر، شمای پراکندگی جغرافیایی بازدیدکنندگان نیز از جمله امکانات جانبی یک پزشک است. نکته‌ی دیگر اما آن‌که یک پزشک هیچ لینک ثابتی (به جز تبلیغات) برای دیگر وبلاگ‌ها یا وب‌سایت‌ها در نظر نگرفته است.

بررسی آماری

وبلاگ یک پزشک در تاریخ مرداد ۸۴ متولد شده و تا امروز، که وبلاگ برتر سال شده است، ۲۰ ماه از عمرش می‌گذرد. دو بخش یادداشت‌های روزانه و کتابخانه‌ی این وبلاگ درمجموع دارای ۲۴ صفحه آرشیو است که تا زمان نگارش این مطلب ۱۸۹ پست در آن‌ها ثبت شده است. مجیدی، به‌طور میانگین، در هر ماه ۹، و در هر هفته ۲.۱ یادداشت در وبلاگش می‌نویسد و بندرت پیش می‌آید که در یک روز دو مطلب جدید به وبلاگ اضافه کند.
مجموع کامنت‌های نوشته شده در وبلاگ او ۳۸۶۷ عدد است که با تقسیم آن بر تعداد کل پست‌ها روشن می‌شود که برای هر پست، به‌طور متوسط، ۲۰.۴ کامنت نوشته شده است. این میزان برای نوشته‌های کتابخانه، که شامل داستان و شرح حال بزرگان دنیای ادب و هنر است، به میانگین ۱ کامنت برای هر پست کاهش می‌یابد.

با در نظر گرفتن نسبت کل بازدیدهایی که تا به حال از وبلاگ صورت گرفته، یعنی ۲۴۶۹۹۸ بازدید، با کل کامنت‌های موجود دانسته می‌شود که تنها ۱.۵ درصد از بازدیدکنندگان وبلاگ یک پزشک با او وارد گفت‌وگو شده و برای نوشته‌هایش کامنت می‌گذارند.

یک پزشک، به‌طور میانگین، روزانه ۷۴۸ بازدیدکننده دارد، که احتمالا با انتخاب او به‌عنوان وبلاگ برتر سال، این رقم افزایش پیدا خواهد کرد.

از مجموع ۲۴۶۹۹۸ بازدید صورت گرفته از این وبلاگ، ۴۶ درصد آن از ایران، ۹.۸ درصد از آمریکا، ۶.۷ درصد از کانادا، ۵.۵ درصد از آلمان، ۳.۳ درصد از امارات و ۲.۷ درصد از انگلیس بوده است.

بررسی محتوایی

در بررسی محتوایی این وبلاگ، آن چه بیش از هر چیز حایز اهمیت است بررسی موضوعاتی‌ست که مورد توجه قرارگرفته‌اند. یکی از خصوصیات بارز مجیدی آن است که در موارد بسیار زیادی، در یک پست از چند موضوع سخن می‌گوید. در جدول زیر، فهرست عناوین ۱۷ گانه‌ی موضوعاتی که در قالب ۱۸۹ پست بدان پرداخته شده است، به چشم می‌خورد:

جدول ۱

۱ـ اینترنت و کامپیوتر: 61 پست و 17.3 درصد
۲ـ درباره‌ی 1پزشک و نویسنده‌اش: 45 پست و 12.7 درصد
۳ـ هنر و ادب: 40 پست و 11.3 درصد
۴ـ وبلاگستان و وبلاگ: 33 پست و 9.3 درصد
۵ـ ورزش: 31 پست و 8.8 درصد
۶ـ خاطرات پزشکی: 28 پست و 7.9 درصد
۷ـ اطلاع رسانی: 25 پست و 7.1 درصد
۸ـ فیلم و سینما: 20 پست و 5.6 درصد
۹ـ موسیقی: 17 پست و 4.8درصد
۱۰ـ متفرقه: 16 پست و 5.4 درصد
۱۱ـ اجتماعی/اخبار روز: 10 پست و 2.8 درصد
۱۲ـ درمورد یک وبلاگ: 9 پست و 2.5 درصد
۱۳ـ موبایل: 6 پست و 1.7 درصد
۱۴ـ تکنولوژی جدید: 4 پست و 1.1 درصد
۱۵ـ تاریخ: 3 پست و 0.8 درصد
۱۶ـ پزشکی: 2 پست و 0.5 درصد
۱۷ـ سیاسی: 2 پست و 0.5 درصد

