پاسخی به نیاز پارسی‌زبانان مقیم هلند

پژمان اکبرزاده

فایل شنیداری

ایران‌شناسان دانشگاه لیدن (Leiden) در هلند؛ اصغر سید غراب ، گابریل ون دن برگ و کارشناس ارشد، ماریون ون زوتفن، یک فرهنگ پایه‌ي فارسی – هلندی با بیش از 13.000 درآمد (مدخل) تهیه کرده‌اند.

این فرهنگ که به سفارش انتشارات کویست Quist تهیه شده در روز چهارشنبه، 14 نوامبر در شهر لیدن رونمایی می‌شود.

در هلند حدود شصت و پنج هزار فارسی‌زبان (سی هزار ایرانی و سی‌وپنج هزار افغان) زندگی می‌کنند.

بر پایه‌ي بیانیه‌ي دانشگاه لیدن، این فرهنگ هم برای فارسی امروزی و هم برای متون ساده‌ي کلاسیک قابل کاربرد است. در بیانیه افزوده شده: «فارسی نه تنها زبان رسمی ایران بلکه افغانستان و جمهوری تاجیکستان در آسیای مرکزی است. علاوه بر این، فارسی در بخش‌هایی از ازبکستان، ترکمنستان، پاکستان، عراق و امارات متحده عربی نیز صحبت می‌شود... در سده‌های هفدهم و هجدهم، اشعار پارسی مانند گلستان سعدی در هلند بسیار مورد استقبال بوده است. پس از آن در سده‌ي هفدهم، یک فرهنگ پارسی – لاتین توسط خولیوس نگاشته شد که بسیار کارآمد بود. ارتباط زبان هلندی با زبان فارسی را به خوبی می‌توان با مقایسه فهرستی از واژگان مشاهده کرد. واژه‌ي هلندی ‘Dochter’ در زبان فارسی به معنی دختر، ‘moeder’ به معنی مادر و ‘ster’ به معنای ستاره است.»

دانشگاه لیدن پیشینه‌ای کهن در مطالعات زبان فارسی داراست. نخستین فهرست واژگان پارسی توسط فرانسیکوس رافلنگیوس، استاد زبان عبری و نخستین ناشر زبان عربی در هلند در سال 1584 میلادی تهیه شد.

درباره‌ي فرهنگ تازه‌ي فارسی-هلندی با آقای اصغر سید غراب صحبت کردم و در ابتدا از دلایل تمایل انتشارات Quist برای سفارش این فرهنگ پرسیدم.

اصغر سید غراب، مدیر بخش فرهنگ و زبان فارسی در دانشگاه لیدن

اصغر سید غراب: یکی از دلایل مهم این بود که لغت‌نامه‌ي خوب و مطمئن فارسی-هلندی نداریم. به همین خاطر حدود دو سال پیش انتشارات Quist به ما مراجعه کرد. در ابتدا به ما گفتند که یک لغت نامه‌ی پنج هزار واژه‌ای می‌خواهند؛ لغات ریشه‌ای فارسی که آن‌ها را به هلندی ترجمه کنیم و برای کاربرد ایرانی‌ها و افغانی‌ها در هلند باشد.
مشکلی که وجود داشت این بود که ما آمار واژگان فارسی را نداریم که مثلاً بیشترین لغاتی که در زبان فارسی استفاده می‌شود چیست. ما آماری داریم از حدود ۱000 واژه فارسی که بیشتر از همه استفاده می‌شوند اما در بررسی‌ها متوجه شدم ما روزمره از واژه‌های بسیاری استفاده می‌کنیم، در روزنامه‌ها یا در مطالب سیاسی، ورزشی و اقتصادی که در آن ٱمار نیامده است. به همین خاطر شروع کردم به گردآوری واژگان و با کمک دیگر فرهنگ‌های فارسی، فارسی به آلمانی یا فارسی به انگلیسی. بدین ترتیب توانستیم 14000 واژه‌ی ریشه‌ای را به هلندی برگردانیم و با اصطلاحات گوناگون و یک سری ضرب‌المثل در این واژه‌نامه بیاوریم.

عمده‌ترین تفاوتی که این فرهنگ تازه با فرهنگ‌های فارسی-هلندی قبلی دارد در چیست؟

من نقدی در رابطه با آن فرهنگ نوشتم که چند سال پیش در مجله‌ «گردون» چاپ شد. مهم‌ترین ایرادی که به این واژه نامه‌ها به طور کلی می‌شود گرفت این است که ترجمه‌ها آنطوری که باید مفهوم‌های فارسی را پوشش نمی‌دهند و این ایراد بزرگی‌است برای یک واژه‌نامه. یعنی شما وقتی یک واژه‌نامه را نگاه می‌کنید دست‌کم می‌خواهید بدانید که معنی یا تعریف یک واژه، چه پیش‌پاافتاده، چه فلسفی، چیست. برای شناخت واژه‌ای که آن را نمی‌شناسیم نخستین قدم، نگاه کردن به فرهنگ‌های گوناگون مانند فرهنگ دهخدا، فرهنگ معین یا فرهنگ حسن انوری است. این‌ها را نگاه می‌کنیم تا ببینیم معنی‌اش چیست. زمانی که نگاه بکنیم به یک فرهنگ فارسی به هلندی و یک معنی به شما بدهد که نمی‌توانید از آن استفاده کنید واقعاً جای تاسف است.

مراسمی که در روز 14 نوامبر در شهر لیدن برگزار می‌شود توسط چه نهاد یا سازمانی برگزار می‌شود؟

خود ناشر برای نخستین بار برنامه‌ای در نظر گرفته و می‌خواهد این لغت‌نامه را به عموم ایرانی‌ها و هلندی‌هایی که به زبان فارسی علاقه دارند بشناساند.

افراد خاصی در این مراسم شرکت خواهند کرد؟

یک سری از استادان دانشگاه لیدن در این محفل خواهند بود و دانشجویان زبان فارسی. عموم مردم هم می‌توانند بیایند.

* * *

مراسم روزنمایی فرهنگ پایه‌ي فارسی – هلندی روز 14 نوامبر در ساعت 13 در نشانی زیر برگزار خواهد شد:

de Grote Beer, Rembrandtstraat 27, Leiden

پیوند به صفحه‌ي فرهنگ فارسی‌ـ‌هلندی و مراسم رونمایی در تارنمای دانشگاه لیدن