سرطان روده بزرگ

هادی ناصری

کسب انرژی برای تمام موجودات زنده جهت بقا و رشد، امری اجتناب‌ناپذیر است. تمامی موجودات، چه پرسلولی و چه تک‌ سلولی به نوعی انرژی خود را از مواد مغذی پیرامون خود دریافت کرده و از آن در جهت زنده‌ماندن خود استفاده می‌کنند.

اما در بیشتر جانداران پرسلولی مانند انسان و حیوانات این انرژی برای ورود به بدن و استفاده، نیاز به دستگاه و یا در حقیقت سیستمی یکپارچه دارد که پس از خرد و ترکردن غذا یا همان انرژی، آن را به درون بدن هدایت، هضم و جذب کند.

در این موجودات که از سایرین پیشرفته‌تر هستند، سیستمی به نام دستگاه گوارش برای قابل استفاده‌کردن انرژی قرار داده شده است. دستگاه گوارش شامل لب‌ها، دندان‌ها، زبان، حلق، مری، معده، روده باریک، روده بزرگ، مقعد و چند ضمیمه مانند کبد و لوزالمعده است. از دهان تا مقعد را در اصطلاح لوله‌ی گوارش می‌نامند که جزئی از محیط خارجی بدن محسوب می‌شود.

این دستگاه عظیم همانند دیگر اعضا و دستگاه‌های بدن بیماری و نارسایی‌های خاص خود را دارد. سرطان علاوه بر دیگر ناراحتی‌ها چون بیماری‌های باکتریایی، ویروسی، انگلی و قارچی در دستگاه گوارش ظاهر می‌شود و درنهایت در صورت عدم درمان به موقع، مرگ فرد را بدنبال خواهد داشت.

اکثر اعضای دستگاه گوارش مانند دهان، حلق، مری و معده دچار سرطان خواهند شد. در قسمت دوم از مجموعه مطالب درآمدی بر سرطان، به سرطان شاخص دستگاه گوارش یعنی سرطان روده بزرگ می‌پردازیم.

در کل روده، به دو بخش باریک و بزرگ تقسیم می‌شود. روده باریک از انتهای معده شروع و تا ابتدای سکوم کشیده شده است. روده بزرگ از سکوم شروع و به مقعد ختم می‌شود. طول روده بزرگ، بین یک و نیم تا حدود دو متر و عرض آن بین سه تا پنج سانتی‌متر است. وظیفه‌ی روده‌ بزرگ آب‌گیری و هدایت مواد اضافی، هضم نشده و مواد سمی تشکیل شده از فرآیند هضم غذاها به بیرون بدن است، به همین دلیل بر خلاف روده‌ کوچک فاقد چین و پرز خواهد بود.

پولیپ، سرطان و بخش‌های مختلف روده بزرگ (منبع )

روده بزرگ سه قسمت است: سکوم (Caecum)، کولون (Colon) و رکتوم (Rectum). قسمت ابتدایی روده بزرگ را سکوم یا روده کور می‌نامند که زائده ته بسته‌ی آپاندیس به آن متصل می‌شود. آپاندیس یکی از اندام‌های لنفی و ایمنی بدن محسوب می‌شود که نقش به‌سزایی در سیستم ایمنی ایفا می‌کند.

کولون که وظیفه‌ی آب‌گیری، جذب املاح و تبدیل مواد زائد مایع به مدفوع جامد را بر عهده دارد از چهار قسمت بالارونده، عرضی، پایین‌رونده و کولون خاصره (Sigmoid) تشکیل شده است. در این قسمت مدفوع تا زمان تخلیه نگهداری می‌شود.

رکتوم یا راست روده ادامه‌ی کولون خاصره بوده و همزمان با هدایت مدفوع به بیرون، قدری منقبض می‌شود تا مدفوع سریعتر، راحت‌تر و با قطر مناسبی به بیرون تخلیه شود.

سرطان روده بزرگ یا Large Intestine Cancer یا Cancer of Large Bowel به سرطان کولون و رکتوم (Colorectal Cancer) مشهور است. سومین سرطان شایع جهان و دومین عامل مرگ و میر ناشی از سرطان در جهان غرب، مسوول سالانه ۶۵۵ هزار مرگ در سرتاسر جهان و ۱۶ هزار مرگ در انگلستان است. در ایران پیش بینی می‌شود پس از سرطان سینه، این سرطان دومین سرطان غالب و همه‌گیر در آینده‌ای نه چندان دور خواهد بود.

منشا سرطان روده بزرگ: برای این سرطان دو منشأ اصلی ذکر می‌شود:

۱- پولیپ‌های کولون: سرطان روده بزرگ، بیشتر از پولیپ‌های کولون، تومورهای قارچی شکل و اکثراً خوش‌خیم موجود در روده بیشتر افراد، ناشی می‌شوند. همان‌طور که اشاره شد پولیپ‌ها در بسیاری از موارد خوش‌خیم و بی‌خطر هستند و تنها زمانی که بر اثر عاملی به بدخیمی تمایل پیدا کنند منجر به سرطان روده بزرگ خواهند شد.

این پولیپ‌ها در افراد سیگاری، معتاد به الکل، کم‌تحرک و دارای وزن اضافه بیشتر دیده می‌شوند. یکی از اساسی‌ترین نشانه‌های درگیری با پولیپ خونریزی از مقعد و درپی آن خونی شدن لباس زیر فرد خواهد بود.

