هلند و جنجال عمومی برای گرایش شخصی

پژمان اکبرزاده

فایل شنیداری

نام «احسان جامی» از چند روز پیش در سر خط اخبار رادیو- تلویزیون و روزنامه‌های پرخواننده‌ی کشور هلند قرار گرفته است. وی عضو حزب کارگر و مدیر «کمیته‌ی مسلمان پیشین» در هلند است. کمیته‌ای که هدف خود را دفاع از افرادی اعلام کرده که از دین اسلام خارج شده‌اند.

احسان جامی در گفتگوهای خود با رسانه‌ها، اسلام را دینی سرکوبگر که مخالف آزادی‌های فردی‌ست توصیف کرده و با بیانی تند درباره‌ی پیامبر اسلام اظهارنظر کرده است. در هلند، چند روز پیش در خیابانی، احسان جامی مورد ضرب و شتم قرار گرفت. به گزارش روزنامه‌ی NRC چاپ هلند، احسان جامی اظهار داشته، حمله کنندگان دو مراکشی تبار و یک سومالیایی بوده‌اند.

افشین الیان، استاد دانشگاه، فیلسوف و شاعر ایرانی‌ـ هلندی که او نیز به خاطر نوشته‌های جنجال‌برانگیز درباره‌ی اسلام شهرت دارد و از مهمترین مشاوران «کمیته‌ی مسلمان پیشین»‌ است، خواستار گماردن محافظ برای احسان جامی از سوی دولت هلند شده است.

احسان جامی که بیست‌ودوسال دارد در ایران متولد شده و در سن نه‌سالگی همراه با والدین‌اش به هلند کوچ کرده است. وی عضو حزب کارگر است و در سال ٢٠٠٣ نماینده‌ی شورای شهر فوربورخ شد.

در این باره با بیژن مشاور، عضو حزب سبزها و فعال سیاسی در هلند گفت‌وگویی کردم و از او پرسیدم، واکنش گسترده‌ی رسانه‌های هلندی به این قضایا صرفاً به دلیل ضرب و شتم احسان جامی است یا اینکه این واکنش، حرکتی سیاسی‌ـمطبوعاتی‌ست تا آنچه سیاستمداران یا رسانه‌های هلندی خود متمایل به صحبت از آن هستند، از زبان یک جوان خاورمیانه‌ای بیان شود؟

احسان جامی

امر آزادی، اعتقاد به مذهب و همچنین عدم اعتقاد و پذیرش یک مذهب در جامعه‌ی هلند یک اصل پذیرفته شده است و در قانون اساسی‌شان هم قید شده است. در نتیجه این مسئله یک چیزی‌ست که اینجا می‌تواند مورد توجه قرار بگیرد، ولی برای اینکه به این مسئله بتوانیم پی ببریم بایستی برگردیم به شرایط و وضعیتی که پس از ۱۱ سپتامبر ۲۰۰۱ در اروپا و غرب نسبت به اسلام و مسلمانان پدید آمد. چون از آن به بعد، شرایط پولارلیزه‌شدنی نسبت به مسلمان‌ها در جامعه‌ی غرب به‌وجود آمد و این حس را برای اینها سعی کرد به‌وجود بیاورد که کلمه‌ی اسلام و مسلمان مترادف با تروریست است و مسلمانان و اسلام موجب عدم ثبات و به‌وجودآوردن شرایطی هستند که برخلاف منافع مردم اروپا و آمریکا است. این مسئله با حضور افرادی مانند خانم هیرشی علی، نماینده‌ی پیشین مجلس هلند، آقای پین فورتاین، یکی از افرادی که حزبی را بوجود آورده بود که دیدگاه دست‌راستی داشت و همچنین در حال حاضر آقای خیرت ویلدرس که رهبر حزب دست راستی آزادی در هلند است تشدید می‌شود. اینها مکرراً مسایلی را مطرح کرده‌اند و عملاً قصدشان این بوده تا شرایط و دیدگاهی را برای مردم هلند به‌وجود بیاورند نسبت به اسلام و مسلمانان که احساس عدم ثبات و خطر بکنند و با استفاده از همین جو، بتوانند از‌ آب گل‌آلود ماهی بگیرند و در انتخابات بتوانند بیشترین کرسی‌ها را در مجلس به‌دست بیاورند. این مسئله در نتیجه امری‌ست که در جامعه‌ی هلند شاید نسبت به کشورهای دیگر اروپای غربی قدری حادتر باشد. به‌خاطر این چند فاکتوری که گفتم، این موضوع توجه رسانه‌های اینجا را همیشه به خودش جلب می‌کند. حالا حضور فرد جوانی مانند آقای جامی و مطالبی که ایشان در ارتباط با اسلام و اعتقادات مسلمانان بیان می‌کند به این شکل توهین‌آمیز، فضای کنونی را بوجود آورده است؛ به‌ویژه واکنش چند مسلمان که ایشان را در خیابان زده‌اند و موجب شده سروصدای زیادی در جامعه‌ی هلند بوجود بیاید. نامه‌ی آقای خیرت ویلدرس، رهبر حزب دست راستی آزادی در هلند دال بر ممنوع کردن قرآن هم به این مسئله شدیداً دامن زده و در حال حاضر بحث شماره‌ی یک در جامعه‌ی هلند است که وضعیت افرادی که معتقدند به اسلام و یا معتقد نیستند، باید به چه شکل باشد؛ میزان آزادی و دامنه‌ی آن تا چه حد باید باشد.