همان‌طور که در جدول آمده است، مبحث اینترنت و کامپیوتر، با ۱۷.۳ درصد فراوانی، بیش‌تر ازسایر موضوعات مورد توجه یک پزشک قراردارد. تحت این عنوان، مجیدی به دنیای گسترده‌ی اینترنت سرک می‌کشد، امکانات جدید و کارآمد سایت‌های مختلف را بررسی کرده به خوانندگان معرفی می‌کند، ضعف‌های آنان را با عبارتی مثل: «ای کاش می‌شد سیستمی باشد که...» و عناوینی مشابه ذکر می‌کند، مسایل فنی نرم‌افزارهای مختلف را گاهی به صورت سوال و گاهی به صورت پاسخ می‌نویسد، لینک‌های مفید را به نوشته‌هایش اضافه می‌کند و... اما نگاه او به این مقولات به اندازه‌ای تخصصی و پیچیده نیست که به کار مخاطب معمولی نیاید. به عبارت دیگر، او اطلاعاتی نیمه‌عمیق و کاربردی از تازه‌های اینترنت و نرم‌افزارهای مختلف در اختیار کاربران قرار می‌دهد و وبلاگ خود را به یک مرکز تخصصی آی‌تی تبدیل نکرده است.

دومین موضوعی که بیش از همه در یک پزشک به چشم می‌خورد، نوشته‌هایی‌ست در مورد این وبلاگ و احیانا در مورد نویسنده‌ی آن. مجیدی، آن‌طور که خود می‌گوید، وبلاگ‌نویسی را یک تفریح روزانه می‌داند. او مزایای وبلاگ‌نویسی را این‌طور شرح می‌دهد:
«وبلاگ‌نویسی برای من مزایای زیادی داشته: افزایش سرعت تایپ، سریع‌تر خواندن متون انگلیسی، نظم در وب‌گردی و تا حدی بهبود نحوه نگارش. انگیزه وبلاگ‌نویسی من اما چه بود؟ من هر روز، در حین وب‌گردی، به چیزهایی بر می‌خورم که می‌خواستم به دوستی بگویم. مثلا بگویم: "هی راستی می‌دونی تازگی‌ها یه سرویس دراومده، می‌شه باهش..." یا "کتاب فلان را خوانده‌ای؟" یا "فلان فیلم را دیده‌ای؟ فلان سکانسش معرکه بود." اما هر چه به دور و برم نگاه می‌کردم، کمتر دوستی می‌یافتم که تحمل وراجی‌های من را داشته باشد! پزشک آی‌تی‌دوستِ عشقِ فیلمِ کتاب‌خوان... روز به روز دارد کمتر می‌شود. وبلاگ کمک کرد که من دوستانی با این علائق بیابم».

سومین موضوعی که بیش از همه، پست‌های یک پزشک را به خود اختصاص داده ادب و هنر است. علاقه‌ی مجیدی به این مقوله چنان است که علاوه بر تذکر این نکته درلگوی اصلی وبلاگ، بخشی مجزا، به نام کتابخانه، در وبلاگش ایجاد کرده و آن را به نوشته‌هایی در مورد نویسندگان و ادبای ایرانی و غیرایرانی اختصاص داده و تعدادی رمان، داستان کوتاه یا سایر فایل‌های مرتبط با ادب و فرهنگ را برای مطالعه یا دانلود در آن‌جا قرار داده است.

مجیدی توجه خاصی به وبلاگ و وبلاگستان دارد و نزدیک ده درصد از نوشته‌هایش درمورد وبلاگستان است. او رسانه‌هایی که سر یادگیری ازوبلاگ‌ها را دارند می‌ستاید. این پزشکِ وبلاگ‌نویس گاه از سوت و کوری دوره‌ای وبلاگستان می‌نالد، گاه به بازی شب یلدا می‌تازد، گاه به دسته‌بندی منتقدان وبلاگستان می‌پردازد و برخی را سرخورده، عده ای را طمع‌کارانِ خوش نهاد، گروهی را باندبازان، بعضی را ناامیدان و سرخورده‌های سیاسی-اجتماعی، برخی را نقدکنندگان برای بودن، و دیگران را تازه‌واردین عجول یا منتقدین خیرخواه می‌نامد. او گاه، خسته از زشتی‌ها، می‌گوید: «وبلاگستان را گرچه من مشتی نمونه خروار جامعه ایران نمی‌دانم، ولی بر این باورم که همان زشتی و پلیدی‌های جامعه را اگر با دقت بنگری می‌توانی در آن پیدا کنی».