۲- گسترش دیگر تومورهای بدخیم به روده بزرگ: ‌چنان‌چه در مطلب قبلی اشاره شد، تومورهای بدخیم خاصیت دست‌اندازی به دیگر ارگان‌ها را دارند. با توجه به این خاصیت تومورهای دیگر می‌توانند توسط جریان خون و یا لنف به روده بزرگ دست‌اندازی کرده و ساختارهای مشابه خود را ایجاد کنند.

عوامل دخیل در ایجاد سرطان روده بزرگ:

۱- سن: بیشتر افراد درگیر با این سرطان در دهه‌های ۶۰ و ۷۰ زندگی خود به آن دچار می‌شوند. موارد ابتلا قبل از ۵۰ سالگی به غیر از داشتن سابقه‌ی خانوادگی و ارثی، نامعمول است.

مراحل مختلف سرطان روده و دست‌اندازی آن از طریق درگیرکردن غدد لنفی به سایر نقاط بدن (منبع)

۲- پولیپ‌های کولون: همانطور که در بالا توضیح داده شد پولیپ‌ها یک سر منشا اصلی برای این سرطان هستند. برداشتن این پولیپ‌ها خطر ابتلا را بطور محسوسی کاهش می‌دهد.

۳- سابقه‌ی قبلی درگیری با دیگر سرطان‌ها: دست‌اندازی دیگر سرطان‌ها همان‌طور که گفته شد دومین منشا این سرطان است و افرادی که سابقاً با دیگر سرطان‌ها درگیر بوده و حتی درمان شده‌اند، احتمال ابتلا به این سرطان را خواهند داشت. برای مثال بانوانی که با سرطان‌های سینه، تخمدان و رحم درگیر بوده‌اند شانس ابتلای بالاتری نسبت به بقیه دارند.

۴- وراثت:‌ نقش بسیار مهمی را در این سرطان بازی می‌کند. سابقه‌ی ابتلای خویشاوندان نزدیک خصوصاً خویشاوندان درجه یک به این سرطان، سابقه‌ی ابتلای خانوادگی به پولیپ‌های کولون و سندرم لینچ (Lynch) از شایعترین عوامل وراثتی هستند. سندرم لینچ، نام دیگر سرطان ارثی غیر پولیپی روده بزرگ (HNPCC) است.

۵- سابقه‌ی ابتلا به کولیت اولسروز (Ulcerative Colitis) یا التهاب و زخم‌های متعدد در سلول‌های پوششی روده بزرگ (بیماری ران یا Crohn’s disease)

۶- سیگار:‌ یافته‌های انجمن سرطان آمریکا نشان داده است احتمال مرگ و میر بانوان سیگاری در اثر ابتلا به این سرطان ۴۰٪ بیشتر از بانوان غیر‌سیگاری است. همچنین احتمال مرگ آقایان سیگاری در اثر این سرطان ۳۰٪ بیشتر افراد غیر‌سیگاری است. بنزوپیرین‌ها و ده‌ها نوع ماده‌ی سرطان‌زای دیگر موجود در سیگار عامل ابتلا به این سرطان و دیگر سرطان‌ها هستند.

۷- رژیم غذایی: ‌مدت‌هاست ارتباط بین مصرف اندک سبزیجات و میوه که حاوی فیبر هستند با ابتلا به انواع سرطان‌های گوارشی از جمله سرطان روده بزرگ به اثبات رسیده است.

مصرف بیش از حد گوشت قرمز که در برخی جوامع جایگزین سبزیجات و میوه شده است به دلیل فقر فیبر، عامل اصلی غذایی در ابتلا به سرطان روده بزرگ محسوب می‌شود. فیبر با تنظیم حرکات دودی (پرستالتیک)، ممانعت از اتصال و تماس عوامل سرطان‌زا به مخاط روده و کمک به دفع سریع آن‌ها مهمترین وظایف خود را در کاهش خطر سرطان ایفا می‌کند.

۸- فعالیت بدنی: افرادی که دارای فعالیت بدنی حتی به مقدار ناچیز اما مداوم هستند شانس ابتلای کمتری نسبت به دیگران دارند. فعالیت بدنی مانع افزایش وزن خطرآفرین خواهد شد. همچنین نداشتن فعالیت بدنی در ۹۹٪ موارد نظم حرکات دودی را برهم زده و در نتیجه با توقف‌های طولانی در روده، مدفوع زمان بیشتری در روده باقی می‌ماند. مدفوع به دلیل داشتن مواد محرک و مضر برای مخاط و دیواره‌ی روده، یکی از عوامل اصلی ایجاد سرطان در روده محسوب می‌شود.

۹- فعالیت برخی ویروس‌ها: ‌دسته‌ای از ویروس‌ها مانند برخی سویه‌های ویروس پاپیلومای انسانی (عامل زگیل) به دلیل خاصیت سرطان‌زایی خود می‌توانند در روده هم ایجاد سرطان کنند.

۱۰- بیماری‌های التهابی روده: این بیماری‌ها باعث زخم‌های روده‌ای و آسیب رساندن به سلول‌های رودی خواهند شد. افرادی که سابقه‌ی ابتلا به این بیماری‌ها را داشته باشند شانس بیشتری به ابتلای سرطان روده بزرگ دارند.