سیاستمداران هلندی از مواضع احسان جامی چقدر پشتیبانی کرده‌اند؟

خوشبختانه بیشتر مردم هلند و همچنین سیاستمداران حاکم، در حال حاضر به نظر من شیوه‌ی درستی را انتخاب کرده‌اند. از موضع‌گیری‌های رسمی‌شان کاملاً برمی‌آید که اینها امر اعتقاد به مذهب و یا عدم اعتقاد به مذهب را امری فردی و جدا از مسایل سیاسی می‌دانند. در نتیجه این حالت جدایی دین از حکومت دقیقاً در قانون اساسی هلند قید شده است. اینها به این قانون اعتقاد دارند. در نتیجه تاکید کرده‌اند که اعتقاد به مذهب حق هر فردی است و ما هیچ وقت نمی‌توانیم آن را ممنوع کنیم. حالا این مذهب هر مذهبی می‌خواهد باشد. به‌هیچ‌وجه قابل ممنوع شدن نیست. در نتیجه موضع‌گیری بسیار صحیحی کرده‌اند و نسبت به درخواست آقای ویلدرز که قرآن را ممنوع بکنیم و کلاً هرچه مسلمان هست بریزیم توی دریا را رد کرده و گفته‌اند غیرقابل پذیرش است. از طرف دیگر، برخورد خشونت‌آمیز با آقای جامی را هم رد کرده‌ و گفته‌اند این شیوه‌ی برخورد را هم نمی‌پذیریم. درست است که ایشان شیوه‌اش غلط ا‌ست و احساسات میلیون‌ها مسلمان را جریحه‌دار می‌کند، اما این شیوه‌ی برخورد را هم قبول نمی‌کنیم. در نتیجه هر دو نوع شیوه را رد کرده‌اند و خواستار حفظ آرامش و برخورد منطقی با این قضیه شده‌‌اند. چیزی که من عملاً در جامعه‌ی هلند حس می‌کنم این است که متاسفانه یک‌سری جریانات افراطی و دست‌راستی همیشه تلاش می‌کنند آب را گل‌آلود بکنند و به نفع خودشان در این میان ماهی بگیرند.

کمیته‌ای که احسان جامی برای دفاع از مسلمانانی که از اسلام خارج می‌شوند تشکیل داده، فعالیتی هم به‌طور جدی و محسوس انجام داده یا اینکه بیشتر سروصدای رسانه‌ای داشته در هلند؟
خیر. ایشان همانطور که اطلاع دارید،‌ عضو شورای شهر هستند برای حزب کارگر. با پنج نفر قرار گذاشته بودند که در ماه سپتامبر «کمیته‌ی مسلمانان پیشین»‌ را بیایند رسماً معرفی و عرضه کنند. این کمیته هنوز رسماً معرفی نشده ولی همان‌طور که اطلاع دارید درحال ازهم پاشیده‌شدن است، چون طبق اخبار واصله‌ای که در جراید بود،‌ دو خانمی هم که قرار بود در کمیته عضو بشوند دیگر در آخرین جلسه‌ی کمیته شرکت نکردند و خودشان را کنار کشیدند. علت را هم ترس و عدم جرات مطرح کردند. در نتیجه این کمیته هنوز رسماً معرفی نشده و اینگونه که از صحبت‌ها و مسایلی که طرح شده برمی‌آید، این احتمال وجود دارد که اصلاً به آنجا نکشد که به‌طور رسمی معرفی شود. ولی یکسری افراد، گروه‌ها و جریانات دیگر یک کمیته‌ی دیگری تشکیل داده‌اند به‌نام «کمیته‌ی حمایت از کمیته‌ی مسلمانان پیشین»‌ که اینها می‌خواهند در هلند به این شکل، قدری از نظرات احسان جامی و مسلمانانی که دیگر اعتقادی به اسلام ندارند جلب حمایت کنند.

فعالیت‌های احسان جامی و به‌ويژه واکنش‌های اخیر رسانه‌های هلندی برای پوشش دادن کارهایش، فکر می‌کنید چه تاثیری گذاشته بر نگاه هلندی‌ها به جامعه‌ی مهاجر ایرانی در این کشور؟

من طبق اطلاعاتی که دارم، صحبت‌هایی که با جریان‌های گوناگون هلندی دارم و همینطور دوستان ایرانی در اینجا، استنباطم این است که در کل تاثیر منفی‌ نگذاشته است. خوشبختانه بیشتر هلندی‌ها و ایرانیان این مسئله را می‌توانند تشخیص بدهند که دیدگاه ایشان یک دیدگاه شخصی و قابل احترام است. ولی از طرف دیگر شیوه‌ی برخورد ایشان را هم نمی‌پذیرند. رد یا پذیرش دین، یک امر شخصی‌ست درجامعه‌ی هلند و کاملاً پذیرفته شده است. در نتیجه برای اکثریت مردم هلند فکر نمی‌کنم این تاثیر منفی داشته باشد. متاسفانه برخوردهای افراطی از هر دو طرف، چه از طرف هواداران این جریان یا از طرف افرادی که به اصطلاح، خودشان را مسلمان می‌دانند و برخورد خشونت‌آمیز با آقای جامی کرده‌اند،‌ این بهانه را به جریانات دست‌راستی مانند جریان آقای ویلدرز می‌دهد که تلاش می‌کنند برخوردی تند با مسلمانان و افراد خارجی در جامعه‌ی هلند داشته باشند و مردم هلندی را نسبت به حضور آنها و اعتقاداتشان بترسانند. ولی خوشبختانه چیزی که من می‌توانم استنباط کنم این است که این قضیه به این شکل میان مردم هلند وجود ندارد. سیاستمداران و مردم هلند دیدگاهشان یک دیدگاه نسبی و اصولی است و این را به حساب همه‌ی ایرانیان نمی‌گذارند.