آهنگ «زمانه» هم یک ساله شد...

پژمان اکبرزاده*

فایل شنیداری

«زمانه»، دست‌کم تا حد اطلاع من، تنها رسانه‌ی ایرانی‌ست که پیش از آغاز فعالیت، کارگاهی برای بررسی مفاهیم روزنامه‌نگاری و شیوه‌ي ارائه‌ي اخبار،‌ گزارش‌ها، گفتگوها و تحلیل‌ها در آن تشکیل شد.

گونه‌گونی‌ ایده‌ها و تنوع اندیشه‌ها در کارگاهی که به این منظور شکل گرفت، به باور من، بی‌نظیر بود. حضور شماری از روزنامه‌نگاران نسل گذشته و کنونی از برلین تا سان‌فرانسیسکو، وب‌لاگ‌نویسان و گردانندگان سا‌یت‌های پرخواننده‌ي‌ایرانی از داخل و خارج از ایران و روزنامه‌نگاران و تهیه‌کنندگان برنامه‌های رادیوی از گوشه و کنار دنیا، فرصتی درخشان فراهم کرده بود؛ به‌ویژه برای آنهایی که در پی ایجاد پیوندی میان تجربیات نسل گذشته با ایده‌های نوین رسانه‌ای بودند.



پژمان اکبرزاده (چپ)، سهند صاحب‌دیوانی (راست)، بحث «موسیقی در رادیو زمانه»، کارگاه رادیو زمانه، جولای 2006، عکس از نیک‌آهنگ کوثر

بحث ارائه‌ي موسیقی در «زمانه» هم از این گردهمایی و تبادل اندیشه طبعاً بی‌نصیب نبود. اینجا دیگر مجبور نبودی بر اساس سلیقه‌های گهگاه غیرحرفه‌ای و شخصی به موسیقی نگاه کنی؛ ‌مجبور نبودی تنها نگاه کنی کنسرت کدام گروه یا خواننده در جمهوری اسلامی کنسل شده تا به سراغ تهیه گزارشی درباره‌ي آن بروی. مجبور نبودی فقط به دنبال چند نام خاص بگردی که «حالا» در کجای دنیا کنسرت دارند. با خیال راحت می‌توانستی آنچه جای خالی ارائه‌اش را حس می‌کنی پی‌گیری کنی. می‌توانستی همه نوع موسیقی پخش کنی، بشنوی و پای صحبت آفریننده‌اش بنشینی.

ایجاد سیاستی برای آنکه چه اثری ارائه بشود یا نشود، دست‌کم برای کارهای هنری،‌بسیار زیان‌آور و خطرناک است. تنها چیزی که شاید بشود به عنوان سیاست در این زمینه برگزید،‌ سیاست برای ارائه‌ي آثار است؛ ارائه‌ي ‌آزادانه و عادلانه‌ي آثار؛ تا شاید به مرور از این رهگذر، شناخت عموم نسبت به گونه‌های هنر «موسیقی» که بحث اکنون ماست فراتر از گستره‌ي کنونی‌‌اش رود.
در سال‌های گذشته، راه‌های دسترسی بیشتر مردم ما به موسیقی چه بوده؟ با صراحت می‌توان گفت تنها دو راه؛ صدا و سیمای جمهوری اسلامی و شبکه‌های تلویزیونی ایرانی در لوس‌آنجلس. رویکرد هر دو دسته به موسیقی چنان سطحی، بازرگانی و برنامه‌پرکن بوده که مخرب‌ترین تاثیر را بر ذوق موسیقایی ایرانیان گذاشته‌اند و تصوری برای عموم پدید آورده‌اند که موسیقی تنها موسیقی پاپ است و آن هم تنها از نوع بسیار سخیف‌اش.

«زمانه» پخش برنامه‌های موسیقی خود را سال گذشته در چنین روزی‌هایی با قطعاتی از موسیقی زیرزمینی آغاز کرد. کارهایی از افراد و گروه‌هایی که عمدتاً با محدویت‌های جدی برای فعالیت در ایران مواجه‌اند.

پس از چند روز، پخش آزمایشی برنامه‌ها به دو برنامه‌ي موسیقی اختصاص پیدا کرد: برنامه‌هایی که می‌توان آنها را در این دسته‌ها رده‌بندی کرد: موسیقی کلاسیک و محلی ایران، موسیقی سمفونیک ایرانی، موسیقی کلاسیک غرب، ترانه‌های خاطره‌انگیز دهه‌های ۱۹۶۰ و ۷۰ اروپا، موسیقی ملل، موسیقی متفاوت و زیرزمینی.

بخش عمده‌ای از کوشش‌ها در زمینه ارائه‌ي موسیقی متفاوت بر دوش بابک خیاوچی، نوازنده‌ي‌ خوش‌ذوق گیتار و همکار ما در کالیفرنیا بود که تا مدتها منعکس‌کننده آثار برتر موسیقی متفاوت ایرانی بود.

