هاتف: « افتخار می‌کنم که جزو انقلاب بودم»

پژمان اکبرزاده

هاتف برای من و فکر می کنم خیلی از بقیه بچه‌هایی که پس از انقلاب به دنیا آمده‌اند یادآور ویدئوهایی نوروزی سال‌های 2-1371 باشد. دورانی که ترانه‌های شاد هاتف حسابی گل کرده بود و در هر مهمانی و عروسی آنها را می شنیدیم. هاتف پس از آن شهرت یکباره، چند سالی برای ما ناپدید شد تا سه-چهار سال پیش که دوباره او را از شبکه‌های ایرانی لوس‌آنجلس دیدیم.

اینبار اما هاتف با هاتفی که در آن سالها دیده بودیم متفاوت بود. خواننده‌ي جوانی که با پیراهن سفید و کراوات‌های رنگی، ترانه های شش و هشت می خواند جای خود را به مرد میانسالی داده بود که ترانه‌هایش بیشتر از اوضاع و احوال امروز جوانان ایرانی متاثر شده است.

شگفت انگیزتر زمانی بود که دریافتیم او خواننده‌ي سرود «الله الله»، یکی از محبوب‌ترین سرودهای دوران انقلاب در ایران است. سرودی که هر سال در زمان سالگرد انقلاب، از تلویزیون دولتی ایران پخش می‌شود.

خود هاتف اما مدت کوتاهی پس از همان انقلاب، ایران را ترک کرد و برای همیشه در آمریکا ماندگار شد.

برای هاتف، مانند بسیاری از ایرانیان هم نسل‌اش، اضافه شدن بر سال‌های زندگی در غربت، با فاصله گرفتن‌اش از ایران رابطه‌ای معکوس داشته است. او اکنون در میانسالی، بیشتر از ایران می خواند، بیشتر به ایران می اندیشد و حتا جاکلیدی‌اش، نشان «ایران ایر» بر خود دارد.

جالب است بدانیم که در این روزها نسبت به سرودی که در دوران انقلاب و در سن پانزده سالگی خوانده چه حسی دارد. انقلابی که خود او در پی آن، ناگزیر به ترک ایران شده است. با او گفتگویی کردم درباره‌ی فضای روزهای انقلاب و اینکه چطور در آن سن، «الله الله» را خواند.

هاتف

هاتف: پیش از انقلاب من خیلی دوست داشتم در زمینه‌ی موسیقی فعالیت کنم. این برخورد کرد به دوران انقلاب. توسط دوستی آشنا شدم با آقایان علی درخشان و مسعود هوشمند که سازندگان این ترانه بودند و تصمیم گرفتیم این کار را ضبط کنیم. پس اینکه کار ضبط شد، آن را به رادیو بردیم و آنجا شورای رادیو کار را تصویب کرد. این به خاطر استعداد شگرف بنده نبود. زمانی بود که پخش موسیقی پاپ، از رادیو و تلویزیون منع شده بود و این احتمالا فرصتی بود که موسیقی پاپ، دوباره از رادیو و تلویزیون پخش شود.

شما پیش از آن، ساز یا آواز را شروع کرده بودید؟

بله من در دوران دانش‌آموزی، در اردوهای رامسر، در مسابقات هنری آموزش و پرورش شرکت می‌کردم. اغلب هم انتخاب می‌شدم و ما را به اردوی هنری می‌فرستادند. آنجا با چند موزیسین آشنایی پیدا کردم. بعد هم در کاخ‌های جوانان آن زمان، برنامه‌های هفتگی اجرا می‌کردم. شب‌های شعر و موسیقی بود و عمدتا جوانانی که علاقه به کارهای هنری داشتند، آنجا ثبت نام می‌کردند و گروه تشکیل می‌دادند.

در سن 15 سالگی که شما این سرود را اجرا کردید، چه حسی داشتید با خواندن این کار؟

می‌دانید، این موضوع توامان شده بود با شور ملی. یک شور انقلابی که آن زمان سراسر کشور را فرا گرفته بود. یعنی یک حرکت 20 میلیونی را شاهدش بودید. بعد هم برخورد دولت آن زمان با مردم و به هر صورت جوانانی که جان باختند، به آدم حسی می‌داد مانند یک وظیفه. یک حالتی که خب، آدم سهیم می‌شد در این حرکت.

