رادیو زمانه، رسانه‌ای متفاوت

فروغ نیری تمیمی

رادیو زمانه از آگوست ٢٠٠٦ در هلند و در شهر آمستردام آغاز بکار کرده است. تاسیس رادیو زمانه بخشی از پروژه ‌ای است که توسط پارلمان هلند در سال ٢٠٠٤ تصویب شده و توسط چند سازمان غیر دولتی در هلند حمایت می‌شود. طرح اولیه این پروژه یعنی ایجاد یک تلویزیون مستقل و مترقی فارسی زبان، برای ایران را خانم فرح کریمی نماینده پارلمان هلند از حزب خرون لینکس( چپهای سبز) به مجلس این کشور ارائه داده بود. اما سرانجام این پروژه محدود به تاسیس یک رادیو؛ چند روزنامه آنلاین و برگزاری دورهای آموزشی برای ژورنالیستهای ایرانی شد. مدیریت رادیو زمانه را آقای مهدی جامی، ژورنالیست پر تجربه که سالها در رادیو بی بی سی کار کرده است بعهد ه د ارد. از بررسی برنامه‌های رادیو زمانه در همین مدت کوتاه می‌توان نتیجه گیری کرد که" زمانه" رادیوی متفاوت از بقیه رادیو‌های فارسی در داخل و خارج کشور است و با توجه به گفتمان غالب در این رادیو ، سیاست و استراتژی مدیریت زمانه این رسانه بزودی شنوندگان زیادی برای خود دست و پا خواهد کرد و یک سر و گردن بالاتر از بقیه رادیوهای فارسی زبان خواهد ایستاد.

در بیست و هشتم سپتامبر( ششم مهر ماه) جشن افتتاحیه رادیو زمانه در مرکز فرهنگی "کلاه قرمزی" آمستردام برگزار شد. دست اندر کاران ایرانی و هلندی زمانه در این مراسم به بررسی مسائل گوناگون حول وحوش برپایی این رسانه، پرداختند. آقای جامی در صحبتهایش، برداشت خود را از یک رسانه مدرن توضیح داد و اهداف رادیو زمانه را تشریح کرد. او براین نکته تاکید داشت که در دنیای ما رسانه‌ای می‌تواند خود را موفق بداند که بدنبال آفرینش ارتباطی دوسویه باشد، رادیویی که از مردم و برای مردم است و مجموعه‌ای متنوع از خواستها، دریافتها و اندیشه‌ها را منعکس می‌کند. آقای جامی بر این نکته تاکید داشت که خواهان ایجاد تریبونی همگانی است که در آن آزاد اندیشی، شنیدن صداهای نشنيده، تابو شکنی، سیستم تولید باز، ضبط خانگی و همکاری با شبکه عظیمی از روزنامه نگاران- شهروند و وبلاگستان محورهای اصلی هستند.*

خانم فرح کریمی نماینده پارلمان هلند در سخنرانی خود در جشن افتتاحیه رادیو زمانه به مسائل مهمی مانند آزادی بیان و حقوق بشر پرداخت. یکی از عرصه‌های فعالیت خانم کریمی در چند سال گذشته مسائل حقوق بشر و آزادی بیان در کشورهای در حال توسعه بوده است. او به اکثر نقاط جنگ زده و دیکتاتورزده جهان سفر کرده و پیگیرانه برای گسترش دموکراسی در کشور‌های غیر دموکراتیک و بویژه منطقه خاور میانه می‌کوشد. خانم کریمی در صحبتهایش با تاکید بر آزادی بیان بعنوان ستون اصلی یک جامعه دموکراتیک گفت که در ایران با وجود نقص مداوم حقوق بشر، نبودن آزادی بیان و محدوديت‌های متعدد، پیشرفت فکری و فرهنگی تسريع شده است. او یاد آور شد که جامعه مدنی در هلند همواره پشتیبان آزادی خواهان و جنبش‌هاي مترقی در جهان بوده است و راه اندازی رادیو زمانه با هدف یاری رسانی به آزادی بیان ، پیشرفت فرهنگ و دموکراسی در ایران است. خانم کریمی آرزو کرد که رادیو زمانه پلاتفرم برخورد عقاید گوناگون باشد؛ رادیویی صادق، مستقل، که قوانین و سنتها را زیر پا می‌گذارد؛ دموکراسی و فرهنگ مدرن را پاس می‌دارد.

