«دوست دارم برای همه بخوانم و نه فقط برای زنان»

پژمان اکبرزاده

روز شنبه 8 مارس 2008، افسانه صادقی، خواننده ایرانی مقیم آلمان به بهانه روز جهانی زن، کنسرتی در شهر آخن اجرا خواهد کرد. این کنسرت در واقع بخشی از برنامه‌ای است که کانون رهاورد در روز جهانی زن در این شهر برپا می‌کند و در آن، فیروزه نهاوندی (رییس بنیاد علوم اجتماعی دانشگاه بروکسل) هم سخنرانی خواهد کرد.
صحبت‌های افسانه صادقی را درباره برنامه شنبه شب در آخن می‌خوانیم:

برنامه‌ای که در آخن اجرا می‌شود، یک پروژه‌ای است به نام تانگوی شرقی که کاری است متفاوت از کارهایی که من تاکنون کردم که درواقع من موسیقی تانگو را، قطعاتی از آهنگساز معروف آرژانتینی به نام پیاسولا را انتخاب کردم و روی اینها، کلام فارسی نوشتم و یک بخش دیگر آن را به زبان اسپانیایی می‌خوانم.

تعدادی هم از همان ترانه‌هایی که در سی دی رز سپید است که از یک موسیقی بین‌المللی استفاده شده با کلام فارسی با اجرای باز کاملا متفاوتی در این پروگرام اجرا خواهیم کرد.

کارهایی که اجرا می‌کنید با تمرکز روی موضوع زن هستند. متن‌های آنها با اجرایی که در روز جهانی زن اجرا می‌شود هم زن است؟

نه. اصلا اینطوری نیست. این اتفاقی بوده و اینکه حالا کانون رهاورد و یا هر جریان دیگری هم که بود در روز زن یا غیر از روز زن، این مد نظر من بوده و به این دلیل تداخل داشته با چنین روزی و من خوشحال هستم که به عنوان یک زن ایرانی در یک چنین روزی این امکان به من داده شده و من فکر نمی‌کنم.

من کارم در آلمان است و متاسفانه خیلی کمتر برای شنونده ایرانی برنامه داشتم. بیشتر از طریق سازمان‌های آلمانی که برنامه‌گذاری می‌کنند، کنسرت‌های من اجرا می‌شود. چون به زبان‌های آلمانی، ایتالیایی، اسپانیایی اجرا کردم و کارم بوده و کار اپرایی اجرا شده این است که کمتر پیش آمده که واقعا برنامه‌ریزی و برنامه‌گذاری از طریق سازمان‌ها و جریانات ایرانی یا کسانی باشند که برنامه‌گذار ایرانی باشند و من جزو معدود برنامه‌هایی است که شرکت می‌کنم و خوشحالم که این امکان داده شده است.

روز جهانی زن، چه ایده‌ای به شما می‌دهد به عنوان یک هنرمند در زمان اجرا؟ فکر می‌کنید باید روزی خاص با این عنوان باشد یا اینکه فکر می‌کنید برای مرد و زن فرق نمی‌کند؟

من شخصا به هر حال متاسفم که هنوز در دنیا این شرایط است که باید با نام اینکه مبارزه کرد برای تساوی حقوق بین زن و مرد و در این جهت حرکت کرد و کارهایی را کرد که خیلی از زن‌ها، سازماندهی و برنامه‌ریزی می‌کنند و در جهت گرفتن حقوق‌شان حرکت می‌کنند. ولی آن چیزی که مهم است این‌ست که برای من آزادی و حقوق بشر برای زن و مرد، مفهوم خیلی کلی‌تری دارد. اینکه بتواند یک شرایطی ایجاد بشود که در دنیا که همه انسان‌ها بتوانند از حق و حقوق انسانی و برابر بهره‌مند باشند.

در نتیجه در جوامعی مثل جامعه ما، این حقوق، این‌طور که پیدا است باید با جنگیدن و تلاش‌های بسیاری به آن رسید. خب، طبیعی است من به عنوان یک زنی که در کار هنر هستم و در این عرصه کار می‌کنم، می‌دانم در حق زن دارد اجحاف می‌شود و این حق از یک زن به عنوان یک حق طبیعی و انسانی از او گرفته می‌شود.

