بادی و خاکی!

بوی کوچ، بوی سفر، بوی راه! سودا مگر چیست؟
درست به کردار علف می‌ماند. چیزی مثل ذات رویش. مثل یک وسوسه ناپیدا در سویدای جانی که خسته میشود به گرمسیر تنبلی‌ها و نشستن‌ها. و بی تاب میشود با یک کلمه رفتن. کوتاه است و بس کافی برای هر که پنبه جانش به روغن چراغی آغشته باشد. خود کبریت است برای انبار جانی که تو باشی. شوق در قلمه پاها بالا می‌دود و خون سرازیر می‌شود در كف پاها تا آن گونه توان یابد كه باید و بایست. چیزی مثل یک انگشت اشاره در جانت دوردست‌ها را نشانت می‌دهد و سر بالایی‌های سخت راه از پنیر نرم تر است و سر به زیرتر.

از پشت دره‌های دور اندیكا بی بی سالخورده بر سر دیواره خانه‌ای توسری خورده و خرد، دست‌ها سایبان كرده و دور دست‌های شمال را می‌نگرد. چشمان خسته و دیر زیستش اكنون جان یافته و چونان عقابی سالخورده كوه‌ها را می‌كاود. او كه به گاه رشتن و بافتن چشمش به رنگ‌ها راه نمی‌برد چه مشتاق اكنون برف را بر سره‌های دور دست زردكوه می‌بیند. پس كمر راست می‌كند و با صدایی كه ازسالخوردگی‌های دیر زیستانه‌اش بعید است فریاد می‌كند كه:
«آی كارد به جگر رسیده‌ها! بار كنید كه وقت كوچه!»

هر سال که از کوچ بر می‌گردم یقین دارم که سال بعد باز هم با سیاست‌هایی که دولت در زمینه عشایر به کار می‌گیرد، از میزان مردمان کوچگر این سرزمین باز بخش زیادی کاسته و به میزان یکجانشینان این سرزمین افزوده خواهد شد. یکجانشینانی که به دلیل همان سیاست‌های ناآگاهانه و گاه عامدانه مردمان مولد را به مصرف کنندگانی تبدیل خواهد کرد که در حاشیه شهرهای بزرگ به حاشیه‌نشینی خواهند پرداخت وتا چند سالی دیگر جز در رویاهای پیران کوچگر نیز دیگر شاید نشانی از کوچ نیابیم.

زیباست واِژه‌هایی که خود ایشان به کار می‌گیرند در گروه بندی‌ها و تقسیماتشان: بادی و خاکی! یکجانشینان را خاکی و وابستگان به خاک می‌نامند آنان که دل به کشت و زرعی خرد در حاشیه روستاهای توسری خورده بسته‌اند و با فروش جالیز و پالیزشان روزگار می‌گذرانند و بادی‌ها همان آنان اند که دل به خاک نبسته و این گونه بر باد می‌روند .

دیگر اینان که در راه‌ها می‌روند دیگر دل به ایلراه‌ها نمی‌سپارند بلکه خط سیاه آسفالت را چون شریانی که آن‌ها را به شهرها می‌کشاند پی می‌گیرند. در این مسیر جز در مقطعی کوتاه در حوالی دهدز همه ایلات بختیاری از راهی و پلی گذر می‌کردند که تشکیلات دولتی و با همیاری وزارت نیرو و سد کارون سه برایشان فراهم کرده بودند. گو اینکه به پاداش سدی که ساخته‌اند تا از آن برق بفروشند بخش قابل ملاحظه‌ای از مراتع ایل با همه شیر‌های سنگی‌اش تنها یادگار سرزمین شیر مردان و علیمردان خان نیز به زیر آب کشیده شد. پس بختیاری این بار نه تنها که بر باد بلکه بر آب نیز رفت!

عکس‌ها در اواخر فروردین ماه گرفته شده ونشان از کوچ زود رسی دارد به رغم باران فراوان در گرمسیر حتی. و علی رغم دستور اکید سازمان عشایری و جنگل‌ها و مراتع که فرموده بودند «تا پایان اردیبهشت مال سال جاری هیچ ایلاتی حق ورود به مناطق ییلاقی را ندارد و گرنه از بابت هر راس گوسفند و بز دستگیر شده در ییلاق از هشت تا سی هزار تومان جریمه می‌گردد»، چون که سودای کوچ در سر داشتند و هنوز دل بر باد بهار بسته بودند بی اندیشه‌ای به بخشنامه دولتمردان به راه زدند و حال که ما عکس‌هایشان را تماشا می‌کنیم در ییلاق‌های سبز زردکوه مزه تازه ترین پونه‌های کوهی را مزمزه می‌کنند، شیر میش می‌نوشند و به وربره‌ها و بزغاله‌ها دل خوش می‌دارند و... همین!
عباث!

***************************************

مجموعه کامل عکس‌های عباث جعفری از کوچ ایلات بختیاری را در «گالری زمانه» ببینید.

***************************************