زمانه در همین مدت کوتاه نشان داده است که رسانه‌ای است در خدمت فرهنگ، هنر، پیشرفت فکر و آزادی. رادیو زمانه مرا بیاد برنامه دوم رادیو تهران می‌اندازد که آن قدیمها یعنی قبل از اتقلاب ١٩٧٩ پخش می‌شد. رادیوی بسیار پیشرفته‌ای که به همت بسیاری از نویسندگان رادیویی آن زمان راه اندازی شده بود. یادم می‌آید که بسیاری از رمانهای معروف مثل جنگ و صلح تولستوی هر شب از آن رادیو خوانده می‌شدند و نوجوانان آن دوره ، موسیقی بهترین ارکسترهای سمفونیک، جاز و پاپ را با توضیحات مفصل از برنامه دوم رادیو تهران می‌شنیدند. موسیقی شوستاکویچ، بلا بارتوک ، آرنولد شوئنبرگ، کت استیونز، جان لنون و دوک النیگتون را من اول بار از آن رادیو شنیدم! رادیویی که مثل یک دانشگاه بود و چه آدمهای با ذوقی را بکار گرفته بود. شاید شما هم هنوز صدای یدالله رویایی را که اشعار فروغ فرخزاد را از برنامه دوم رادیو تهران می‌خواند بیاد بیاورید!

از ویژگیهای مهم رادیو زمانه تاکید مداوم مدیریت آن بر ارتباط و الهام گیری از وبلاگ نویسان و وبلاگستان است. با گسترش اینترنت وبلاگ نویسان یا همان نویسندگان شهروند بدنیا می‌آیند. هزاران و در بعضی کشورها مثل ایالات متحده ملیونها وب نویس ، نوشتن را به امری روزمره و همگانی تبدیل می‌کنند. به تعبیر آقای جامی هیج رسانه مدرنی نمی‌تواند از این وضعیت غافل باشد! بنابراین زمانه پیوندی ناگسستنی با وبلاگستان دارد که در دنیای آزاد و خودمانی شان از همه چیز و همه کس می‌گویند و نویسنده و خواننده در ارتباطی دوسویه و مداوم قرار دارند! وبلاگستان دنیایی آزاد، خودمانی و پرشور و شر است. دنیایی که در آن مسائل پر اهمیت و بی اهمیت، روایتهای فردی و جمعی و هر آنچه که در زندگی اتفاق می‌افتد مطرح می‌شود. جهانی که افراد هویت‌های متفاوت خود را به نمایش می‌گذارند و در پی کشف هستی‌های ناشناخته و هویتهای جدید براه می‌افتند! توجه خاص رادیو زمانه به وبلاگ نویسان، ارج نهادن بر تجربیات و کشفیات نسل جدید است که فرد و حقوق انسانی او را محور حرکت خود قرار داده است. نسلی که در پی یافتن تعاریف نو و تازه است و تنوع ، رنگ را ستایش می‌کند. در نوشتن و نقد کردن زبانی مردمی، آزاد اندیش و صریح را بکار می‌برد و از شکستن تابوها هراسی ندارد!

زمانه در همین چند هفته و گذراندن دوره ی جنینی و نوزادی نشان داده است که نمی‌خواهد رادیوی پوپولیستی و آسان پسند باشد. اما در ضمن سعی می‌کند که رادیوی صرفا روشنفکری و آوانگارد از نوع "ازما بهترانی اش" هم نباشد! رادیو زمانه بر خلاف رادیوهای دیگر فارسی زبان در خارج از کشور و آنچنان که مرسوم است به سیاست نمی‌پردازد. اندیشه و نقد، توجه به مسائل اجتماعی، جوانان، زنان، هنر و ادبیات گفتمان‌هاي اصلی زمانه را تشکیل می‌دهند. تهیه برنامه‌های ادبی توسط نویسندگانی مثل شهرنوش پارسی پور و عباس معروفی که با صدای خودشان برنامه شان را ارائه می‌دهند هم شادی آفرین است و هم اشک به چشم آدم می‌آورد. شنیدن این قلم – صداهای ممنوع که انصافا گویندگان رادیویی خوبی هم هستند؛ افسوس و دریغی کهنه را زنده می‌کند که چرا اکتریت نویسندگان و شاعران مطرح ما در مملکت خودشان هرگز در تلویزیون دیده نشدند و صدایشان هیچگاه از رادیوی رسمی کشورشان پخش نشد!