۱۱- مواد شیمیایی و سموم: ‌نقش این مواد در تمامی سرطان‌ها، به وضوح مشخص است. سمومی که از راه خوراکی وارد می‌شوند با تخریب و آسیب ‌رساندن به مخاط دستگاه گوارش بویژه روده می‌توانند سرطان ایجاد کنند. انواع سموم باکتریایی، قارچی و انگلی و همچنین انواع رادیکال‌های آزادی که از ظروف پلاستیکی ناشی می‌شوند را می‌توان مثال زد. در این موارد بدن تماماً بی‌دفاع نیست بلکه با مکانیسم‌هایی چون افزایش ترشح موکوس محافظت‌کننده بافت روده و افزایش حرکات دودی، برای دفع سم و ماده‌ی شیمیایی تلاش می‌کند.

موکوس محافظت‌کننده از ابتدای دستگاه گوارش یعنی دهان (به شکل بزاق) تا انتها یعنی روده بزرگ برای محافظت از مخاط دستگاه در برابر عوامل محرک ترشح می‌شود که هنگام ورود عوامل محرک چون سموم و مواد شیمیایی ترشح آن افزایش یافته و اسهال را موجب خواهد شد.

۱۲- ابتلای مکرر به انواع عفونت‌ها: ابتلای مکرر به انگل‌های تک‌یاخته‌ای چون آمیبیازیس، ژیاردیوزیس، بالانتیدیازیس و کرم‌های گرد و پهن چون آسکاریس و تنیازیس، ابتلای مکرر به عفونت‌های باکتریایی و قارچی به دلیل آزار مخاط روده احتمال ابتلا به سرطان را بالا می‌برد. وجود خار در سطح انواع کرم‌ها نیز به دلیل خراشیدن مخاط روده احتمال سرطان‌زایی آن‌ها را بالا می‌برد.

روده‌ی سرشار از تومورهای سرطانی و تلاش پزشک جراح برای خارج‌کردن آن‌ها (منبع)

۱۳- اسید معده: افرادی که دچار ازدیاد ترشح اسید معده هستند در معرض خطر ابتلای بالاتری نسبت به دیگر افراد قرار دارند. مقادیر بالای اسید معده با آزردگی شدید مخاط روده خصوصاً روده بزرگ و انتهای آن که با وجود فراوانی موکوس محافظتی دارای پرز کمتری است، شانس ابتلا به سرطان را افزایش می‌دهد. صد البته موکوس محافظتی تا حد مشخصی توانایی خنثی کردن اسید معده را با خاصیت قلیایی خود دارد و اگر اسید از مقدار معمول خود فراتر رود موکوس محافظتی بی‌اثر خواهد شد.

۱۴- الکل: بسیاری از نهادهای مبارزه با سرطان و نهادهای بهداشتی دنیا اعلام کرده‌اند که مصرف بیش از اندازه‌ی الکل می‌تواند خطر ابتلا به انواع سرطان از جمله سرطان روده بزرگ را افزایش دهد. افرادی که روزانه بیش از ۳۰ گرم الکل می‌نوشند، بیشتر از بقیه افراد در خطرند.

علایم:

در مراحل اولیه‌‌ی سرطان روده علایم مبهم و نامشخصی وجود دارد مانند کاهش وزن و خستگی. سایر علایم پس از رشد تومور نمایان خواهند شد. در کل علایم به سه دسته‌ی علایم ارگانیک یا محلی، علایم عمومی و علایم ناشی از دست‌اندازی تقسیم خواهند شد.

۱- علایم محلی یا ارگانیک: شامل اسهال و یبوست متناوب، احساس عدم تخلیه‌ی کامل مدفوع و کاهش قطر مدفوع (هر دو از نشانه‌های بروز سرطان در رکتوم هستند) و تغییر در ظاهر مدفوع هستند. مدفوع ممکن است از نظر ظاهری خون‌آلود، بلغمی (موکوسی) و یا سیاه و قیر مانند باشد، البته این سیاه بودن می‌تواند با دیگر بیماری‌های گوارشی قابل اشتباه باشد. از دیگر علایم محلی می‌توان به: نفخ، شکم درد و دل پیچه در نتیجه‌ی انسداد روده اشاره کرد.

۲- علایم عمومی:‌ کاهش وزن به دلیل کاهش اشتها، سرگیجه، خستگی و تپش قلب ناشی از کم‌خونی از علایم عمومی هستند.

۳- علایم ناشی از دست‌اندازی (علایم متاستاتیک): متاستاز به کبد می‌تواند منجر به بروز درد در قسمت فوقانی شکم همچنین زردی و بزرگ‌شدگی کبد بینجامد. در اثر غلیظ‌ شدن خون و به دلیل افزایش خاصیت لخته‌پذیری، لخته‌های خونی در سیاهرگ‌ها و سرخرگ‌ها دیده می‌شوند.

مراحل سرطان روده:

پس از این‌که سرطان روده بزرگ تشخیص داده شد به منظور یافتن اینکه آیا سرطان روده بزرگ محدود به همان نقطه بوده و یا به سایر نقاط بدن انتشار یافته است، آزمایشاتی به عمل می‌آید. فرآيندی که در آن مشخص می‌شود که آیا سرطان روده بزرگ محدود بوده و یا به سایر نقاط بدن انتشار پیدا کرده است را «مرحله‌بندی» (Staging) سرطان می‌نامند. اطلاعاتی که از فرآیند مرحله‌بندی بدست می‌آید مرحله بیماری را مشخص می‌کند. دانستن مرحله بیماری در اتخاذ درمان مناسب بسیار مهم است.