اخبار ورزشی، یا دقیق‌تر، اخبار فوتبال هم به‌طور مرتب در وبلاگ یک پزشک دنبال شده و برای هر حادثه‌ی فوتبالی عکسی هم ضمیمه‌ی پست می‌شود.
بخشی از نوشته‌های مجیدی، که گاه تلخ و زهرناک و گاه خنده‌دار و موجب تفنن است، بخشی‌ست که در آن به خاطرات روزانه و وقایعی که برایش رخ می‌دهد می‌پردازد. خاطرات او، که به تبع شغلش همه در مورد بیماران یا حوادث بیمارستان است، هم پرده از جهل مردم در مورد امور پزشکی برمی‌دارد، و هم گاه غیرمستقیم ناملایماتی که مردم با آن مواجه هستند را نشان می‌دهد. البته تنها ۸ درصد از نوشته‌های یک پزشک در مورد وقایعی از این دست است و این میزان پرداختن به مسایل پزشکی توسط یک پزشک البته دور از انتظار است.

او خود به این نکته توجه دارد و در پاسخ می‌گوید: «دوستان زیادی با من تماس می‌گیرند و می‌گویند چرا در وبلاگم به همه چیز می‌پردازم الا مسائل صنفی پزشکی و واقعیات ملموس پزشکی درایران... وبلاگ نوشتن برای من نوعی تمدد اعصاب است، یک تفریح روزانه است، جایی است که می‌توانم فشارهای کاری روزانه را به فراموشی بسپارم. بنابراین اصلا میل ندارم با مرور مشکلات و نابسامانی‌های روزانه و نقد نوشته‌هایی که دست آخر یا حکم تف سر بالا را پیدا می‌کنند یا حداکثر به یک نشخوار ذهنی آزاردهنده تبدیل می‌شوند، اسباب آزار ذهنی خودم را فراهم آورم».

توجه مجیدی به مسایل پزشکی محض، و مثلا تشریح علل بیماری‌ها و نشانه‌ها یا طریق درمان آن‌ها، و پرداختن به انتظاری که خواننده ناخودآگاه از دیدن نام یک پزشک در بالای وبلاگ پیدا می‌کند، از این هم کمتر است. پست‌های پزشکی مجیدی تنها نیم درصد کل پست‌های او را به خود اختصاص می‌دهند.

یکی دیگر از جنبه‌های وبلاگ برتر سال جنبه‌ی اطلاع‌رسانی آن است. یک پزشک در موضوعات گوناگون، از زمان پخش فیلم و برنامه‌های ورزشی در تلویزیون و انتشار ویژه‌نامه‌ها تا راه‌اندازی وبلاگ‌ها و سایت‌ها یا بازی یک هنرپیشه‌ی غربی در فیلمی جدید، به اطلاع‌رسانی می‌پردازد.
مجیدی هم‌چنین به فیلم، سینما و موسیقی علاقه دارد و حدود ۵ درصد از نوشته‌هایش درمورد هریک ازاین موضوعات است.

ویژگی‌های برترین وبلاگ سال

مجیدی خود را «وبلاگ‌نویسی غیرژورنالیست که نوشته‌هایش را به موضوعات معینی محدود کرده است» می‌داند و در لگوی وبلاگ این موضوعات را «پزشکی، اینترنت، هنر و ادب» برمی‌شمارد؛ اما درعمل، سهم این ۳ مقوله، از کل وبلاگ تنها ۳۷ درصد است و ۶۳ درصد باقی نوشته‌ها، میان ۱۴ مقوله‌ی دیگر، که درجدول شماره ۱ ذکر شد، تقسیم شده است. از سوی دیگر، از ۱۰۰ درصد مطالب وبلاگ، بالاترین رقم تمرکز ۱۷.۳ درصد در مورد کامپیوتر و اینترنت است. این سخن به آن معناست که مجیدی به تصمیم اولیه‌اش برای وبلاگ وفادار نمانده و پراکنده‌گویی را بر تمرکز ترجیح داده است.
او خود در توضیح این پراکنده‌نویسی‌اش می‌گوید: «وبلاگ یعنی همین. یعنی هر چه می‌خواهد دل تنگت بنویسی. حالا اگر وارد وبلاگم شدید و از یک طرف رقص رونالدینیو و از طرف دیگر خبر سرویس جدید گوگل و از سوی دیگر مطلب جیمز جویس را خواندید و از این همه پراکنده‌نویسی سرگیجه گرفتید، باید بگویم اعتراضتان وارد نیست».