توجه زمانه به موسیقی زیرزمینی نسل جدید در ایران و ارائه آن یکی دیگر از ویژگیهای این رسانه است. گروههای زیر زمینی در شرایط سانسور و ممنوعیت نوع جدیدی از موسیقی اعتراض را عرضه می‌کنند. این موسیقی که انواع پاپ و راک و رپ را در بر می‌گیرد زبانی شورشی و مدرن دارد. موسیقی که از سویی از شعر مدرن فارسی و از سوی دیگر از زبان عامیانه، روزمره و اصطلاحات رایج میان جوانان شهری تغذیه میشود. لحن اعتراضی، توجه به مسائل روز مانند سرکوب زنان، جوانان و استفاده از گفتار- ترانه از ویژگیهای بارز موسیقی زیر زمینی ایرانی است.

اکثر اعضای هیئت تحریریه زمانه ژورنالیستهای جوانی هستند که سابقه کاری طولانی در رسانه‌های دیگر داشته اند! بعلاوه یک تیم از زنان ژورنالیست پر شور و با استعداد و نویسندگان صاحب نام و شناخته شده هم با این رادیو همکاری می‌کنند. آنان تجربه کار با رادیو را نداشته اند و با ضبط خانگی و کار در خارج از استودیو‌های حرفه ای، نوع جدیدی از ژورنالیسم را ارائه می‌دهند که ارتباط حسی و عاطفی تنگاتنگی با شنونده برقرار می‌کند. گویندگان و برنامه نویسان زمانه انواع شیوه‌های گفتاری و نوشتاری را بکار می‌گیرند و بدون شک می‌توانند در آینده با افزایش ساعات برنامه، گروه‌های اجتماعی متفاوتی را به برنامه‌های خود جلب کنند. اگر چه درطول پخش برنامه‌ها گاهی چند بحث و گزارش جدی بدنبال هم پخش شده و مجال تفکر و تعمق از شنونده گرفته می‌شود زیرا او هنوز از گوش دادن به یک بحث بسیار تخصصی فارغ نشده باید به یک گزارش ادبی پر محتوا گوش دهد و برنامه ریزان گاهی از پخش چند دقیقه موزیک در فاصله دو برنامه پرمحتوا غفلت می‌ورزند! و یا بعضی از گویندگان زبانی ادبی و خودمانی را تواما بکار می‌برند و بر جزییات تکنیکی گویندگی کاملا مسلط نیستند! اما بدون شک این مسائل تکنیکی که البته در جای خود کمال اهمیت را دارند؛ به مرور بر طرف خواهند شد.

بنظر می‌رسد که مخاطبان رادیو زمانه در برنامه‌های فعلی دو گروه مشخص سنی و فکری یعنی نوجوانان ، جوانان و همچنين قشر روشنفکر ( قبل و بعد از انقلاب بهمن ١٩٧٩) هستند! با توجه به محدوديت مدت پخش برنامه که این رسانه فعلا با آن روبرو است؛ برنامه ریزان از تولید برنامه برای لایه‌های اجتماعی دیگر که با مسائل و مشکلات روزمره زندگی در گیرند؛ باز مانده اند! اما باید امیدوار بود که زمانه در آینده ساعات پخش خود را افزایش دهد و با گروههای بیشتری از مردم ارتباط برقرار کند. توجه به مسائل اجتماعی و فرهنگی اقشار محروم ، زنان و کودکان در ایران می‌تواند این رسانه را به هدف " رادیوی از مردم و برای مردم " نزد يک سازد.

منبع: ایران امروز

* نقل از وبلاگ زمانه