چند سیستم مرحله‌بندی سرطان روده بزرگ وجود دارد مانند سیستم مرحله‌بندی «دوک» که در سال ۱۹۳۲ توسط دانشمندی به همین نام ارایه شد. در این سیستم مراحل سرطان به چهار مرحله‌ی A، B، C و D تقسیم‌بندی شده است. سیستم‌های دیگری مانند TNM و AJCC ارائه شده‌اند که با جزئیات بیشتری مراحل سرطان روده را توصیف می‌کنند.

سیستمی که در حال حاضر به‌کار می‌رود از نوع TNM است:

مرحله‌ی صفر یا T0: هیچ اثری از تومور مشاهده نمی‌شود.

مرحله‌ی این‌سیتو (In Situ) یا Tis: تومور مشاهده می‌شود اما به بافت زیرین خود حمله نکرده است.

مرحله‌ی یک یا T1: سرطان به لایه زیرمخاط حمله کرده و دیواره داخلی روده نیز درگیر شده است (معادل مرحله‌ی A در سیستم دوک).

مرحله‌ی دو یا T2: سرطان لایه‌ی عضلانی روده را نیز درگیر کرده است (معادل مرحله‌ی B در سیستم دوک).

مرحله‌ی سه یا T3: سرطان به غدد لنفی راه یافته و آن‌ها را درگیر کرده است اما به دیگر نقاط بدن گسترده نشده است (معادل مرحله‌ی C در سیستم دوک).

مرحله‌ی چهار یا T4: در این مرحله سرطان به دیگر نقاط بدن مانند مثانه، ریه و کبد دست‌اندازی کرده است (معادل مرحله‌ی D در سیستم دوک).

پولیپ رسیده و گردویی شکل که در دیواره‌ی روده نمایان شده است با کمی تحریک قابلیت تبدیل به سرطان (در تصویر کمی پایین‌تر از پولیپ) را دارد. در این تصویر یک پولیپ نارس نیز مشخص است (منبع )

تشخیص:

راه‌های زیادی برای تشخیص وجود دارد که به برخی از مهمترین آن‌ها اشاره می‌شود:
۱- تشخیص تومور‌های درشت با انگشت (DRE): پزشک انگشت خود را از راه مقعد داخل می‌کند و مناطق غیرطبیعی را جستجو می‌کند. این روش برای تومورهای به حد کافی درشت و تشخیص اولیه در انتهای روده ماسب است.

۲- آزمایش خون نهفته در مدفوع (FOBT): مقداری از مدفوع نمونه برداری می‌شود و برای تشخیص وجود خون آزمایش می‌شود. دو روش شیمیایی و ایمنوشیمی در این آزمایش بکار می‌رود که روش ایمنوشیمی دقیق‌تر از روش شیمیایی است.

۳- اندوسکوپی (Endoscopy): معاینه توسط لوله‌ای مجهز به چراغ و دوربین تصویربرداری. خود به دو روش تقسیم می‌شود: سیگموییدوسکوپی (Sigmoidoscopy) و کولونوسکوپی (Colonoscopy). در سیگموییدوسکوپی پزشک به دنبال مناطق نامعمول و بافت‌های غیرطبیعی چون تومور و پولیپ می‌گردد. در روش کلونوسکوپی پزشک علاوه بر مشاهده پولیپ و دیگر ضایعات امکان پاکسازی سریع روده از آن‌ها و یا نمونه‌برداری را دارد.

۴- عکسبرداری از روده: با تنقیه مایعی خاص از مقعد، اقدام به عکسبرداری می‌شود. عکسبرداری از روده معمولاً در موارد پرخطر تجویز می‌شود. این روش تمام قسمت‌های روده را به پزشک نشان داده و در صورت لزوم امکان نمونه‌برداری از پولیپ‌های مشکوک را نیز فراهم می‌آورد. این آزمایش معمولاً در بیمارستان انجام می‌شود و برای اینکه بیمار احساس ناراحتی نکند داروهای مسکن نیز تجویز می‌شوند.

دیگر روش‌های تشخیصی عبارتند از: آزمایش خون برای یافتن موادی که در طی سرطان در خون ظاهر می‌شوند، تنقیه‌ی فلز باریم برای عکسبرداری اشعه ایکس، آزمایشات ژنتیک برای تشخیص و یافتن سابقه‌ی ابتلا در اقوام نزدیک، روش PET که در آن نوعی قند رادیواکتیو به فرد تزریق می‌شود که این قند در نواحی فعال از نظر سوخت و ساز تجمع می‌یابد و پس از سنجش میزان تجمع قند و رادیواکیتویته‌ی آن، بیماری را تشخیص می‌دهند.

تصویر کلونوسکوپی از کولون خاصره (Sigmoid) و سرطان که باعث انسداد روده خواهد شد، در این حالت فرد احساس عدم تخلیه‌ی کامل روده هنگام اجابت مزاج و نفخ را خواهد داشت (منبع )

درمان:

درمان به مرحله‌ی پیشرفت سرطان بستگی دارد. اگر سرطان در مراحل اولیه تشخیص داده شود قابل درمان است. چهار روش درمانی اصلی مورد استفاده عبارتند از:

۱- جراحی: موثرترین راه در اغلب موارد جراحی است که خود به سه طریق انجام می‌شود:

الف) پولیپکتومی (Polypectomy): اگر سرطان درمرحله‌ی اولیه تشخیص داده شود ممکن است عمل جراحی بدون بازکردن شکم توسط پزشک انجام شود که از طریق عبور لوله از مقعد به داخل روده بزرگ انجام می‌گیرد به این طریق برداشتن ضایعه محلی می‌گویند که اگر سرطان در یک پولیپ تشخیص داده شود به این عمل جراحی پولیپکتومی اطلاق می‌شود.

