«اثبات» نقش مثبت ایران در افغانستان؟

پژمان اکبرزاده

فایل شنیداری

محمود احمدی‌نژاد، دیروز، سه شنبه، برای یک دیدار رسمی راهی افغانستان شد. سفارت ایران در کابل یکی از اهداف این سفر را تقویت روابط ایران و افغانستان اعلام کرده است. درباره‌ی این سفر با اکبر زیوری، روزنامه‌نگار و مدیر تارنمای پیمان ملی [افغانستان] در لندن گفت‌وگویی کردم و از پرسیدم، از نگاه وی، «تقویت» روابط دو کشور به چه معناست؟

اکبر زیوری

من فکر می‌کنم در درجه‌ی اول، منظور از «تقویت»، ابهام‌زدایی از روابط دو کشور باشد که در فضای بین‌المللی خلق شده یا یک نوع تاکیدی باشد بر ادامه‌ی همکاری. زیرا روابط ایران و افغانستان از زمان سقوط طالبان، واقعاً در سطح اقتصادی و حتا در سطح سیاسی روابط خوبی بوده است. بنابراین وقتی می‌گوییم «تقویت روابط»، در شرایطی‌ست که شک و شبهاتی در فضای بین‌المللی ایجاد شده درباره‌ي روابط افغانستان و ایران؛ به‌ویژه پیمان استراتژیکی که در سال ۲۰۰۵ افغانستان با آمریکا امضا کرد یک نوع تاکیدی‌ست که در حقیقت سیاست بی‌طرفی سنتی افغانستان همچنان ادامه دارد. ایران هم با حسن‌نیت به این قضایا می‌نگرد و تبلیغاتی که [می‌شود] در مورد روابط افغانستان ایران و بعضی دخالتهایی که ایران احیاناً در امور داخلی افغانستان می‌کند، اتهاماتی‌ست که از سوی بعضی رسانه‌های خارجی زده می‌شود. می‌خواهم بگوییم که این اتهامات در روابط سنتی ایران و افغانستان تاثیری نداشته است.

به‌تازگی به‌ويژه از طرف ایالات متحده و بریتانیا بحث پشتیبانی ایران از طالبان، بیش از پیش مطرح شده است. شما ارتباطی بین این موضوع و سفر رییس جمهور ایران به افغانستان می‌بینید؟

فکر می‌کنم چندان هم بی‌ارتباط نباشد ولی در عین‌حال محدودکردن کل این سفر به این اظهارات هم تحلیل صحیحی نیست. به این معنا که [حدوداً] هفته‌ی پیش، زمانی که آقای کرزای با آقای بوش در کمپ دیوید دیدار کردند، مشخصاً اختلاف نظری میان آنها در مورد ایران به‌وجود آمد. آقای کرزای اعلام کرد که ایران واقعاً همکاری و مشارکت سازنده‌ای در افغانستان دارد، در حالی که آقای بوش اعلام می‌کرد شواهدی وجود دارد که سلاح‌های ایرانی در افغانستان کشف شده است و ایران نقش غیرسازنده‌ای در افغانستان بازی می‌کند. این یک اختلاف نظر بسیار اساسی میان دو متحد استراتژیک، یعنی افغانستان و آمریکا در مورد ایران است. بنابراین سفر آقای احمدی‌نژاد به کابل شاید به‌نوعی چند روز پس از این اظهارات ضد و نقیض، تایید‌کننده‌ی اظهارات آقای کرزای باشد که روابط ایران و افغانستان، روابط خوبی بوده است. اما از طرف دیگر نباید فراموش کرد که این سفر آقای احمدی‌نژاد در قالب یک سفر منطقه‌ای است، مانند [سفرهای] دیگرشان به ترکمنستان و قرقیزستان. از این دیدگاه اگر بررسی کنیم، تلاش ایران برای تقویت روابط منطقه‌ای خودش در شرایطی‌ست که آمریکا سعی می‌کند ایران را ایزوله کند و در سطح جهانی به انزوای سیاسی و اقتصادی بکشاند. بنابراین این سفر آقای احمدی‌نژاد را می‌توان جست‌وجو برای یافتن چشم‌اندازهای جدید سیاسی و اقتصادی در سطح منطقه‌ای قلمداد کرد.

