دومین جشنواره‌ي فیلم‌های ایرانی در سان‌فرانسیسکو

پژمان اکبرزاده

ایالت کالیفرنیا در آمریکا سالهاست که بزرگترین جامعه‌ی‌ مهاجر ایرانی را در خودش جای داده است. ولی فعالیت‌های ایرانیان در این شهر برای شناساندن فیلم‌های ایرانی مدت کوتاهی است که به شکل جدی دنبال می‌شود. در ماه مه امسال، جشنواره‌ی فیلم «نور» در لس‌آنجلس سومین دوره‌ی فعالیت خود را پشت سر گذاشت؛ کمی پس از آن، جشنواره‌ی فیلم «فرهنگ» در این شهر آغاز به کار کرد و در شمال کالیفرنیا هم از سال گذشته جشنواره‌ی فیلم‌های ایرانی در سانفرانسیسکو پایه‌گذاری شد.

این جشنواره در روزهای ۱۹ و ۲۰ سپتامبر در بنیاد هنر سانفرانسیسکو دومین دوره‌ی کاری خودش را تجربه می‌کند، با نمایش ۱۲ فیلم از ایران یا فیلمسازان ایرانی در کشورهای دیگر.

موضوع اصلی دوره‌ی دوم جشنواره‌ی فیلم‌های ایرانی در سانفرانسیسکو، «زنان ایران» و یا «زنان فیلمساز ایرانی‌»اند. گوهر خیراندیش، هنرمند سینمای ایران هم در یکی از برنامه‌های جشنواره حضور دارد که در پی نشست گفت‌وشنود با او، فیلم «بانو» با بازیگری وی و کارگردانی داریوش مهرجویی به نمایش درمی‌آید. فیلمی که در سال ۱۳۷۰ خورشیدی (۱۹۹۱ میلادی) در ایران ساخته شده است. درباره‌ي دومین دوره‌ی جشنواره‌ی فیلم‌های ایرانی در سانفرانسیسکو با سعید شفا، پایه‌گذار و هماهنگ‌کننده‌ی برنامه‌های جشنواره گفت‌وگویی داشتم:

سعید شفا: دلیل اصلی برگزاری این جشنواره برمی‌گردد به ده سال پیش. زمانی که ما جشنواره‌ی بین‌المللی «تیبران» را در شمال سانفرانسیسکو احداث کردیم. تعداد زیادی فیلم ایرانی از سراسر دنیا توسط فیلمسازان ایرانی می‌آمد و همیشه از من سوال می‌شد «با وجود این که ایرانی هستی، چرا هیچ‌وقت به فکر ایجاد جشنواره‌‌ی فیلم‌های ایرانی نیستی؟»

از راست به چپ:‌سعید شفا، شیرین نشاط، سیامک شفا

در سال گذشته پس از چندسال بالاخره تصمیم گرفتیم این کار را انجام بدهیم. به چند دلیل: یکی این که در سالیان اخیر نام ایران همیشه به‌ عناوین گوناگون برده می‌شد و همیشه در وسایل ارتباط جمعی آمریکا جریانات سیاسی با مردم قاطی می‌شد. همچنین تعداد زیادی از ایرانیانی که الان اینجا زندگی می‌کنند، پس از انقلاب در اینجا متولد شده‌اند. اینها دیگر تقریباً رابطه‌ای با ایران یا با فرهنگ خودشان ندارند. هرچند که پدر و مادرشان ممکن است ایرانی باشند، ولی از فرهنگ خودشان زیاد چیزی نمی‌دانند. با احداث این جشنواره در واقع کمکی خواهد بود به آنها که از طریق فیلم، که یک زبان بین‌المللی‌ است، بتوانند از راه صدا و تصویر بیشتر با زبان فارسی و فرهنگ خودشان آشنایی پیدا کنند.

در سال گذشته که شما برای نخستین‌‌بار جشنواره را برگزار کردید در سانفرانسیسکو، چقدر فکر می‌کنید به هدفهایی که در ذهن داشتید رسیدید؟

برای ما خیلی شگفت‌انگیز بود؛ به دلیل این که هیچ نوع تبلیغی در مورد جشنواره نشد و بیشتر از راه ایمیل و گفتن به دیگران بود. یعنی یک نفر که می‌شنید، به دیگران می‌گفت و همین طور به افراد دیگر. ارتباط خیلی خوب بود و همین باعث دلگرمی ما شد که این (جشنواره) را به طور مستمر ادامه بدهیم.

جشنواره‌ی امسال چه تفاوتهای اصلی یا عمده‌‌ای کرده با جشنواره‌ا‌ی که شما سال گذشته برای نخستین‌بار برگزار کردید؟

موضوع جشنواره‌ی امسال درباره‌ي خانم‌های ایرانی است و فیلمسازان زن ایرانی. تعدادی از این فیلم‌ها که امسال نشان خواهیم‌ داد، در مورد مسایل زنان است؛ مانند صیغه، تعدد همسر و مسایل دیگر. همچنین تعدادی از فیلم‌هایی که انتخاب شده‌اند، توسط خانم‌ها چه در ایران و چه در خارج ساخته شده‌اند.