ب) زرکسیون (Resection): در صورت وسیع‌بودن سرطان و ضایعات آن، جراح اقدام به خارج‌ کردن ضایعه به همراه بخشی از بافت سالم آن می‌کند و سپس دو سر روده را به هم می‌دوزد.

ج) کولکتومی (Colectomy) در صورتی که جراح قادر به دوختن دو سر روده به هم نباشد منفذی به خارج از بدن تعبیه کرده تا مواد زائد از آن نقطه دفع گردند. اگر تمام قسمت‌های کولون توسط جراح برداشته شوند کولکتومی دائم خواهد بود.

۲- شیمی‌ درمانی: ‌اگرچه پزشک سرطان را تا حد ممکن جراحی خواهد کرد اما گاهی به بيماران پیشنهاد شیمی درمانی پس از عمل جراحی داده می‌شود تا اگر سلول سرطانی باقیمانده باشد از بین برده شود. شیمی درمانی استفاده از دارو جهت از بین‌بردن سلول‌های سرطانی است. داروها از طریق خوراکی، تزریق داخل وریدی و یا تزریق عضلانی تجویز می‌شوند. در سرطان روده بزرگ شیمی درمانی تنها زمانی صورت می‌گیرد که سرطان به غدد لنفی گسترده شده باشد (مرحله‌ی ۳).

داروهای شیمی درمانی تقسیم سلولی میتوز (Mitosis) را در اکثر نقاط بدن بویژه سلول‌های با سرعت تکثیر بالا (برای مثال در بافت خونی و مو) را موقتاً خاموش می‌کنند بنابراین عوارضی چون ریزش مو، خستگی و کم خونی را خواهند داشت. از دیگر عوارض این داروها خاصیت تحریک مرکز استفراغ معده و در نتیجه تهوع و استفراغ‌آوری آنهاست. بدیهی‌ست پس از پایان دوره‌ی درمان و قطع مصرف داروها اثرات جانبی آن‌ها نیز پایان می‌یابد.

۳- پرتو درمانی: در این روش با استفاده از پرتوهای یونیزان سلول‌های سرطانی و تومورها را از بین می‌برند. پرتو درمانی در سرطان واقع شده در کولون شایع نیست زیرا التهاب کولون را ایجاد خواهد کرد و همچنین هدف‌گیری برای تابش پرتو به سلول‌های سرطانی کولون امر مشکلی است. اما اگر سرطان در رکتوم واقع شده باشد به دلیل هدف‌گیری آسان و نداشتن پیچ و تاب‌هایی مانند کولون، به راحتی انجام می‌شود.

در پرتو درمانی از انواع پرتوها می‌توان استفاده کرد اما دو پرتوی معمول اشعه‌ی ایکس و پرتوی گاما هستند. پرتو درمانی ممکن است بصورت پرتو درمانی خارجی (استفاده از دستگاه پرتو درمانی در خارج از بدن) و یا پرتو درمانی داخلی باشد. پرتو درمانی داخلی با استفاده از رادیو ایزوتوپ‌های مختلف (مواد پرتوزا) و از طریق قرارگیری لوله های پلاستیکی کوچک در داخل بدن و در محل تجمع سلول‌های سرطانی انجام ‌می‌شود. سرطان روده بزرگ برخی مواقع از طریق پرتو درمانی خارجی نیز درمان‌ می‌گردد. پرتو درمانی در اغلب سرطان‌ها معمولاً همراه با شیمی درمانی انجام می‌شود.

روش مکمل دیگری که پس از انجام پرتو درمانی در برخی کشورها و مراکز درمانی به‌کار می‌رود، درمان نهایی با استفاده از حرارت با درجات بالا (Hyperthermia) است. برخی گزارش‌ها از سالیان دور نشان از کوچک‌ شدن تومورها در افراد با تب بالا حکایت دارد. در طی چند سال اخیر پزشکان با علم به این مطلب اقدام به درمان با این روش کرده‌اند که موفقیت‌های چشمگیری درپی داشته است.

سرطان به شکل گل شکفته دردیواره و مخاط روده بزرگ (منبع)

این روش برای سلول‌های سرطانی از پرتو درمانی زیانبارتر است زیرا بیشتر سلول‌های سرطانی دارای خون کمتر و در نتیجه اکسیژن ناکافی نسبت به سلول‌های سالم هستند، بنابراین صدمات غیرقابل ترمیمی در نتیجه حرارت بالا به آن‌ها وارد می‌شود. در پرتو درمانی هم صدمات به سلول‌های با اکسیژن زیاد وارد می‌شود. باید توجه داشت که درمان مکمل حرارت بالا باید در همان روزی که پرتو درمانی صورت گرفت، صورت پذیرد تا از ترمیم سلول‌های سرطانی جلوگیری شود.

4- ایمنی درمانی یا درمان بیولوژیک: درمان بیولوژیک نوعی درمان جدید است که در آن توانایی تحریک سيستم ایمنی بدن در مقابله با سرطان به عنوان درمان بکار می‌رود . موادی که توسط بدن و یا در آزمایشگاه ساخته می‌شوند جهت تقویت دفاع طبیعی بدن در مقابله با بیماری‌ها بکار می‌روند.