به عنوان کسی که کار هنری می‌کند و صدای او اگر که به جایی برسد، بتوانم کاری بکنم در این زمینه، این پشتیبانی و حمایت را می‌کنم ولی معنای آن این نیست که به یک جریان فکری یا سیاسی مشخص حتی فقط به عنوان زن و مبارز زن یا چنین چیزی باشد، من خیلی فراتر از اینها می‌بینم و فکر می‌کنم در این دنیا به همان اندازه که زن‌ها حتی تحت یک شرایط ویژه حقوقی و مشکلات اجتماعی هستند؛ مردها هم به نوعی دیگر تحت یک فشارهایی هستند که اینها درواقع برای زن مضاعف است و خب متاسفانه همچنان در دنیا وجود دارد.

فکر می‌کنید به عنوان یک خواننده زن، چه نقشی می‌توانید ایفا کنید در تلاش‌هایی که می‌شود برای حقوق زنان؟

من یک نوعی فکر شده و برنامه‌ریزی شده حرکت نمی‌کنم. من در درجه اول خودم را یک هنرمند می‌دانم و متعلق به عموم مردم. حالا نمی‌خواهم تفاوت بگذارم بین زن یا مرد، ولی مسلما جایی که نابرابری است و تساوی حقوق وجود ندارد، شاید به این شکلی که آدم کار را اجرا می‌کند به هر حال به عنوان یک هنرمند که زن هست و کار هنری می‌کند، زن‌ها بخواهند از این به عنوان یک امکانی که می‌توانیم به این طریق صدایی را به جایی یا کسی برسانیم، استفاده بکنیم.

ولی من هیچ نمی‌خواهم این موضوع را دسته‌بندی کنم و مشخص بگویم به این دلیل و اینطوری می‌خواهم کار بکنم که برای زن‌ها یا برای مردها یا یرای این جریان یا برای آن جریان باشد. فکر می‌کنم وظیفه هنرمندها سنگین‌تر باشد که در جهت و مسیر آزادی و مسیری که انسان بتواند به این رهایی از درون برسد. حالا این می‌تواند مرد یا زن باشد و این را به دنیایی تبدیل کرد که دنیای پر از عشق و تفاهم و من آرزوی قلبی‌ام است که به آنجا برسد. حالا اینکه بخواهم مشخصا بگویم در این یا آن جهت حرکت می‌کنم، فکر شده نیست. چیزی که کلی است این است که در این مسیر حرکت می‌کنم.

من رسانه‌های آلمانی را که چک می‌کردم، وقتی که شما برنامه‌هایی داشتید که در رسانه‌ها منعکس شده، همیشه اشاره کردند که شما از ایران هستید. به عنوان یک خواننده ایرانی چه برخوردی با شما می‌کنند؟ یعنی اصلا هیچ وقت ملیت شما برای آنها مهم بوده است یا اینکه صرفا کار برای آنها مهم است؟

صرفا کار مهم است. به هر حال برای آنها جالب است که به عنوان زن شرقی، به هر حال صدای من رنگش و نوع کارم، همیشه سعی کردم یک تفاوتی تا جایی که کار اپرایی خواندم؛ از حس و تم شرقی در صدایم استفاده بکنم و این را به عنوان یک پوئن مثبت با من برخورد شده، همانطور که با یک خواننده اروپایی برخورد می‌شود.

منتها اینکه من بارها گفتم که خیلی متاسفم که هنوز در جامعه ما، زن حق اینکه بتواند در حضور عموم آزاد کار اجرا کند و بخواند را ندارد. این به نوعی گرفتن این امکان از زنان است که این موضوع یک نوع نابرابری است. این حق طبیعی و انسانی زنان است که جلوی این کار گرفته می‌شود. و خب مسلما برای من قابل درک نیست و نمی‌توانم بفهمم. ولی متاسفانه در جامعه ما هست.

در ایران الان وضعیت به‌طوری است که خوانندگان زن مجاز هستند که برای شنوندگان زن، برنامه اجرا کنند. هیچ‌وقت برای چنین برنامه‌هایی از شما دعوت شده که به ایران سفر کنید؟

نه.