همانطور که گفتید، رییس جمهور افغانستان قبلاً به نقش مثبت ایران در افغانستان اشاره کرده بود ولی مدتی پیش، جورج بوش در یک کنفرانس خبری گفت ایران باید «ثابت» کند که در افغانستان نقش مثبتی داشته است. فکر می‌کنید ایالات متحده چطور از این بابت اطمینان حاصل می‌کند؟ یعنی چطور به قول رییس جمهور این کشور ایران باید ثابت کند که نقشی مفید و «مثبت» در افغانستان داشته؟

جورج بوش وقتی می‌گوید ایران باید «ثابت» کند، شاید گوشه چشمی به تابلوی منطقه‌ای ایران و نقش ایران در منطقه، یعنی در جنگ عراق، هم داشته باشد. چون در همان شرایط، مذاکرات ایران و آمریکا بر سر مسایل عراق هم جریان داشت که آقای بوش این حرفها را عنوان می‌کرد. بنابراین وقتی آقای بوش می‌گوید ایران باید «ثابت» کند که یک عنصر سازنده است، برای این است که آنها اعلام کردند ایران یک عنصر غیرسازنده در صلح و ثبات منطقه‌ای است. شاید منظورشان این هم باشد که در عراق و در آن مذاکرات دوجانبه‌ای که جریان داشت، ایران یک مقدار به اصطلاح سازش‌هایی بکند و با سیاست آمریکا در آنجا خودش را همسو کند. اینکه چگونه ثابت بکند برمی گردد به مسایل و سیاست‌هایی که آمریکا خیلی روشن در افغانستان اعلام کرده است مانند مبارزه با تروریسم، پیشبرد امور دموکراسی و اتهاماتی که وارد کرده‌اند، [دال بر اینکه] سلاح‌های ساخت ایران در افغانستان پیدا شده است که ایران هم گفته است، سلاح‌های ایرانی در دوران جهاد یا در دوران طالبان از طرف جبهه‌ی متحد مخالف طالبان در افغانستان وجود داشته است. این باید روشن بشود که این سلاح‌ها مربوط به چه دوره‌ای است. اولاً این از طریق مطبوعات امکان‌اش نیست، یعنی برخورد مطبوعاتی با حضور سلاح‌های ایرانی در افغانستان یک برخورد سازنده‌ای نیست. این را سفیر ایران در کابل چندی پیش اعلام کرد. ایشان آمادگی خودشان را اعلام کردند که ما حاضر هستیم شماره‌ی سریال این سلاح‌ها را بررسی کنیم و ببینیم که در چه زمانی وارد افغانستان شده است. پس بنابراین راه‌های گوناگونی برای ثابت کردن این مسئله وجود دارد که آن سلاحهای ادعایی، در چه زمانی وارد افغانستان شده است. دوم اینکه آیا دولت ایران مستقیماً به این امر ارتباط دارد یا قاچاقچی‌های بین‌المللی مواد مخدر و تسلیحات هم فعال هستند و بالاخره از کانال‌های غیردولتی هم ممکن است این سلاح‌ها تهیه بشود. از طرف دیگر اتهاماتی وارد شده است که گویا ایران در مسایل سیاسی، یعنی از بعضی جناح‌های سیاسی در افغانستان پشتیبانی می‌کند . این امر در حد اتهام باقی مانده و تا به‌حال هیچگونه سند و شواهدی ارائه نشده است که این را واقعاً اثبات بکند. جبهه‌‌‌ی ملی‌ای که در خود افغانستان تشکیل شده هم کراراً این ادعا را رد کرده‌اند و خواسته‌‌اند اگر سندی در این موارد وجود دارد اعلام شود. بنابراین اینکه واقعاً ایران چگونه باید «ثابت» کند و برداشت آمریکا در این مورد چیست، من فکر می‌کنم باید زمینه‌ی منطقه‌ای روابط آمریکا و ایران را هم در نظر بگیریم.

فکر می‌کنید در سفر محمود احمدی‌نژاد به افغانستان بیشتر مسایل سیاسی و بین‌المللی مورد بحث خواهد بود، یا اینکه اشاره‌ای به مسایل مهاجران افغان در ایران هم صورت خواهد گرفت؟

من فکر می‌کنم صددرصد در مورد مهاجران افغان در ایران هم صحبت خواهد شد. بسیار مسئله‌ی مهمی است، هم برای جانب ایرانی و هم برای جانب افغانی. نحوه‌ی برخورد با این مسئله باید بدون هیاهو و سروصداهای تبلیغاتی و سیاسی باشد. این یک مسئله‌ی انسانی‌ست، یک مسئله‌ی اجتماعی‌ست و باید کاملاً از مسایل سیاسی دور نگهداشته شود و کاملاً از دید کارشناسی به آن نگریسته شود که به چه صورت به یک نحو آبرومندانه و در عین‌حال عملی با توافق فیمابین ایران و افغانستان با کمک کمیساریای عالی پناهندگان حل شود.