در ماه نوامبر سال ۲۰۰۶ میلادی اعلام شد، واکسنی که بر علیه این بیماری تهیه شده بود با نتایج رضایت‌بخشی آزمایش شده است. از درمان‌های حمایتی نیز جهت کاهش عوارض شیمی درمانی و جراحی استفاده خواهد شد. برای مثال از داروهای ضد عفونت قبل و بعد از جراحی، داروهای ضد تهوع و استفراغ قبل و بعد از داروهای شیمی درمانی استفاده می‌شود.

پیشگیری:


پیشگیری از ابتلا به اکثر سرطان‌ها چون سرطان روده بزرگ آسان است. نکات زیر چند باب در این زمینه هستند:

۱- عادات و آداب غلط زندگی: مهم‌ترین موضوعی که در مبحث پیشگیری باید بیان کرد اصلاح برخی عادات غلط زندگیست. همانطور پیشتر بیان شد مدفوع حاوی مواد محرک و مضر برای دستگاه گوارش است که باقی ماندن طولانی مدت آن موجب آسیب به دیواره‌ی روده و در نهایت سرطان خواهد شد.

اما در حالت عادی سیستم گوارشی طوری تنظیم شده است که هرگاه مدفوع به اندازه‌ی کافی در راست روده جمع شد آن را تخلیه کند. متاسفانه در برخی کشورها همچون ایران برخی آداب، رسوم و عادات غلط زندگی باعث شده است که مواد زائد بدن مانند ادرار و مدفوع به موقع تخلیه نشوند و همین امر موجب بالا رفتن تعداد مبتلایان به این سرطان دراین کشورها شده است.

باید آداب و عادات زندگی در جهتی تغییر کنند که شخص هرگاه احساس دفع مدفوع یا ادرار کرد بلافاصله برای تخلیه‌ی آن‌ها اقدام کند و این اقدام را به تأخیر نیاندازد. مثال عینی این موضوع برای اکثر دانش‌آموزان ایران رخ می‌دهد که به علت عدم اجازه‌ی معلم خود نمی‌توانند از کلاس خارج شده و مدفوع و ادرار خود را تخلیه کنند.

گاهی اوقات خود شخص نیز به دلیل برخی برنامه‌ها چون میهمانی یا مشغله‌ی فراوان و حتی تماشای یک برنامه‌ی تلویزیونی از رفتن به دستشویی امتناع می‌کند. باید توجه داشت که هر چقدر این مواد دیرتر تخلیه شوند امکان آسیب‌رسانی و ابتلا به سرطان روده و مثانه بیشتر خواهد بود.

سرطان روده بزرگ درحیوانات بسیار سرطان نادری است زیرا حیوانات به دلیل غریزه‌ی خود هرگاه که احساس دفع مدفوع کنند بی‌درنگ آن را تخلیه می‌کنند.

۲- رژیم غذایی صحیح: مصرف بیش از حد گوشت قرمز و به نوعی صرفه‌جویی در مصرف سبزیجات و میوه دومین عامل بروز سرطان روده بزرگ محسوب می‌شود. باید توجه داشت که هرگز نباید گوشت قرمز را از رژیم غذایی حذف کرد زیرا طبیعت انسان گوشتخوار است و در حدود یک سوم اسیدهای آمینه‌ی ضروری برای او فقط در گوشت قرمز یافت می‌شوند و نه در هیچ ماده‌ی دیگری.

اما توصیه می‌شود مصرف آن را به حداقل ممکن رساند و در کنار آن از انواع سبزیجات (بصورت بهداشتی تا به دیگر عفونت‌ها مبتلا نشویم)، میوه‌جات، غلات و حبوبات استفاده کرد.

۳- کاهش مصرف الکل و سیگار: اگر بتوان مصرف این دو ماده سمی را کاهش داد می‌توان به پیشگیری از سرطان روده امیدوار بود. واقع بینانه‌تر اینست که این دو ماده را مصرف نکنیم اما با توجه به برخی شرایط و عوامل حتی با کاهش مصرف هم امید به پیشگیری بیشتر خواهد بود.

۴- کاهش استرس: استرس نقش اساسی درتضعیف سیستم ایمنی بدن بازی می‌کند. باید تلاش کرد تا به هر وسیله‌ای از شدت آن کاست.

۵- مصرف ویتامین‌ها و مواد تقویت‌کننده: ویتامین‌ها همچون ویتامین C با مستحکم کردن مخاط و پوشش داخلی و خارجی بافت‌ها نقش واضحی در عدم ابتلا به سرطان و پیشگیری از سایر عفونت‌ها را بازی می‌کنند. مواد معدنی همچون کلسیم و کمپلکس‌های تقویت‌کننده نیز می‌توانند تا درصدی از ابتلا به سرطان را کاهش دهند. در برخی پژوهش‌ها به نقش آسپرین در کاهش احتمال ابتلا به سرطان اشاره شده است.

آسپرین با هضم کردن لخته‌ی خونی که مناسب‌ترین بستر سلول‌های بدخیم برای رشد و دست‌اندازی‌ آن‌هاست، احتمال کاشته‌شدن سلول سرطانی در این لخته‌ها را به حداقل می‌رساند. آسپرین همچنین دارای برخی نقش‌های ناشناخته‌ی دیگر در کاهش ابتلا به سرطان است.