اگر از شما دعوت کنند، خواهید رفت؟

نه.

چرا؟

من امیدوارم یک روزی به ایران برگردم که بتوانم نه فقط برای یک جامعه زنان برنامه اجرا کنم، بلکه برای همه مردم.

با خانم فریبا از کانون رهاورد درباره سازماندهی برنامه این برنامه نیز گفت‌وگو کردم:

سازماندهی این برنامه فقط از طرف کانون رهاورد بوده، ولی ما از نظر مالی و از نظر تامین جا، یکی از طرف شهرداری حمایت می‌شویم و یکی دیگر هم از طرف «کارگاه فرهنگ‌ها» کار حمایت می‌شویم. از لحاظ مالی و تامین مکان. ولی از نظر سازماندهی و برنامه ریزی خود برنامه، این فقط کانون رهاورد بوده.

برنامه‌هایی که روز هشت مارس تدارک دیدید، به چه موضوعاتی توجه داشتید در زمان سازماندهی آن؟

مهم‌ترین مساله ما، انعکاس فعالیت فعالان زن و یا حتی مرد در ایران بوده است. به خصوص شعار ما حمایت از کمپینی است، کمپین یک میلیون امضاء که الان در ایران جریان دارد. مهم‌ترین مساله‌ای که ما مطرح خواهیم کرد، این است و مساله اعتراض به نقض قانونی حقوق زنان که در ایران انجام می‌گیرد. مساله حق طلاق، مساله حضانت فرزندان، مساله سن ازدواج، مساله اجازه شوهر برای خارج شدن از کشور و تمام این مسائلی که وجود دارد. این مهم‌ترین انگیزه ما بوده است برای برگزاری این روز.

افرادی که در این برنامه شرکت خواهند کرد، به چه شکل است؛ آزاد است برای عموم یا اینکه شما افرادی را دعوت کردید به‌طور خاص؟

نخیر. دعوت عمومی به عمل آمده است و پوسترهای آن هم پخش شده است. برنامه‌ها به دو زبان فارسی و آلمانی اجرا می‌شود. سخنرانی داریم که به زبان فارسی است ولی هم‌زمان به آلمانی هم ترجمه می‌شود و کنسرت خانم افسانه صادقی که به هر دو زبان می‌خوانند.

موزیک و برنامه رقص هم داریم. منشی‌ها هم به دو زبان صحبت می‌کنند، هم به زبان فارسی و هم به زبان آلمانی. درواقع مخاطب ما هم ایرانی‌هایی هستند که در آلمان زندگی می‌کنند و یا کشورهای مجاور و هم آلمانی‌هایی که اینجا زندگی می‌کنند.

فکر می‌کنید چقدر آلمانی‌ها استقبال بکنند و در برنامه شما شرکت کنند؟

با توجه به اینکه ما از طریق شهرداری آخن هم حمایت شدیم و از طرف کارگاه فرهنگ‌ها و با توجه به تبلیغ زیادی که شده و ما به روزنامه‌ها هم این را فرستادیم و حتی به تلویزیون هم فرستادیم، فکر می‌کنیم که استقبال خوبی خواهد شد. چون موضوع سخنرانی هم یکی از موضوعات روز اینجاست. درواقع زن در کشورهای اسلامی و در ایران.

فکر می‌کنید برنامه‌ای را که برگزار خواهید کرد، چقدر تاثیر داشته باشد در آن اهدافی که شما برشمردید برای برگزاری برنامه؟

یکی اینکه ما سعی می‌کنیم در طول برنامه حتی‌الامکان امضاء جمع کنیم و اینها را هم خواهیم فرستاد برای کمپین یک میلیون امضاء و بخش دیگر آنکه انعکاس فعالان زن در ایران است که ما سعی می‌کنیم در حد توان خودمان این مسائل را انعکاس بدهیم و به گوش آلمانی‌ها و ایرانی‌ها برسانیم و به هر حال سهمی در بازتاب این مسائل و در حمایت از این مسائل داشته باشیم.