«تماس جنسی، بیشترین موارد جدید ایدز در ایران»

پژمان اکبرزاده

سال ۱۳۶۶ بود که اولین مورد ایدز در کودکی شش ساله که مبتلا به هموفیلی بود، در ایران گزارش شد. از آن روز تا کنون ۲۱ سال می‌گذرد و آمارها حکایت از گسترش روزافزون ایدز دارند.

در همین رابطه با دکتر مینو محرز، رييس مركز تحقيقات ايدز ايران گفت و گو کرده‌ام.

الان آمار روی ۱۸‌هزار تا است و تخمین ما هم بین ۸۰ هزار تا ۱۰۰ هزار نفر است. علت این‌که در همه جای دنیا فاصله دارد، بر حسب سیستم بیمار‌یابی است، یعنی ما توانسته‌ایم تا امروز ۱۸ هزار بیمار را کشف کنیم ولی حدس می‌زنیم حدود ۸۰ هزارتا موجود باشد که بقیه را نتوانستیم کشف کنیم.

می‌توانید مقداری دقیق‌تر این حدس را برای‌مان بگویید؟

این حدس بر پایه‌ی علمی‌ است. یک‌سری نرم‌افزارهایی هست که سازمان جهانی بهداشت و یو‌ان‌ایدز (UNAIDS) می‌دهد، یک‌سری معیارها را در آن می‌گذارند و بعد این آمار در‌می‌آید. آمارها همین جوری نیست.

معیارها چه چیزهایی هستند؟

مثلاً افرادی که در معرض خطر هستند. بیشتر، میزان حداقل و حداکثر معتادان تزریقی و حداقل و حداکثر افرادی را که بیشتر رفتار پرخطر دارند در ایران می‌خواهد.

چنین آمارهایی می‌خواهد که در نرم‌افزار می‌گذاریم و آمار تخمینی‌اش درمی‌آید. همیشه همه جای دنیا برای ایدز یا عفونت HIV، دو آمار می‌دهند، یکی آماری که کشف شده است، یعنی تست مثبت تایید شده و دیگری آماری است که تخمین زده می‌شود. با معیارهایی که ما داریم توانستیم این‌ مقدارش را کشف کنیم.

در آمارهای تازه‌ منتشر شده، در مورد راه‌های شیوع این بیماری در ایران اشاره شده که عنصر جنسی نقش خیلی پررنگ‌تری پیدا کرده است. شما با این موضوع موافق هستید یا فکر می‌کنید همچنان معتادان تزریقی بیماران اصلی هستند؟

برنامه‌های کاهش آسیب، از این یکی دو سال اخیر، فوق‌العاده خوب عمل کرده است. به خصوص چند سالی است که شروع شده است، بنابراین در طیف جدید معتادان تزریقی‌مان خیلی خیلی کم داریم.

بیشتر موارد جدید‌مان از طریق تماس جنسی است که در کشورهایی که شیوع در مقابل معتادین در جامعه بالا می‌رود‌، همیشه این انتظار می‌رود که بعداً روی موج سوم برود که انتقال جنسی است.

با توجه به این نتیجه‌ای که الان در ایران به دست آمده‌، چه راه‌هایی برای جلوگیری از گسترش آن در نظر گرفته می‌شود‌؟

بهترین روش آموزش از طریق رسانه‌ها، آموزش‌ها، پررنگ‌تر و شفاف‌تر در مدارس، آموزش و پرورش و دانشگاه‌ها و مشاوره با افرادی که در معرض خطر هستند، است.

مردم باید آگاهی پیدا کنند که مراجعه کنند. ما در سراسر ایران حدود ۱۸۰ مرکز مشاوره بیماری رفتاری در سراسر ایران داریم که جوان‌ها و افراد می‌توانند مراجعه کنند و در آنجا مشاوره بشوند و اگر لازم باشد مجانی تست بشوند.

دکتر مینو محرز، رييس مركز تحقيقات ايدز ايران / عکس:‌ دانشگاه علوم پزشکی تهران

مردم چقدر به این مراکز می‌آیند‌؟

اگر آگاهی داشته باشند خیلی مراجعه می‌کنند. مثلاً یک مرکز در بیمارستان خودمان داریم که میزان مراجعه خوب است.

ولی وقتی آگاهی نداشته باشند جایی نمی‌روند. باید به طور مستمر آگاهی داده بشود‌، آن آگاهی مستمر از سوی رسانه‌ها هنوز خیلی خوب انجام نمی‌شود.

فکر می‌کنید دلیل آن چیست؟

شاید عدم آگاهی خود مسوولین و نگرش منفی باشد. ولی دارد بهتر می‌شود و رسانه‌ها خیلی بهتر همکاری می‌کنند.