هیچ وقت حس قهرمانی به شما دست داد از بابت خواندن این کار؟

نه. هرگز. خب، چون جوان بودم، اینکه صدای خودت را از آنتن بشنوی، حس عجیبی داشت. حالتی که خارج از بدن خودت، خودت را می‌بینی. این متفاوت است با اینکه شما کار را ضبط کرده باشید و از ضبط گوش کنید. وقتی از آنتن پخش می‌شود و گوش می‌کنید، خب حس می‌کنید یک جمعیت در حال گوش دادن هستند با شما. آن یک حس عجیبی است که باید تجربه کنید حتما.

آن موقع کسانی که می‌دانستند شما این سرود را خوانده اید، وقتی با شما برخورد می‌کردند چه واکنشی داشتند؟

اغلب مثبت و خوب بود. آنهایی که من را نمی‌شناختند، باورشان نمی‌شد چون من خیلی ریز و کوچک بودم یعنی جثه‌ی نحیفی داشتم آن زمان. البته بعدها با ورزش کوهنوردی و کشتی آزاد و فوتبال، به جثه‌ی ما هم افزوده شد و دیگر کسی خرده نمی‌گرفت! ولی خب، برخورد که می‌کردند، باورشان نمی‌شد که این کار که از رادیو و تلویزیون سراسری پخش می‌شود مربوط است به این آقا کوچولو.

شما چه مدت پس از انقلاب، برای همیشه ایران را ترک کردید؟

پس از انقلاب، باخبر هستید که جنگ اتفاق افتاد و دوباره این حس در همه وجود داشت که باید دفاع می‌کردیم از کشور. من به خدمت وظیفه رفتم و در آنجا شش ماهی را در آبادان و منطقه بودم. پس از پایان خدمت، یک سال و اندی دیگر در ایران بودم و حدودا سال 1983..

یعنی 1362 .

بله. 1362، دیگر ایران را برای ادامه‌ی تحصیل ترک کردم و مقیم آمریکا شدم.

دلیل ترک ایران، تنها ادامه‌ی تحصیل بود؟

یکی ادامه تحصیل بود. دلیل دوم آن خب، فعالیت محدود بود. فعالیت باید در خط و مسیر ترویج انقلاب و این مسائل بود. یعنی شما آزادانه نمی‌توانستید هر کاری که دوست دارید را ضبط کنید.

و شما می‌خواستید همچنان به عنوان خواننده فعالیت داشته باشید در ایران؟

بله ضمن اینکه برای ادامه‌ی تحصیل آمدم؛ دوست داشتم که خواندن را هم ادامه بدهم. آمریکا مرکزی بود برای کارهای هنری ولی حالا متاسفانه بدنام شده لس‌آنجلس. آن زمان این شکلی نبود.

پس از اینکه به آمریکا آمدید، هیچ وقت دیگر به ایران برنگشتید؟

نخیر، چون کارهایی که من اینجا اجرا کردم، به نظر به مذاق دولتیان خوش نیامده و خبر دارم که دوست ندارند که بنده برگردم.

چه مدت طول کشید پس از انقلاب که این فکر برای شما به وجود آمد که در آن سیستم نمی‌توانید ادامه فعالیت داشته باشید و باید از ایران بروید؟

