«شرایط امروز، یک مبارزه‌‌ی پنهان را ایجاد کرده است»

پژمان اکبرزاده

کیانوش سنجری، در سن ۱۷ سالگی در جریان تظاهرات دانشجویی در اعتراض به تعطیلی روزنامه «سلام‌» در حادثه کوی دانشگاه تهران بازداشت شد و چندین ماه در بازداشت انفرادی به سر برد.
به مناسبت دهمین سالروز ۱۸ تیر با کیانوش سنجری گفت و گو کرده‌‌ام.

رویدادها و ناآرامی‌هایی که الان در ایران در این چند هفته‌ی اخیر به‌وجود آمده است، مخصوصاً آن بخش دانشجویی‌اش، چه شباهت‌ها و چه تفاوت‌هایی با رویدادهای ۱۸ تیر دارد‌؟

یکی از تفاوت‌های عمده‌اش این است که در جریان ۱۸ تیرماه این جنبش دانشجویی بود که آغازگر ماجرا بود. روزنامه‌ی سلام بسته شد، دانشجوها در کوی دانشگاه تهران اعتراض کردند. و بعد گروهی از مردم از قشرهای مختلف به آن پیوستند که البته سرکوب شد.

اما در جریان اعتراضات اخیر که به نتایج انتخابات بود، فقط دانشجویان نبودند که اعتراض کردند. از قشرهای مختلف بودند. کارگران، دانش‌آموزان، دانشجویان و حتا زنان و مردان کهنسال. پس عمومیت این اعتراضات اخیر بسیار فراگیرتر از اعتراضات کوی دانشگاه بود.

شباهتی هم که داشت این بود که تیرماه سال ۷۸ کوی دانشگاه مورد هجوم نیروهای لباس شخصی قرار گرفت و بعد پلیس آمد و به بازداشت دانشجویان مبادرت کرد. این بار هم در جریان اعتراضات اخیر گروهی از لباس‌ شخصی‌ها، همان‌طور که در گزارش آقای علی ترابی، رییس کمیسیون پیگیری حوادث اخیر هم ذکر شده است، گروهی از لباس‌شخصی‌ها به کوی دانشگاه حمله کردند.

خیلی از دانشجوها را کتک زدند، اتاق‌ها را تخریب کردند و بعد همان نیروهای لباس شخصی دانشجوها را بازداشت کردند و تحویل نیروهای پلیس دادند. به گفته‌ی دانشجوها حدود صد نفر بازداشت شده‌اند. این طور که اخبارش منتشر شده است، این‌بار این دانشجوهای بازداشت‌ شده را به زیرزمین وزارت کشور بردند. در سال ۷۸ هم بسیاری از دانشجوها البته در دوران اصلاحات در وزارت اطلاعات در بازداشتگاه توحید مورد شکنجه قرار گرفتند که شرح شکنجه‌هایشان را برخی از آن‌ها مثل باطبی، محمدی‌ها، لهراسبی، دلدار و دیگران در همان سال‌ها منتشر کردند.

کیانوش سنجری

آیا هیچ تأثیری از آنچه در تیرماه سال ۷۸ به‌وجود آمد در این ناآرامی‌های اخیر می‌بینید‌؟ یا این‌که فکر می‌کنید این حرکتی که در این هفته‌های اخیر به‌وجود آمده است، یک حرکت کاملاً مستقل بوده و نمی‌شود با وقایع ۱۸ تیر ارتباطش داد‌؟

اتفاقی که در درون جنبش دانشجویی سال ۷۸ افتاد، نقطه‌ عطفی در جنبش دانشجویی به سمت بالندگی و شکوفایی بود و باعث شد که اولاً پس از سال ۷۸ هژمونی احزاب اصلاح‌طلب، هژمونی احزاب از جنبش دانشجویی برداشته بشود. دوماً دانشگاه و دانشجوها کم کم روند استقلال از حکومت را در پیش گرفتند.

پیش از این جنبش دانشجویی وامدار حاکمیت بود. منابع مالی‌اش از طرف حاکمیت تأمین می‌شد. ولی کم کم سیاست استقلال از حاکمیت و سیاست عدم سهم‌خواهی از قدرت را پیش گرفتند. یعنی در سال ۷۸ و پیش از آن در انتخابات لیست انتخاباتی می‌دادند، ولی رفته رفته استقلال از حاکمیت و عدم سهم‌خواهی از قدرت باعث شد جنبش دانشجویی هم البته آسیب‌ ببیند.

چون دفتر انجمن‌های اسلامی را بستند و بسیاری از نشریات تعطیل شد و خیلی از دانشجوها بازداشت شدند. ولی اکنون در این سال‌ها جنبش دانشجویی در غیاب احزاب مدعی حقوق بشر و دموکراسی پرچمدار مبارزات (آزادی‌خواهانه) بود. هرجا که حقوق بشر نقض می‌شد، این دانشگاه بود که اعتراض می‌کرد و این باعث شد که در مسایلی که بعد از انتخابات پیش آمد دیگر کل جامعه به این مسایل اعتراض بکند و جنبش دانشجویی هم یکی از اجزای این اعتراض‌کنندگان بود. متفاوت از سال ۷۸ که این دانشجویان بودند که تمام هزینه‌ها را می‌پرداختند.

در مقایسه با تیرماه ۷۸، نقش دانشجویان را در اعتراضات اخیر ایران چه طور می‌بینید؟

راستش به خاطر این‌که می‌دانستند دانشجویان قصد خواهند داشت به این روند تقلب گسترده‌ی انتخابات اعتراض بکنند و بسیاری از آن دانشجویان هم جزو ستادهای انتخاباتی بودند و از دو کاندیدای اصلاح‌طلب حمایت می‌کردند، از همان روز اول از دانشجویان زهرچشم گرفتند که به کوی دانشگاه حمله کردند و صد نفرشان را بازداشت کردند که خیلی‌هاشان را شکنجه کردند.

بعد از آن هم به منازل بسیاری از فعالین دانشجویی یورش بردند که خیلی از آن‌ها دیگر خانه نرفتند. وقتی با دوستانم صحبت می‌کنم، خیلی از آن‌ها به خاطر این فضای رعب و وحشت و این سرکوبی که ایجاد شده است، به خانه‌هایشان برنگشتند و احساس کردند شاید منازل فامیلشان یا دوستانشان یا بستگانشان امن‌تر هست.

الان دایره‌ی سرکوب به وزرا و معاونین آقای خاتمی هم رسیده، چه برسد به دانشجویان. یعنی حکومت با بیرحمی مطلق با معترضین برخودر می‌کند. ولی شاید بشود گفت که این شرایط یک حالت زیرزمینی و مخفی را ایجاد کرده است.

یک مبارزه‌‌ی پنهان را ایجاد کرده است که دیگر مانند گذشته از برخی از فعالان دانشجویی، بیانیه‌های آنچنانی در مورد مثلاً مراسم هجده تیرماه نبینیم. اما بدون نام‌های بزرگ، بدون نام‌های برجسته‌ی فعالان دانشجویی گفته شده است که برای هجده تیرماه بیایید‌‌، به‌عنوان مثال، نگذاریم صدای این اعتراضات خاموش بشود و حاکمیت احساس برنده ‌شدن در این رقابت نابرابر را در خود ایجاد بکند.