مستندی در باره کار و بیکاری در ايران

ابوالفضل عطار کارگردان فیلم مستند «کار و بیکاری» می‌گوید: «ميل به بيکاری و مفت‌خوری در روان جمعی ما نهفته است.»

وی با ساخت این مستند، به بیان مسئله بیکاری در ایران پرداخته و در پی ارائه نگاهی تازه به این معضل بزرگ اجتماعی بوده است.

عطار، هدف از ساختن این فيلم مستند را طرح مسئله بیکاری در جامعه ایران، کاوش و یافتن ریشه‌های اصلی آن بدون یک نگرش صرفا سیاسی و یا حزبی، از دریچه‌ای ملی درباره کار و بیکاری با رویکردی معرفت شناسانه و تلنگر زدن به مخاطب ایرانی، خاصه جوانان و تحصیل‌کردگان می‌داند.

بخش‌های مهمی از اين فيلم به مصاحبه با مردم درباره کار و بیکاری اختصاص يافته است. فيلمساز به پرسه زدن در شهر پرداختهَ، تا توانسته از مردم فيلم گرفته، با آنها حرف زده و در بخش‌هایی از فيلم نيز از نماهای آرشیوی استفاده کرده است.

عطار می‌گويد که ساختار اصلی فيلمش در پای میز مونتاژ شکل گرفت که ترکیبی از گزارش، تحلیل و آموزش بود.

وی قرآن را مهم‌ترين منبع در ساخت فيلمش معرفی می‌کند و می‌افزاید: «من از قرآن یاد گرفته‌ام که در زندگی اطرافیان و پیشینیان تحقیق کنم و علت‌العلل‌ها را دریابم. چرا کسی موفق می‌شود و دیگری نمی‌شود؟ خوب که جستجو می‌کنی می‌بینی قوانینی بر این شکست‌ها و پیروزی‌ها حاکم است؛ قوانین معنوی جهان. و در این میان رسیدم به قرآن در آیه: ان الله لا یغیروا مابقوم حتی یغیروا ما بانفسهم، که زیر بنای کارم شد. »

عطار ريشه بيکاری در جامعه ايران را فراتر از مسائل اقتصادی و سياسی می‌داند و معتقد است که اين نابسامانی‌ها ريشه اخلاقی و معنوی دارد.

وی در این خصوص گفته است: «من به یک درک و دریافت شخصی رسیدم که بیکاری جامعه ما از اقتصاد بیمار نیست بلکه بیکاری و تنبلی جامعه، اقتصاد ما را بیمار کرده است. میل به مفت‌خوری و مفت رسیدن در روان جمعی ما نهفته است. پس جامعه ما به یک تحول اساسی نیاز دارد که تا دم مرگ کار را سر لوحه زندگی قرار دهد و برای خودش بازنشستگی نبیند و مگر باور انبیاء و ائمه اطهار و اولیای خدا و انسان‌های فرهیخته تاریخ جز این بود؟»

عطار «با نگاهی انتقادی به روحيه کاسب‌کارانه و مادی حاکم بر جامعه ايران» اين فيلم را ساخته است.

وی در انتقاد از روحيه مادی حاکم بر جامعه امروز ايران می‌گويد: «جامعه ما درگیر تضاد‌های درونی شده و طمع و حسد مثل خوره روحش را تخریب کرده است... در زمانه‌ای هستیم که بسیاری گرسنه‌اند و زیر فشار رهن و اجاره، عرق شرم به‌جای پول اجاره به صاحبخانه عرضه می‌کنند، اما بسیاری بارها و بارها به سفر حجی می‌روند که خداوند اتفاقا آن‌ را منع کرده و اتفاقا همان‌ها هم بیشتر رباخواری می‌کنند....ما مسلمانان بدتر از یهودیان عصر جاهلیت رباخواری می‌کنیم و در لجن آن جامعه را فرو برده‌ایم که طبعا بیکاری در آن اوج می‌گیرد...»

فيلم مستند «كار و بيكاري» که در دفتر مشاور رئيس جمهور در امور هنري تهیه شده، ۸۰ دقیقه است و برای پخش از سیمای جمهوری اسلامی به سه قسمت تقسیم شده است.

ساخته شدن اين فيلم نزديک به يک سال طول کشيده و با وجودی که در دفتر رئيس جمهور تهيه شده، عطار با مشکلات معمول فيلمسازی مستند در ايران مثل فيلمبرداری از مراکز دولتی، ممانعت پليس و بازداشت گروه فيلمبرداری مواجه بوده است.

وی در باره مشکلات ساخت اين فيلم می گويد: «کار مستند اجتماعی کردن سخت است، نه مسئولین و نه مردم چندان اهمیتی برای دوربین مستند قائل نیستند. هر روز در کوچه و خیابان باید به هر کسی که می‌پرسد مجوز نشان دهی و این، کار را مختل می‌کند. متاسفانه نیروی انتظامی هر دوربین بدستی را ابتدا به ساکن مجرم می‌داند.»

ابوالفضل عطار کار فیلمسازی را از اوایل دهه ۶۰ در مشهد با ساختن فیلم‌های کوتاه در انجمن سينمای جوان شروع کرد. ازجمله کارهای وی می‌توان به فیلم کوتاه ۳۵ میلیمتری «قانون کارما» KARMA اشاره کرد.