رادیو زمانه

تاریخ انتشار مطلب: ۱۲ آذر ۱۳۸۷

سرقت کتاب‌های کتابخانه ملی بریتانیا توسط یک ایرانی

مجتبا پورمحسن
mojtaba@radiozamaneh.com

روزنامه‌ها انگلیس و رسانه‌های معتبر جهان امروز خبری جنجالی درباره سرقت صفحاتی ارزشمند از کتاب‌هایی نایاب توسط یک استاد دانشگاه ایرانی، به نام فرهاد حکیم‌زاده منتشر کردند. بر اساس این خبر، آقای حکیم‌زاده امروز باید در دادگاه حاضر شود و در برابر اتهامِ سرقت کتاب‌های نایاب از کتبخانه‌ی ملی بریتانیا و همین‌طور کتابخانه‌ی آکسفورد از خودش دفاع کند. روزنامه‌ی گاردین گزارشی در این مورد نوشته است که با اندکی تلخیص، ترجمه‌ی چکیده‌ای از آن را می‌خوانید.

دانشوران برجسته‌ی کتابخانه ملی بریتانیا، زبان‌شان از توضیح آن‌چه فرهاد حکیم‌زاده انجام داده، قاصر است. آن‌ها نمی‌دانند که این ناشر، روشنفکر و تاجر ایرانی که دانش‌آموخته‌ی هاروارد است، به چه انگیزه‌ای صفحات ۱۵۰ کتاب از مجموعه ملل قرن را پاره کرده است. خسارت مالی این کار که در طول ۷ سال انجام شده، ۴۰۰ هزار پوند تخمین زده شده است. اما دکتر کریستین جنسن، رییس بخش مجموعه چاپی کتابخانه ملی گفت که هیچ مبلغی نمی‌تواند خسارت کتاب‌ها و نقشه‌هایی را که از بین رفته و یا دزدیده شده، جبران کند.

«واقعاً این‌که یک آدم ثروتمند چیزی را که متعلق به همه‌ است، نابود می‌کند؛ عصبانی‌ام می‌کند.»

حکیم‌زاده ۶۰ ساله امروز در حالی در دادگاه وودگرین لندن حاضر می‌شود که محکومیت زندان را پیش روی خود می‌بیند. این دانش‌پژوه ایرانی پس از سقوط شاه در سال ۱۹۷۹ از ایران فرار کرد و در حال حاضر پاسپورت آمریکایی دارد.


فرهاد حکیم‌زاده، عکس از AP

او برای رسیدگی به ۱۴ مورد اتهامِ سرقت نقشه‌ها، تصاویر و صفحات از ۱۰ کتابخانه ملی بریتانیا و ۴ مورد اتهام مشابه از سوی کتابخانه بودلین آکسفورد که از سال ۱۹۹۸ اتفاق افتاده، به دادگاه فراخوانده شده است.

وقتی نیروهای پلیس، در ماه جولای گذشته، خانه‌ی او را در نایتزبریج در غرب لندن بازرسی کردند، تعدادی از صفحات، تصاویر و نقشه‌های به سرقت رفته را کشف کردند که به نسخه‌های کم‌ارزشی از آن کتاب‌ها که حکیم‌زاده دارد، چسبانده شده است.

وقتی ژوئن سال ۲۰۰۶، خواننده‌ای که کتابِ A Relation of Some Yeares Travaille, Begunne Anno نوشته‌ی توماس هربرت را امانت گرفت و اطلاع داد که تعدادی از صفحات کتاب کنده شده است؛ دانشوران کتابخانه مجبور شدند تا تحقیق در این زمینه را آغاز کند.

تحقیق دقیق متخصصانِ کتاب‌ها صحت ادعای او را تایید کرد. پس از آن، کارمندان کتابخانه عملیاتِ دقیقی را آغاز کردند تا بفهمند که چه کسی صفحات ان کتاب را کنده و هم این‌که آیا کتاب‌های دیگری هم این‌چنین آسیب دیده‌اند یا نه.

گفت و گو با رییس بخش مجموعه چاپی کتابخانه ملی بریتانیا را بشنوید.