۶- فعالیت بدنی: فعالیت بدنی مداوم و مناسب بدن هم در کمک به کاهش وزن موثر است و هم در کمک به عدم چسبندگی روده‌ها و در‌پی‌ آن برقراری و نظم حرکات دودی روده. باید توجه کرد که حرکات بدنی نامنظم به عکس باعث چسبندگی بیشتر روده‌ها و در‌پی آن توقف حرکات دودی خواهد شد که این امر مساویست با تماس بیشتر مواد محرک با مخاط روده و بالا رفتن احتمال ابتلا به سرطان روده بزرگ.

مرتبط:
درآمدی بر سرطان- بخش اول

منابع:

۱- سرطان و سرطان‌زایی، دکتر ایرج سهرابی، انتشارات دانشگاه تهران، صص ۱۱۴ تا ۱۲۵

۲- پزشکان بدون مرز

۳- مرکز کنترل و پیشگیری بیماری‌های آمریکا

۴- سازمان سلامت ملی آمریکا:

۵- بخش سرطان روده بزرگ در مرکز ملی سرطان آمریکا

۶- ویکی‌پدیا

نظرهای خوانندگان

از مطلب خیل یمفیدتان ممنونم.اما لطفا از گذاشتن عکسها و تصاویری که برای من خواننده غیر پزشک هیچ استفاده ای جز بهم خوردن حالم و ادامه ندادن مطلب ندارد خودداری کنید.ایت مطلب مخاطبش عموم هستند ونه پزشکان.لطفا از این نوع عکس ها استفاده نکنید.halam bad shod bavar konid

-- نی لبک ، May 18, 2008 در ساعت 03:03 PM

نلبک جان اینقده حساسیت نداشته باشید. مقاله خوب و بسیار خوبی بوده و هست. مرسی زمانه.
قربان یو!

-- بدون نام ، May 19, 2008 در ساعت 03:03 PM

ممنونم دوست عزیز. اگر منظورتان عکس جراحی و کلونوسکوپی است این عکسها برای درک بهتر و دیدن شکل واقعی و نه شماتیک سرطان در بدن بوده است و با توضیحاتی که در ذیل آن آمده است تلاش شده تا برای مخاطب غیر پزشک و عموم قابل درک باشد. در حقیقت کل مطلب سعی شده است که به ساده ترین شکل ممکن نوشته شود. به هر ترتیب چشم، سعی می کنم به تصاویر شماتیک اکتفا کنم اما امیدوارم بپذیرید که گاهی اوقات تصاویر شماتیک گویا نیستند.
با سپاس

-- هادی ناصری ، May 19, 2008 در ساعت 03:03 PM

با سلام
از مطالب مفید شما ممنونم ، راستش چندتا سئوال داشتم که ممنون میشم بهم ایمیل بزنید!
1- برادر من دچار سرطان روده شده به اسم fap اگر اشتباه نکرده باشم!
مادرم چند سال قبل دچار این سرطان شده بود و قسمتهایی از روده اش رو بریدند!
من در ایران نیستم و از این قضیه خیلی ناراحتم! چون گویا به برادر من گفته اند چند سالی بیشتر زنده نخواهد ماند؟ او هم اکنون 28 سال دارد! آیا واقعا اینطور است؟ و من نیز باید آزمایش بدهم؟ چطور ؟

با سپاس

-- آریا ، May 22, 2008 در ساعت 03:03 PM

جناب آریای عزیز ممنونم از شما. باید عرض کنم که بله FAP صحیح است. FAP به معنی پولیپوزیس ارثی آدنوماتوزی است. این ضایعه رشد و گسترش پولیپ های روده بوده که متآسفانه در برخی موارد به بدخیمی و سرطانی شدن می انجامد. این نوع سرطان روده مانند سندرم لینچ که در بالا اشاره شده کاملاً ارثی است.
متآسفانه اینطور که می فرمایید در برادر شما همانند مادر گرامیتان پولیپ ها رو به بدخیمی نهاده اند(نه کاملاً بدخیم). اما اینکه پزشکان گفته اند چند سال بیشتر زنده نخواهند ماند بستگی به قدرت بدنی برادر گرامیتان دارد که چقدر در مقابل این سرطان مقاومت کنند، چقدر سیستم ایمنی شان قوی باشد و تا چه حدی به درمان جواب خواهند داد. هیچ کس زمان مرگ را نمی داند پس باید تا زمان اجازه می دهد درمان را پیش برد. باید تا قبل از اینکه سرطان از خون و لنف به سایر نقاط بدن گسترده شود برای درمان اقدام کرد. من احتمال می دهم که بیماری در برادر گرامیتان دیر تشخیص داده شده است که با وجود بیماری در بدن ماد ر، پزشک باید احتمال بروز آن را در دیگر اعضای خانواده گوشزد می کرد.
در مورد خودتان هم بله من پیشنهاد می کنم هم از نظر ژنتیکی(وجود ژن مولد FAP) و هم از نظر چکاپ کامل بدنی اقدام بفرمایید زیرا با توجه به نوع 100 درصد ارثی بودن بیماری و سابقه ی آن در خانواده شما احتمال بروز آن در بدنتان وجود دارد که درصورت تشخیص بموقع می توان آن را کاملاً درمان کرد. مطمعناً پزشکانی که از نزدیک شما را مورد معاینه قرار می دهند بهتر می توانند از نظر احتمال ابتلا شما را راهنمایی کنند. مطالب درمورد سرطان ها بسیار زیاد هستند وذکر تمام آن ها ممکن نیست. سپاس

-- هادی ناصری ، May 22, 2008 در ساعت 03:03 PM

pezeshkani ke dar iran motakhases dar een zamine hastan ra baram mail konin ta barayemoayeneh be anha moraje konam