من فکر می‌کنم شاید درست یک سال پس از انقلاب. این انقلاب تنها از جنبه‌های اجتماعی، اقتصادی و سیاسی نبود، ضمن اینکه این جنبه‌ها را داشت، یک انقلاب فرهنگی هم بود. یعنی مردم آشنا شدند با فرهنگ اسلام و در واقع تسلیم شدند. مقابله با دین را شاید فکر کردند که یک گناه کبیره است و نمی‌دانم چه حسی بود که همه‌ی ما، یک نوعی سر تعظیم فرود آوردیم در برابر این حرکت و دگرگونی. فکر می‌کنم روشنفکران و هنرمندان، سریع این مساله را حس کردند. همچنین دانشگاهیان و فرهنگیان. به یاد دارم درست یک سال پس از انقلاب، آقای تورج نگهبان، ترانه سرای خوب‌مان، ترانه‌ای نوشتند به نام «زندانی» که شرح حال یک زندانی بود که پس از انقلاب دستگیر شده بود و در زندان در انتظار اعدام بود. این ترانه، هرگز اجازه‌ی ضبط و پخش نگرفت و تعداد زیادی کار از آثار حرفه‌ای دوستان آن زمان: اسفندیار منفرد زاده، ایرج جنتی عطائی، شهیار قنبری و خیلی از دوستان خواننده مانند داریوش، ابی و ... کارهایشان توقیف شد و اجازه فعالیت نداشتند. هنوز نمی‌دانستیم واقعا چه سرنوشتی در انتظار ماست. این بود که حس کردیم دیگر امکان فعالیت نیست و مجبور شدیم حتی برای فعالیت هنری هم که شده، جای دیگری را انتخاب کنیم.

الان، چقدر با داخل ایران در ارتباط هستید؟

من اخبار را مدام می‌خوانم و با دوستانی که لطف می‌کنند و با من در تماس هستند تبادل نظر می‌کنم. مسائل ایران را دنبال می‌کنم به هر صورت از طریق اینترنت و اخبار. حس می‌کنم که شخصیت من در ایران شکل گرفته بود به لحاظ اجتماعی در همان 16 – 17 سالگی. به همین دلیل هنوز حس می‌کنم که بخش عمده‌ی کاراکتر من متعلق به ایران است. با وجود اینکه سال گذشته، سالی بود که اقامت من در غربت از سال های اقامتم در ایران بیشتر شد. حس خاصی است. شما سن خود را اگر تقسیم کنید می‌بینید که بیشتر آن در خارج بوده ولی با این وجود من هنوز خودم را جزو ایران می‌دانم و امیدوارم که همیشه در ارتباط نزدیک باشم با جوانان داخل ایران.

ارتباط شما با ایران بیشتر از طریق اخبار و اینترنت است یا اینکه مستقیما هم با داخل کشور در ارتباط هستید؟

مستقیماً منظورم این است که از طریق ایمیل‌ها و پیام‌هایی که دوستداران کارهای من، برایم می‌گذارند. ارتباط دیگری ندارم. یک عده از هنرمندان، بچه‌های سینما، با من در تماس هستند.

این تصویری که از دور از ایران به شما ارائه می‌شود، چه حسی در مورد ایران به شما می‌دهد؟ فکر می کنید ایران چه تفاوت‌هایی کرده با آن ایرانی که شما از آن خارج شدید؟

خب، پیشرفت‌هایی که در زمینه‌های گوناگون بوده را نمی‌شود انکار کرد ولی باید یک چیزی را هم در نظر گرفت؛ پیشرفت‌هایی که هندوستان، چین و کشورهای بلوک شرق داشتند، این یک حرکت جهانی بوده است. یعنی نمی‌توانیم بگوییم که اگر دولت قبلی بود، شاید همانجا می‌ایستاد. این را نمی‌توانیم عنوان کنیم. چه بسا اگر دولت قبلی هم بود، با زمان حرکت می‌کرد و خدا می‌داند پیشرفت‌هایش تا چه اندازه‌ای می‌بود. ولی درد ما متاسفانه از این است که آزادی‌های اجتماعی‌مان می‌لنگد و دلیل خاصی برای آن نمی‌بینم. من دلیل قدغن بودن موسیقی پاپ غربت را نمی‌فهمم. الان موسیقی‌ها و کارهایی که در ایران ضبط می‌شود، اگر در کنار کارهای ضبط شده در آمریکا بگذارید می‌بینید که خیلی غربی تر است. ولی خب، اجازه‌ی فعالیت دارند. من نمی‌دانم که چه صیغه‌ای است که بعضی از ارگان‌های داخل، اجازه‌ی فعالیت‌های هنرمندان خارج از کشور را صادر نمی‌کنند. این واقعا باعث دل آزردگی بخشی از جامعه است.