در زمینه موسیقی زیرزمینی نیز مانی و شعله، از شهر زندام (Zaandam) در هلند، پی‌گیر قضایا بودند. زوج هنری موفقی که از برگزارکنندگان اصلی جشنواره موسیقی زیرزمینی ایرانی در هلند بودند. جشنواره ای که رادیو زمانه هم از پشتیبانان آن بود.

در این میان، «زمانه» میزبان شماری از موسیقی‌دانان برجسته‌ي ایرانی در رشته‌های گوناگون شد که هیچگاه صدایشان از رادیوهای ایرانی شنیده نشده بود. رحمت‌الله بدیعی، تکنواز ویلن و از استادان پیشین هنرستان موسیقی ملی در ایران، یکی از آنها بود.

دوستداران موسیقی ملل هم در «زمانه» برنامه‌های ویژهء خود را داشتند. این برنامه در دو بخش ارائه می‌شد و می‌شود؛ نخست، برنامه «موسیقی ملل» از شهزاده سمرقندی که عموماً موسیقی کشورهای همسایه‌ي ‌ایران و آسیای میانه را مورد توجه داشت. یکی از محبوب ترین برنامه‌های شهزاده در این سلسله از برنامه‌ها، برنامه ای بود که به اجرای ترانه «مرا ببوس» در کشورهای گوناگون اختصاص داشت.

دیگر برنامه‌ي موسیقی ملل در «زمانه»، «کاروان موسیقی» بود. برنامه‌ای از سهند صاحب دیوانی، تارنوار جوان و خوش‌ذوق ایرانی در آمستردام که در هر برنامه به یک گوشه از دنیا یا به سراغ یک سوژه خاص می‌رفت. از موسیقی کشورهای آسیایی و آمریکای جنوبی گرفته تا برنامه‌های اجرا شده در کافه مضراب؛ محفلی خودمانی در قلب شهر آمستردام که هرهفته میزبان برنامه‌های صمیمی از نوازندگان کشورهای گوناگون است.

تنوع دیگر در برنامه‌های موسیقی رادیو زمانه، «غربتستان» بود. جُنگی از ترانه‌های خاطره‌انگیز دهه‌های ۱۹۶۰ و ٧۰ اروپا و گروه‌های موسیقی مطرح آن دوران. برنامه‌ای از پانته‌آ، همکار «زمانه» در آلمان و نویسنده‌ي ‌وبلاگ «غربتستان».

موسیقی فیلم نیز از حوزه‌های گسترده فعالیت «زمانه» بوده است. پرویز جاهد،‌ همکار سینمایی ما در لندن عهده‌دار زحمت تهیه این برنامه شد. برنامه‌هایش موسیقی معروف‌ترین فیلم‌های تاریخ سینما را در بر گرفت، آهنگسازان موفق موسیقی فیلم را معرفی کرد به ترانه‌های برنده شده در اسکار نیز پرداخت.

علاوه بر برنامه‌سازان ثابت موسیقی در رادیو زمانه، شماری دیگر از همکاران نیز با زمینه‌های کاری گوناگون به پوشش‌دادن رویدادهای موسیقی در زمینه‌های مختلف پرداخته‌اند. از برنامه‌های پرمخاطب این گروه از همکاران، یکی گزارش و گفتگویی از داریش رجبیان درباره بازداشت رپ‌خوان‌ها در تهران بود و دیگری گزارشی از ایرج ادیب‌زاده درباره‌ي کنسرت مهسا وحدت در پاریس.

پری زنگنه، خوانندهء محبوب ترانه‌های محلی ایرانی نیز در زمان کنسرتی که در هلند داشت در گفتگو با مهدی جامی، مدیر رادیو زمانه به تفصیل از فعالیت های هنری خود سخن گفت.
برنامه‌های موسیفی در «زمانه» همچنان کمبودهای بسیاری دارد اما هنرمندان موسیقی ایران در داخل و خارج، با هر سبک و ایده همچنان در برنامه‌ها جای دارند؛ چه در برنامه‌های هفتگی و ثابت هنری و چه در برنامه‌های روزانه.

متن برنامه‌ها همراه با فایل‌های شنیداری در تارنمای زمانه در دسترس عموم است و بیشتر مطالب در تارنما‌های تخصصی موسیقی همچون «هنر و موسیقی» و «گفتگوی هارمونیک» هم بازنشر می‌شود.

شما هم اگر در موسیقی فعالید یا از رویدادهای جالب موسیقی آگاهید که از نگاه ما دور مانده ما را مطلع کنید: music@radiozamaneh.com

* مسئول بخش موسیقی رادیو زمانه