-- Kaveh ، May 24, 2008 در ساعت 03:03 PM

ba salam
matlabe besiar amoozandeyi bood
mamnoon

-- roxana ، May 27, 2008 در ساعت 03:03 PM

سلام
فرزندم در بهمن ماه عمل جراحی آپاندیس انجام داد.
بعد که جواب پاتولوژی آمد گفتند در زائده آپاندیس تومور
خوش خیم کارسینوئید با قطر کمتر از نیم میلیمتر و طول کمتر از دو سانتیمتر دیده شد که لبه های عمل عاری از هر گونه تومور بود و کمی هم غدد لنفاوی متروم شده بود
بعد از دو ماه از کبد هم سونوگرافی و بعد هم سی تی اسکن به عمل آمد و چیزی خوشبختانه مشاهده نگردید
آزمایش خون و ادرار هم داده شد و هیچ مارکری مشاهده
نشد
دکتر ایشان گفتند فقط هر دو بار یکبار باید آزمایش
ادرار برای پیگیری مارکرها که خوشبختانه هیچ موردی تاکنون مشاهده نگردیده برای اطمینان بیشتر انجام
شود. میخواستم بدانم آیا نگرانی ما بر طرف شده است یا باید کاردیگری هم انجام بدهیم. لطفا راهنمایی کنید.

ممنون - یک پدر نگران
در ضمن فرزندم پسر و ده سال دارد و سابقه هیچ گونه بیماری ندارد و 38 کیلو وزنش میباشد.

-- یک پدر نگران ، Jun 1, 2008 در ساعت 03:03 PM

سلام. همانطور که فرمودید تومور خوش خیم کارسینوئید بوده است و احتمالاً تاکنون به دیگر ارگان ها دست اندازی نداشته است. این نوع تومورهای بیشتر در دستگاه گوارش و روده دیده می شوند و معمولاً خوش خیم خواهند بود مگر اینکه در اثر عاملی رو به بدخیمی بگذارند.
تورم غدد لنفاوی اطراف ضایعه همیشه نشان از دست اندازی نیست بلکه این غدد از سلول های ایمنی سرشار می شوند تا عمل مبارزه با تومور هرچه سریعتر پیش برود. همانطور که در پاسخ به دیگر عزیزان عرض کردم حتماً پزشک معالج از نزدیک و با آزمایشات و معاینات بالینی بسیار بهتر می تواند راهنماییتان کند اما پیشنهاد می کنم چکاپ درنظر گرفته شده از سوی پزشک حتماً رعایت شود تا هرگونه خطر احتمالی پنهان نماند.
سپاس

-- هادی ناصری ، Jun 1, 2008 در ساعت 03:03 PM

Aks-ha bakhshi az etelaat ro montaghel mikonand va besiar mofid hastand. Harchand momken ast adam doost nadashte bashad ke oun-ha ro bebinad (az jomle khode man

-- mehran ; Canada ، Sep 27, 2008 در ساعت 03:03 PM

با سلام، و تشکر از مطالب جالبی که ارائه می دهید. من در حدود 2 ماه پیش به خاطر پولیپ روده بزرگ (fap) جراحی شدم و کل روده بزرگ من به خاطر بالا بودن تعداد پولیپ ها و احتمال بد خیم شدنشان برداشته شد. تقریبا تا حالا هم مشکل خاصی برایم پیش نیامده و مثل افراد عادی به زندگی ادامه می دهم و اینو مدیون دکتر خوبم می دونم که واقعا در سپری کردن این عمل خیلی کمکم کرد . واقعا از ایشون ممنونم. فقط در حال حاضر مواقعی که استرس دارم و یا عصبانیم ، شکمم صداهای وحشتناکی می خوره که نمی دونم چیکار کنم.
لطفا اگه می تونید راهنماییم کنید

-- شفیعی ، Oct 29, 2008 در ساعت 03:03 PM

درود. دوست عزیز اثر استرس بر دستگاه گوارش و کلاً بدن طبیعی و اثبات شده است. در این مورد باید عرض کنم که افراد عادی هم گاهی اوقات پس از استرس به اسهال یا یبوست زودگذر مبتلا می شوند.
البته در شما که تحت عمل جراحی بوده ایید بهترین کار مراجعه به پزشک معالج یا جراحتان است زیرا ایشان بهتر از وضعیت شما آگاه است و کمک موثری به شما خواهد کرد. سپاس

-- هادی ناصری ، Oct 31, 2008 در ساعت 03:03 PM

با عرض سلاموتشکر.از دوران بلوغ این بیماری رادارم.مرتب تحت درمان بودهام .3ماهی میشود که مجددا عود کرده.وباعث ترسونگرانی من و همسرم شده.دارویشیمی درمانی وکورتن مصرف میکنم.از مطالب فوق متشکرم.وامیدوارم درباره بیمای ام بیشتر بدانم

-- سوسن 40 ساله ، Dec 14, 2008 در ساعت 03:03 PM

مطالب بسیار جامع ومفید بود
لطفا درباره علائم این بیماری بیشتر توضیح دهید

-- الیاس ، Dec 20, 2008 در ساعت 03:03 PM

خیلی عالی بود دمت گرم

-- mohammad ، Dec 27, 2008 در ساعت 03:03 PM

سلام. لطفا آدرس و پزشکان فوق تخصص سرطان روده را برام ارسال کن. مرسی.

-- کوروش ، Aug 5, 2009 در ساعت 03:03 PM