«دایره‏ی خودی‏ها هر روز تنگ‏تر شده‌است »

پژمان اکبرزاده

در ارتباط با سخنرانی روز جمعه آیت الله خامنه‌ای در نماز جمعه تهران و شرایط روز با علی رضا نوری زاده گفت‌و گویی کرده‌ایم که در ادامه می‌خوانید:

در این سخن‏رانی آقای خامنه‏ای، برخلاف سخن‏رانی بیست و نهم خرداد ایشان، خیلی با حساب و کتاب ایراد شد. به معنای دیگر، آقای خامنه‏ای ارتجالی سخن نگفت. معمولا ایشان یادداشت‏هایی را روی یک تکه کاغذ کوچک می‏نویسد یا مشاورانش به او می‏گویند و بعد هنگام سخن‏رانی، گه‏گاه به آن کاغذ مراجعه می‏کند. این بار مراجعه‏ی ایشان بیشتر بود. معلوم بود که ایشان سیر سخنانش را قبلا تمرین و یا آماده کرده که چگونه از «الف» به «ی» برسد. به هیچ‏وجه در میان حرف‏هایش از این شاخ به آن شاخ نپرید.

یکی از نکات قابل تأمل در سخن‏رانی آقای خامنه‏ای، تعریف دشمن یا تعریف معاند و مخالف بود. ایشان با ذکر این که معارض را تحمل می‏کنیم اما محارب را نه، مشخص نکرد چه کسانی از دید او محارب‏ اند و چه کسانی معارض. آیا معارض، اصول‏گرایانی هستند که احتمالا انتقاد کوچکی به گوشه‏ی ابروی آقای احمدی‏نژاد دارند و حکومت را دربست زیر سلطه‏ی ولی فقیه می‏پذیرند؟

اگر این معنای معارض باشد، طبیعتا تمام گروهی که جنبش سبز را تشکیل می‏دهند، آقای موسوی، آقای کروبی، آقای خاتمی و حتا آقای هاشمی رفسنجانی به محارب تبدیل می‏شوند. چون ایشان تعریف واضحی از این واژه نداد. بنابراین هر کسی از ظن خود گمانی خواهد برد و تعبیر و تفسیری خواهد کرد.

به اعتقاد من، نوک تیز حمله‏ی ایشان متوجه آقایان موسوی، کروبی و خاتمی بود. شاید بتوان گفت که تا حدودی نظر اغماض بر آقای هاشمی رفسنجانی داشت.

نکته‏ی بعدی این که آقای خامنه‏ای در رابطه با روز قدس به کسانی که بخواهند ایجاد تفرقه کنند، هشدار داد. چون شعار «نه غزه نه لبنان، جانم فدای ایران» در معارضه با شعار اصلی روز قدس «مرگ بر اسرائیل و مرگ بر امریکا» است. ایشان مبنای تفرقه را همان شعارها می‏داند و این که در روز قدس به جای شال فلسطینی، شال سبز بر دست‏ها و گردن‏ها مشاهده شود.

تاثیر صحبت‏های امروز آقای خامنه‏ای را بر اعتراض‏های احتمالی مردم در روز جمعه‏ی آینده، تا چه حد می‏بینید؟ چون در جریان اعتراض‏های اولیه به نتایج انتخابات نیز ایشان سخنرانی کردند و هشدارهایی دادند، ولی مانع از حضور یا ادامه‏ی اعتراض‏های مردم نشد.

من اعتقاد دارم که این سخنان هیچ تزلزلی در اراده‏ی کسانی که می‏خواهند در روز قدس از این فرصت استفاده کنند، نخواهد گذاشت. منتها بستگی دارد به این که در طی روزهای آینده، ارگان‏های مسئول بر پایه‏ی دستورالعمل و رهنمودهای آقای خامنه‏ای، چه واکنشی نشان بدهند.

سه روز پیش آقای اسماعیل احمدی‏مقدم، فرمانده‏ی نیروی انتظامی و کسی که بسیار با آقای احمدی‏نژاد نزدیک است، اعلام کرد که در روز قدس اتفاقی نخواهد افتاد و خواست به نوعی از ارزش و اعتبار حضور مردم در حمایت از جنبش سبز بکاهد. هم‏چنین بگوید که «چیزی نیست، ما آماده‏ی برخورد هستیم». اما هیچ نوع تهدیدی به معنای رایج آن در جمهوری اسلامی‏، نکرد.

حال باید منتظر بود که حرف‏های آقای خامنه‏ای زمینه‏ی چه نوع واکنش‏هایی خواهد شد. اگر بیایند چهارچوب مشخص کنند که اگر در روز قدس مثلا، هرکس شعاری غیر از مرگ بر اسراییل بدهد یا رایت دیگری برافرازد، به عنوان دشمن با او برخورد می‏کنیم، طبیعتا می‏تواند روی میزان مشارکت تاثیر داشته باشد.

ولی با توجه به پیش‏بینی‏هایی که شده، گمان می‏کنم جمعیت بسیار انبوهی شرکت خواهند کرد. چون نماز عید فطر را هم با انتقال آن به دانشگاه از مردم گرفتند، این مساله می‏تواند یک نقطه‏ی مهم زورآزمایی بین مردم و نظام باشد.