آن‌ها با استفاده از آرشیو ثبتِ الکترونیکی مراجعه‌ها، آن دسته از اعضای کتابخانه ملی بریتانیا را که این کتاب را امانت گرفته بودند، پیدا کردند و بعد دیگر کتاب‌هایی را هم که این افراد گرفته بودند، بررسی کردند و متوجه شدند که کتاب‌های دیگری که در آن‌ها به همان دوره‌ی تاریخی و حضور اروپاییان در منطقه‌ی بین سوریه تا بنگلادش امروزی پرداخته شده بود، آسیب دیده‌اند.

آن‌ها متوجه شدند که آقای حکیم‌زاده ۸۴۲ کتاب از کتابخانه دریافت کرده و از این تعداد حداقل ۱۵۰ کتاب را خراب کرده است. بعضی از صفحات دزدیده شده، پیدا شده، اما بسیاری از آن‌ها برای همیشه از دست رفته است.

مسوولان کتابخانه ماجرا رابرای آقای حکیم‌زاده که در آن موقع رییس بنیاد میراث ایران بود، نوشتند. او این بنیاد خیریه را در سال ۱۹۹۵ با هدف ترویج و تحکیم تاریخ، ربان و فرهنگ ایران تاسیس کرد. حکیم‌زاده به نامه کتابخانه پاسخ داد و گفت هیچ اطلاعی از تخریب کتاب‌ها ندارد.


در این زمان بود که مسوولان کتابخانه با شرح دقیق ماجرا به پلیس مراجعه کردند. کارشناسان پلیس، کتاب‌های آسیب دیده را بررسی کردند و افسران پلیس به خانه حکیم‌زاده در نایتس‌بریج رفتند.

جنسن که همراه با افسران پلیس به آن‌جا رفته بود، گفت: «بعضی از صفحات کنده شده در خانه‌ی او پیدا شد و تعدادی را هم به نسخه‌هایی از همان کتاب‌ها که در کتابخانه شخصی‌اش داشت، چسبانده بود.»

او هم‌چنین گفت: «حکیم‌زاده، نماد شاخصِ گروهی از خوانندگان سنتی کتاب‌های کتابخانه ماست. او دانش خوبی در این حوزه‌ی مطالعاتی‌ دارد. از نظر من، همین نکته هم کارش را بدتر می‌کند. چرا که او مطمئناً به اهمیت کتاب‌هایی که به آن‌ها آسیب رسانده، آگاه بود. کاری که او کرد این بود که با از پوشش هدفِ دانش‌پژوهی برای دزدیدن این اسناد تاریخی استفاده کرد.»

کتابخانه ملی بریتانیا برای دریافت غرامت، پرونده‌ای را علیه حکیم‌زاده به جریان انداخته است.

کتاب‌های مخدوش شده:

کتاب‌های نایابی که توسط حکیم‌زاده مخدوش شده‌اند، این‌ها هستند:

تاریخ چین، از نوشته‌های پدر ماتئو ریچی، یسوعی ایتالیایی که در سال ۱۵۸۲ به چین سفر کرد و اولین مسافر غربی بود که در آن‌جا ساکن شد. این کتاب اولین بار در سال ۱۶۱۵ به زبان لاتین چاپ شد اما این نسخه مخدوش شده در سال ۱۶۲۱ در اسپانیا منتشر شد. ریچی حرف زدن و نوشتن به زبان چینی را یاد گرفت و کار او اولین توصیف مهم و موثق از چین است.

Novus Orbis یک آنتالوژی نوشته‌ی سیمون گرینیاایز، استاد تاریخ یونان در شهر بازل سوییس. حکیم‌زاده، یک نقشه‌ی جهان را که توسط هانس هالبین، نقاش درباره هنری هشتم کشیده شده بود، از کتاب برداشته است.

مهرداد نوشته‌ی ناتانیل لی، نمایشنامه‌نویس انگلیسی که در سال ۱۶۹۳ منتشر شد.

سفرنامه‌ی هند شرقی و ایران، نوشته‌ی یوهان گاتلیب وورم، فیلسوف آلمانی که همراه با فرستاده‌ی آلمان در کمپانی هند شرقی به آن‌جا رفت و پس از آن در سال ۱۷۱۷ راهی دربار پادشاه صفوی در اصفهان شد. این کتاب در سال ۱۷۴۵ انتشار یافت.

Share/Save/Bookmark

متن خبر در گاردین

نظرهای خوانندگان

ey baba. in che kari bood dige!!!!!!