امیدواریم این مسأله بهتر و بهتر بشود و مردم بتوانند آگاهی پیدا بکنند و به جای وحشت بی‌مورد در مورد این بیماری، حقایق را بدانند و دنبال راه پیشگیری صحیح و حفظ خودشان بروند.

شما مانعی هم برای این اطلاع‌رسانی‌ها می‌بینید، یا این‌که فکر می‌کنید احتیاج به زمان است؟

کمی عدم آگاهی مشکل‌زاست. چون باید راجع به مسایل جنسی صحبت بشود، صحبت کردن شفاف راجع به مسایل را خیلی راحت نمی‌دانند. در حالی که به نظر می‌آید می‌شود به راحتی راجع به این مسایل صحبت کرد و هیچ بیٌن شرعی در مقابلش وجود ندارد.

شاید نگرش منفی مسوولین باشد که فکر می‌کنند صحبت راجع به این مسایل باعث ترویج بیشتر این مطلب و رواج مسایل جنسی می‌شود در حالی که این‌جور نیست. آگاهی اگر مستمر و صحیح باشد، به جای این‌که گمراه کننده باشد، می‌تواند راهنمایی‌کننده باشد.

شما تلاش‌هایی را که نهادهای پزشکی و بهداشتی برای جلوگیری از گسترش این بیماری می‌کنند‌، قاطع و جدی ارزیابی می‌کنید یا این‌که فکر می‌کنید باید جدی‌تر برخورد کنند؟

آن‌ها هم نیاز به آموزش بیشتر دارند. برای این‌که نگرش همه کارکنان مراکز بهداشتی نگرش مثبتی نیست و هنوز خیلی‌ها از پذیرش این بیماران وحشت دارند.

آن‌ها هم باید یاد بگیرند چگونه خودشان را حفظ بکنند، بیشتر روی‌شان کار شود تا بتوانند آن بیماران را پذیرا باشند و این‌که خطر خیلی مهمی برایشان ندارد.

از بابت تبادل تجربیاتی که کشورهای دیگر برای جلوگیری از گسترش بیماری دارند، هیچ ارتباطی بین نهادهای علمی و پزشکی ایران با بقیه کشورها در این زمینه هست‌؟

بله. به خصوص برای آموزش دادن بین کشورهای همجوار، ایران، پیشگام است. چون وضع پیشگیری آن‌ها از ما خیلی عقب است و وظیفه‌مان است که به آن‌ها آموزش بدهیم.

از تجربیات کشورهای دیگر هم استفاده می‌کنیم، کشورهای غربی که این بیماری را کنترل کرده‌اند که با فرهنگ خودمان بتوانیم از آن آموزش‌ها استفاده بکنیم.

در روز جهانی مبارزه با ایدز، هیچ قدم بزرگی در ایران برداشته شده یا می‌بینید که در این زمینه بیشتر صحبت شود و تلاش برای اطلاع‌رسانی بیشتر انجام بشود؟

امسال خیلی خوب بود. تمام ارگان‌های دست‌اندرکار باید باشند و همکاری بکنند، در روز جهانی ایدز همه مسوولین فوق‌العاده با نگرش مثبت‌ صحبت کردند و عملاً هم می‌بینیم که همکاری‌هایشان شروع شده است.

وزارت رفاه حمایت اجتماعی از این بیماران را خیلی خوب آغاز کرده است. نیروی انتظامی و ستاد مبارزه با مواد مخدر در امر کاهش آسیب، بی‌نظیر عمل می‌کند.

ایران، الگویی شده که سازمان بهداشت جهانی، این را در بروشوری چاپ کرده و به تمام کشورهای منطقه برای آموزش کاهش آسیب ارسال کرده است.

آموزش‌ و پرورش الان مطالبی را تهیه کرده که جزو درس تدریس می‌شود. این‌ها خوب است ولی کمی دیر بوده است.امسال همکاری و نگرش مثبت مسوولین را خیلی بهتر دیدم که خوشحال‌کننده بود.

بیمارانی که در ایران به ایدز مبتلا شده‌اند و وضعیت بحرانی دارند در بیمارستان‌ها و مراکز بهداشتی بستری هستند، این‌ها چه وضعیتی دارند، به آن‌ها به طور کامل رسیدگی می‌شود و یا این‌که از آن‌ها وحشتی وجود دارد‌؟

البته هنوز همه بیمارستان‌ها به راحتی این بیماران را قبول نمی‌کنند. ولی الان خیلی بهتر شده است. در بیمارستان خودمان در بخش عفونی دانشگاه تهران از اول مریض‌ها را می‌خواباندیم، این مشکل وجود ندارد.

مریض‌ها تمام مدت بستری می‌شوند و از آن‌ها پرستاری می‌شود. در سطح ایران، خیلی جاها بستری می‌شوند و خرج بستری و هزینه‌شان کاملاً مجانی است و وزارت بهداشت پرداخت می‌کند. داروها هم مجانی در اختیارشان قرار می‌گیرد.