به همین دلیل، من هنوز اعتقاد دارم که حرف‏‏های آقای خامنه‏ای، مقدمه‏ای است برای مؤخره‏ای که باید منتظر آن باشیم.

آقای خامنه‏ای در بخشی از سخنان خود از جدایی دین و سیاست نیز صحبت کرد و گفت: «از خطرات جدایی دین از سیاست، جدا شدن اخلاق از سیاست است». این گفته‏ی ایشان در حالی است که هروز ابعاد تازه‏تری از موضوع تجاوزها در زندان‏های ایران مشخص می‏شود و بحث در مورد آن وسیع‏تر می‏شود. فکر می‏کنید ایشان چنین موضوعی را در جمهوری اسلامی که به این شکل بی‏سابقه دارد مطرح می‏شود، نادیده می‏گیرد؟

دایره‏ی خودی‏های آقای خامنه‏ای هر روز تنگ‏تر شده‌است و به منبعی غیر از آقای وحید یا آقای اصغر حجازی و کسانی که به ایشان خبر می‏دهند، ندارد. وقتی فرمانده‏ی سپاه می‏آید و می‏گوید: «آقای خاتمی نقشه‏ی براندازی ولایت فقیه را داشته» و یا «آقای موسوی خویینی‏ها گفته‌است پیروزی موسوی باعث شکست ولایت فقیه خواهد شد»، خیلی طبیعی است که آقای خامنه‏ای در اوهام و تصوراتی که برایش بافته‏اند غرق شود و اصلا باور نکند تجاوزی صورت گرفته‌است.

دیدار ایشان را با دکتر روح‏الامینی و حرف‏هایی که در این دیدار رد و بدل شد را اگر در نظر بیاورید، آقای خامنه‏ای هنوز صحبت از بیماری محسن می‏کند. در حالی که دهان خرد شده‏ و دنده‏های شکسته‏ی محسن، گواه شکنجه‌است.

این است که ایشان وقتی از این مسایل صحبت می‏کند، انگار از دنیای دیگری می‏گوید و خبر ندارد. یا اگر خبر دارد، چنان چه در قتل‏های زنجیره‏ای نشان داد، می‏گوید کار دشمن و بیگانگان است و همان روایتی را که آقای جعفری، آقای جوانی و دیگران برایش نقل می‏کنند، می‏پذیرد.

متاسفانه آقای خامنه‏ای در همین نطق امروز خود نشان داد که خیلی از واقعیت‏های جامعه دور است. یعنی ایشان در حالی از اخلاق صحبت می‏کند که در جمهوری اسلامی آن‏چه مطرح نیست، اخلاق است و روز به روز دست‏یاران و پایوران ایشان در تعرض به مردم، مبانی اخلاقی نه فقط اسلامی و دینی، بلکه اخلاقی که ایرانی منتسب به آن بود و باعث تمایز ایرانی در بین ملل دیگر بود را بیشتر زیر پا می‏گذارند و می‏شکنند.

این نشانه‏ی ناآگاهی و دور شدن یک رهبر از واقعیت‏ است و اشاره‏ای که آقای دکتر سروش در نامه‏ی به یاد ماندنی‏‏اش خطاب به آقای خامنه‏ای دارد، اشاره‏ای گویا و واقعی است به این که آقای خامنه‏ای اصلا در اوهام دارد زندگی می‏کند و با واقعیت هیچ سروکاری ندارد.

تاثیر بین‏المللی صحبت‏های آقای خامنه‏ای را چگونه ارزیابی می‏کنید؟ به ویژه در ارتباط با فن‏آوری هسته‏ای ایران و این که ایشان تاکید کرد ایران در این زمینه استوار می‏ماند؟

ایشان تکلیف مذاکرات آینده را روشن کرد. کما این که در همان پیشنهادات جمهوری اسلامی، کم‏ترین اشاره به برنامه‏ی اتمی شده‌است.

جمهوری اسلامی بر این باور است که به معنای واقعی در منطقه آشوب ایجاد کرده‌است. بر این باور است که در یمن، عراق، لبنان که دولت نتوانست تشکیل شود، در افغانستان که میان آقای کرزی و دکتر عبدالله عبدالله درگیری است، در فلسطین که فتح و حماس با هم به توافق نرسیدند، نفوذ دارد و بر این اساس، در پیشنهاداتش می‏گوید: من حاضرم بنشینم و دانه دانه‏ی این مشکلات را با شما حل کنم، ولی…». این «ولی» را که می‏گوید، یعنی: «بپذیرید که من یک قدرت اتمی هستم و غنی‏سازی را ادامه بدهم».

این است که آقای خامنه‏ای همان موضع را دارد تاکید می‏کند که اگر کسانی زمانی فکر کرده‏اند میان ایشان و آقای احمدی‏نژاد در مواضع اختلافی وجود دارد، بدانند چنین نیست و رییس جمهوری منصوب وی منعکس کننده‏ی نقطه‏نظرات ایشان است.