بنابر این، اولین ویژگی وبلاگ یک پزشک را می‌توان تنوع آن و عدم تمرکزش برموضوعی به‌خصوص دانست. یک پزشک هم به عنوان یک وبلاگ دارای تنوع موضوعی‌ست و هم در تک‌تک پست‌هایش از چند موضوع جداگانه استفاده می‌کند. طبق آمار، به‌طور میانگین، در هر پست، در مورد ۱.۸ موضوع صحبت شده است.

در مجموع، حدود ۴۰ درصد از پست‌ها به ۲ موضوع یا بیش‌تر اختصاص دارند. چند موضوعی بودن پست‌ها باعث می‌شود که خواننده هنگام مطالعه خسته نشده و علاوه بر آن، با رجوع به یک وبلاگ با چند موضوع جدید آشنا شود. تفاوت پست‌ها از لحاظ تعداد موضوع را در جدول زیر دقیق‌تر می‌توان دید:

جدول ۲

یاداشت با ۱ موضوع: ۱۱۴ پست و ۶۰.۳ درصد
یاداشت با ۲ موضوع: ۳۱ پست و ۱۵.۴ درصد
یاداشت با ۳ موضوع: ۲۹ پست و ۱۵.۳ درصد
یاداشت با ۴ موضوع: ۱۵ پست و ۷.۹ درصد

ویژگی دوم یک پزشک آن است که پست‌هایش بسیار کوتاه یا در حد متوسط است. از مجموع ۱۸۹ پست ۳۴.۹ درصد آن کوتاه یا بسیار کوتاه، و ۴۷ درصد آن متوسط بوده و تنها ۱۷.۹ درصد پست‌ها، که البته بسیاری از آن‌ها داستان یا سایر مطالب بخش کتابخانه است، طولانی می‌باشند. کوتاه‌نویسی با روحیه‌ی شتابزدگی امروزی سازگارتر بوده و خواننده پس ازچند نوبت مراجعه به چنین وبلاگی ناخودآگاه در می‌یابد که با صرف وقتی اندک مطالبی تازه به دست می‌آورد.

ویژگی سوم یک پزشک آن است که تحلیل ها، استدلالات و نتیجه‌گیری‌های آن پیچیده و تخصصی نیست. در ۲۸.۵ درصد از پست‌ها نویسنده با اشاره‌ای گذرا به موضوع، آن را به پایان برده است. در ۴۹.۷ درصد از موارد نیز نوشته‌ها درسطح نیمه‌عمیق قرار دارند. تنها در ۲۱.۶ درصد پست‌ها را می‌توان به لحاظ محتوایی عمیق ارزیابی کرد.
با توجهی دوباره به ویژگی‌های قبل درمی‌یابیم که طبیعتا در پستی کوتاه یا متوسط و چندموضوعی نمی‌توان به‌طور عمیق موضوع بحث را مورد بررسی قرار داد. تحلیل در سطحی نه چندان پیش‌رفته برای خواننده‌ی عمومی جذاب‌تر بوده و برای آگاهی بیش‌تر می‌توان به لینک‌های دیگر مراجعه کرد.