در این سال‌های طولانی که در خارج از ایران زندگی می‌کنید، نگاه شما نسبت به انقلاب ایران چه دگرگونی‌هایی پیدا کرده؟

من فکر می‌کنم که انقلاب ایران، حرکت خیلی بزرگی بود در تاریخ ما و اگر آزادی‌های سیاسی به صورت واقعی و نه شعارگونه، داده بشود؛ می‌تواند بسیار درخشان و زیبا برای کشور باشد.

از چه بابت معتقدید که حرکت بزرگی بوده؟ از چه جنبه‌هایی؟

اگر آزادی در انتخابات و در مسائل مختلف داده بشود، می‌توانید رای بدهید. این یک حقی است که در زمان گذشته نداشتیم. شما می‌توانید رای بدهید، می‌توانید مقامات را عوض کنید، می‌توانید اظهار نظر کنید در یک جمهوری. این است که اگر به معنای واقعی این آزادی داده بشود، آزادی سیاسی به مردم داده شود، به نظر من می‌تواند کشور شکوفا بشود در هر زمینه‌ای.

اگر با همین آگاهی‌های فعلی‌تان، برگردید به گذشته فکر می‌کنید چاره‌ی وضعیتی که در ایران بودید، انقلاب بود یا اینکه گزینه‌های دیگری بود که می‌شد به آنها فکر کرد؟

من فکر نمی‌کنم گزینه‌ی دیگری به جز انقلاب در مقابل سیستم پادشاهی وجود داشت. یعنی اگر شما می‌خواستید که به یک دموکراسی برسید، فکر می‌کنم چاره‌ای جز انقلاب، نبود. ولی متاسفانه این انقلاب دچار یک نوع مسائلی شد، مانند فرایض دینی. اینجا هم اگر در غرب توجه داشته باشید برای جدایی کلیسا از حکومت بسیار ارزش قائل هستند و معتقدند دین نباید در حکومت دخالت کند.

الان حدود سه دهه از انقلاب می‌گذرد و شما هم به خاطر شرایطی که در ایران و در پی همان انقلاب به وجود آمد، در غربت زندگی می‌کنید. آیا هیچ وقت حس گناه به شما دست داده از اینکه آن سرود را در زمان انقلاب خواندید و الان هم هر وقت سالگرد انقلاب می‌شود، در ایران آن سرود را پخش می‌کنند؟

هرگز. برای اینکه من همانطور که عرض کردم، به انقلاب معتقد بودم و هنوز هم هستم. معتقدم که ما باید به یک دموکراسی برسیم و من فکر می‌کنم این یک مسیری است و قیمتی است که داریم برای آن پرداخت می‌کنیم. اتفاقا خیلی احساس غرور می‌کنم که جزو مسیر این انقلاب بودم.

در آلبوم‌های اخیرتان، مسائل اجتماعی ایران در برخی از ترانه‌های شما منعکس است. ولی برخلاف کارهای سیاسی یا نوستالژیک که معمولاً کارهایی جدی هستند؛ شما این مسائل را با ریتم‌های شاد و پر تحرک بیان می‌کنید. فکر می‌کنید اینطور بیان کردن این مسائل، تاثیر آنها را بیشتر می‌کند؟

یکی دو تا از کارها حالت بحر طویل دارد. بحر طویل در فرهنگ ما، فرهنگ عامه و مردمی، بیشتر جواب می‌دهد تا اینکه به ویژه الان یک کار سنگین سیاسی باشد. هرچند که در آلبوم‌های من، کارهای سنگین سیاسی هم فراوان هست. مانند همین آلبوم تازه من، آهنگ «تراژدی»، «ستاره در سقوط». در آلبوم‌های گذشته هم همینطور. من جوابی که از کارهای سنگین سیاسی گرفتم، به من این را دیکته کرد که کارهای بحر طویل، بیشتر در ذهن عامه می‌نشیند و مردم را به فکر فرو می‌برد. آن ریتم شش و هشت هم، به قول معروف جزو ریتم‌هایی هست که خیلی از کارهای موسیقی ما در آن ریتم ضبط شده است و فکر می‌کنم کارایی و کاربرد آن بیشتر بود، با توجه به ایمیل‌هایی که از دوستان داشتم.

پیوند مرتبط
تارنمای رسمی هاتف