آیا دلیل خاصی داشت که امسال این موضوع را انتخاب کردید برای جشنواره؟

نقش خانم‌ها در جامعه‌ ایران همیشه متأسفانه زیاد مورد قدردانی قرار نگرفته است. زنان همیشه پیشگام در همه‌ي جریانات اجتماعی و غیراجتماعی در ایران بوده‌اند. ما احساس کردیم که این وظیفه‌ی ما است که از راه فیلم یا جشنواره، یک قدردانی از خانم‌های ایرانی شده باشد. این تصمیم را گرفتیم و خوشحال هستیم که این کار را بالاخره انجام دادیم. چون من حتا سالیان پیش می‌خواستم که در همین جشنواره‌ی «تیبران»، که یک جشنواره‌ی بین‌المللی است، این کار انجام بشود. ولی خوشبختانه از طریق فستیوال فیلم‌های ایرانی این موضوع برگزار شد.

الان ایرانی‌ها به‌ویژه در داخل ایران، دورانی بحرانی را می‌گذرانند و اوضاع کشور بسیار ملتهب است. این در کار شما تأثیری داشته است و در فضای جشنواره‌ی امسال؟

به دلیل این اتفاقاتی که در چندماه اخیر حادث شد، نمی‌توانست. چون برنامه‌ی ما تقریباً از پیش آماده شده بود یا تقریباً در حال اتمام بود. اتفاقاً از من پرسیده بودند «از جریان‌های اخیر داخل ایران فیلمی هست؟»
فرصتی نبوده که اصلاً فیلمسازی در این مدت کوتاه فیلمی بسازد. ولی در سال آینده اگر فیلمی ساخته بشود و برای ما ارسال بشود، حتماً این کار را خواهیم کرد.

از داخل ایران هم با شما تماسی گرفته می‌شود؟

بله، تعداد زیادی از فیلم‌هایی که نشان می‌دهیم از ایران است. فیلم‌هایی که انتخاب می‌کنیم تنها فیلم‌هایی نیستند که در ایران ساخته شده‌اند یا توسط ایرانی‌ها ساخته شده‌اند. فیلم‌هایی هستند که توسط فیلمسازان خارجی درباره‌ی ایران ساخته شده‌اند.

سال گذشته تماشاچیان جشنواره‌ی شما را بیشتر چه گروهی تشکیل می‌دادند؟ بیشتر ایرانیانی بودند که در ایران متولد شده بودند و بعداً مهاجرت کرده بودند به آمریکا، یا این که نسل دومی‌ها بیشتر بودند؟

از هردو و به‌ویژه تعداد زیادی از آمریکایی‌ها آمدند به این فستیوال که فیلم‌های ایرانی را ببینند و با وضعیت ایران یا با فرهنگ ایران آشنایی پیدا کنند. البته نسل دومی‌ها هم زیاد آمدند به فستیوال. امسال هم امیدوار هستیم که آنها دوباره در این فستیوال شرکت کنند. در واقع هدف ما بیشتر، آنها هستند و غیرایرانی‌هایی که در این منطقه زندگی می‌کنند که با فرهنگ، تاریخ، زبان و هنر سینمای ایران آشنا بشوند، یا با ایرانیانی که در خارج از ایران فیلم می‌سازند.

هزینه‌ی برگزاری این جشنواره از کجا تأمین می‌شود؟

هزینه‌اش از راه پشتیبانی‌های مالی است و جذب آگهی. مقداری هم کمک از جشنواره‌ی «تیبران» که حدود ده سال است برگزار می‌شود و یکی از موفق‌ترین جشنواره‌های دنیا است.

شما هیچ پیش‌بینی می‌کنید که زمانی این جشنواره به استقلال مالی دست پیدا کند؟

امیدوار هستیم. من خیلی مایل هستم که این جشنواره از تعداد روزهایی که الان هست بیشتر بشود و به رتبه‌ای برسد که بتواند در جامعه‌ی اینجا و جامعه‌ی ایرانی آمریکا مورد ثمر واقع بشود، از راه زبان فیلم که خب همان طور که گفتم یک زبان بین‌المللی است و همه می‌توانند از یک راه، راه تصویر و صدا، به نحوی از آن بهره‌مند بشوند.

ایرانیان مقیم شمال کالیفرنیا فکر می‌کنید به چه شکل و از چه راهی می‌توانند مؤثر باشند در تدوام پیدا کردن حرکتی مانند حرکتی که شما در جشنواره‌ی فیلم‌های ایرانی در سانفرانسیسکو دنبال می‌کنید؟

آمدن به همین فستیوال خودش کمک زیادی خواهد بود. بعد پشتیبانی از آن از راه دعوت از دیگران به این جشنواره باعث دوامش خواهد شد. امیدواریم این موضوع عملی باشد. این جشنواره متعلق به تمام ایرانی‌ها است. متعلق به تمام کسانی است که در این منطقه در جامعه‌ی آمریکایی زندگی می‌کنند و امیدوار هستیم که به خاطر تفاوتی که دارد با جشنواره‌ی مشابه‌اش این موضوع را در نظر بگیرند و از آن حمایت کنند.