ویژگی چهارم این وبلاگ وجود لینک‌های فراوان در آن است. در ۶۷.۱ درصد از پست‌ها، نویسنده به سایر منابع لینک داده است. در ۱۹.۵ درصد از پست‌ها، ۴ لینک یا بیشتر از آن وجود دارد. جدول زیر تفاوت پست‌ها از لحاظ تعداد لینک را نشان می‌دهد:

جدول ۳

دارای ۱ لینک: ۴۱ پست و ۲۱.۶ درصد
دارای ۴ لینک و بیشتر: ۳۷ پست و ۱۹.۵ درصد
دارای ۲ لینک: ۳۲ پست و ۱۶.۹ درصد
دارای ۳ لینک: ۱۷ پست و ۸.۹ درصد

ویژگی پنجم این وبلاگ زبان روانی‌ست که نویسنده برای نگارش انتخاب کرده است؛ زبانی که بخوبی با مخاطب ارتباط برقرار می‌کند. زبان مجیدی، علاوه بر این، خالی از نیش و کنایه یا استهزا و تمسخراست. او بسیار مؤدب و بهداشتی می‌نویسد و از کلمات رکیک در وبلاگش خبری نیست. هم‌چنین نظم نویسنده در تفکیک موضوعات هر پست با کلمات: اول... دوم... سوم... خواندن مطالب را آسان و سریع‌تر می‌کند. در همین‌جا می‌توان اشاره کرد که تنها حدود ۳ درصد از نوشته‌های این وبلاگ حاوی غلط تایپی می‌باشد.

ویژگی ششم یک پزشک، که می‌توان گفت سهم بسیار مهمی در موفقیت آن به‌عنوان وبلاگ برتر سال داشته است، غیرسیاسی بودن آن است. خواننده آن‌گاه که می‌بیند تنها در نیم درصد از موارد به مطالب سیاسی پرداخته شده است خود را با پزشکی روشن‌فکر و خوش‌ذوق مواجه می‌بیند که در جامعه‌ی سیاست‌زده‌ی ایران زندگی می‌کند اما به‌عمد از مواجه شدن با مسایل سیاسی و نقد یا تایید آن پرهیز می‌کند. فرار او از سیاست در عدم وجود لینک‌های سیاسی در میان لینک‌های روزانه‌اش هم پیداست. نویسنده حتی خود را از مسایل اجتماعی، اخبار روز و مناسبت‌ها نیز دور داشته و تنها به میزان ۲.۸ درصد به این موضوعات پرداخته است.

او در ۱۰.۵ درصد ازموارد هم زبان به انتقاد گشوده است. انتقادات او بیشتر در مورد وضعیت وبلاگستان، مسایل پزشکی در ایران، برخی روحیات ما ایرانی‌ها و... است.

ویژگی هفتم وبلاگ برتر سال آن است که موضوعاتش به‌طور عموم در مورد ایران است و تنها ۳.۱ درصد از پست‌ها به مسایل خارجی نیم‌نگاهی انداخته است. هم‌چنین تنها در ۲.۶ درصد، همه‌ی پست یا بخشی ازآن به زبان خارجی نوشته شده است.

سایر نکاتی که می‌توان در مورد یک پزشک گفت عبارت است از استفاده از عکس در ۳۳.۳ درصد از پست‌ها، استفاده از فایل ویدئویی در ۲.۱ درصد، اختصاص پست به نقل قول بدون افزودن توضیح به آن در ۱.۵ درصد از پست‌ها، ارائه‌ی ایده‌ی نو در ۲.۶ درصد از پست‌ها و اصطلاح‌سازی به میزان نیم درصد.

پس نوشت:
نويسنده يک پزشک در باره آمارهای اين مقاله توضيحاتی در وبلاگ خود آورده است که در اينجا نقل می کنيم - زمانه:

رادیو زمانه ، مقاله‌ای دارد با عنوان «بررسی تحلیلی برترین وبلاگ سال» ، نوشته رضا شوقی که وبلاگ من را آنالیز کرده است. من که از دقت و تیزبینی نویسنده این مطلب متعجب شدم و از ایشان ممنونم ، ضمن اینکه نفهمیدم بعضی از آمارها را چطور به دست آورده‌اند. کاش توضیح می‌دادند.
بیشتر نوشته‌های این مقاله کاملا درست است، تنها در یکی دو مورد اشتباهاتی صورت گرفته است که گمان میِ کنم به خاطر این بوده که نویسنده آن مطلب، نوشته‌هایی زیادی را که طبقهِ‌بندی نکرده‌ام، به حساب نیاورده است. تعداد دقیق پست‌های وبلاگ من صرف‌نظر از روزنوشت و بخش کتابخانه تا به امروز 605 پست است و نه 189 پست.