-- N ، Nov 22, 2008 در ساعت 11:40 PM

همین یکی رو کم داشتیم علاوه بر تروریست بودن به طور رسمی وحشی هم شناخته بشیم

-- par ، Nov 22, 2008 در ساعت 11:40 PM

بعضی ها هر چی می بینند دلشون میخواد. یکیشون بابای من، اگر از کتابی خوشش می آمد و انرا برای خرید پیدا نمی کرد بدون شک می دزدیدش حالا از کی و کجا فرقی نمی کرد، از رفیق ، فامیل ، کتابخانه و سر شکستگیش برای مادر بدبخت و من بود

-- mohammad ، Nov 22, 2008 در ساعت 11:40 PM

honar nazd iranian ast o bas

-- Ali ، Nov 22, 2008 در ساعت 11:40 PM

دمش گرم. کاری که ۳۰۰ سال انگلیسها با سایر ملتها کردند رو یکی با خودشان کرد.

-- رضار ، Nov 22, 2008 در ساعت 11:40 PM

اي کاش سرقت کرده بود.اين ايراني پاکنهاد صفحات کتاب را بريده و آثار چند صدساله را تخريب کرده است.شرم آور است.ضمناً توجه کنيد که ايشان تبعه امريکاست ولي در همه خبرها از او بعنوان يک ايراني نام مي برند اما اگر مثلاً قهرمان تنيس شده بود يا با ثروتش يک بنياد خيريه راه انداخته بود، امريکايي بود

-- شاهد ، Nov 22, 2008 در ساعت 11:40 PM

be nazare man garche ishoon passporte Amricaee dareh va
Englis zendegi mikoneh, ama be hagh irooni moarefi shodeh, choon kari ke kardeh faghat az ye irooni barmiad
shayadam in tarbiate eslami bashe ke "ghanimat" gereftan ro mojaz midooneh
kholaseh behtareh tarof ro kenar bezarim, hade aghal ba khodemoon

-- fareed ، Nov 22, 2008 در ساعت 11:40 PM

درست است. واقعا این دزدی از فرهنگ و تمدن و تاریخ است و با آسیبی که به کتاب ها وارد شده قابل جبران هم نیست. بعد این آدم که این همه ثروتش را معلوم نیست چگونه ساخته آمده " میراث ایران " را تاسیس کرده ...لطفا نتیجه نهایی محاکه را هم برای ما بنویسید.
با تشکر
مهتاب

-- مهتاب ، Nov 22, 2008 در ساعت 11:40 PM

این آقا خوب می دانسته که چکار باید بکند، رفته اسناد مهم تاریخی را نابود کرده تا از تاریخ ایران گندزدایی کند. دنباله ی همان دستکاری ها و جعلیات سازی در تاریخ ایران برای منافع حاکمان در طول تاریخ و ادامه ی تحمیق خلایق بدبخت ایران.

-- بدون نام ، Nov 22, 2008 در ساعت 11:40 PM

Dozdi ajeeb ba khoone Iraniha ajeen ast!!!!hame ja bayad aberoo rizi rah bendazan. ostade Daneshgah ke inkararo bokoni az baghiye che entezari mishe dasht. bad migan Jomhoori eslami, ahmadi nejad.

-- N ، Nov 23, 2008 در ساعت 11:40 PM

همان احساسي كه در برخي از دوستانمان راجع به ايران ميبينيم : خودبزرگ بيني افراطي و خود را مركز كائنات تصور كردن، و به تبع آن هر اقدامي عليه ديگري را براي خود كه برترين مخلوقات روي زمين هستيم جايز شمردن، در همين استاد محترم موسس ميراث ايران هم بروزي ويژه يافته، چاپ مقالات دزدي كم بود اين هم افتخار ديگري بر ما ايراني ها آفريد!

-- علي حسيني ، Nov 23, 2008 در ساعت 11:40 PM

Mr. Bean ham yek bar in kar ro kard!

-- Parham ، Nov 23, 2008 در ساعت 11:40 PM

تا وقتی رئیس ایران هریتیج بود، شهروند آمریکا بود و تحصیل کرده هاروارد اما تا دزدی کرد یکهو شد ایرانی!!!!

-- پیام ، Dec 2, 2008 در ساعت 11:40 PM