خطر افزایش فشار خون با مصرف نوشیدنی‌های انرژی‌زا

نوشیدنی‌های انرژی‌زا با مقادیر بالای کافئین که روز به روز بر محبوبیتشان افزوده می‌شود، ممکن است چیزی بیش از یک افزایش انرژی برای مصرف‌کنندگان به ارمغان بیاورند. این نوشیدنی‌ها به احتمال قوی باعث افزایش ضربان قلب و فشار خون می‌شوند.

نوشیدنی‌های انرژی‌زای کربوهیدرات‌دار (قندی) (منبع)

نتایج یک مطالعه‌ی محدود به محققان را واداشت تا به افراد دارای فشار خون بالا یا بیماری‌های قلبی توصیه کنند که از مصرف نوشابه‌های انرژی‌زا خودداری نمایند. زیرا این نوشیدنی‌ها می‌توانند فشار خون را به شدت افزایش و یا اثر داروهای مصرفی آن‌ها را تغییر دهند.

به اعتقاد محققان نوشیدنی‌های انرژی‌زا معمولاً دارای مقادیر بالای کافئین (Caffeine) و تائورین (Taurine) هستند. تائورین یک اسید آمینه است که در غذاهای غنی از پروتئین همانند گوشت قرمز و ماهی یافت شده و می‌تواند بر ساختار قلب و فشار خون اثر کند.

مدیر گروه تحقیقات بر روی نوشیدنی‌های انرژی‌زا، جیمز کالاس (James Kalus) از بیمارستان هنری فورد دیترویت با اشاره به افزایش فشار خون افراد مورد مطالعه می‌گوید: «ما در داوطلبان سالم که فقط بر روی صندلی نشسته و مشغول تماشای فیلم بودند، هم افزایش فشار خون و هم افزایش ضربان قلب را مشاهده کردیم. آن‌ها مشغول ورزش نبودند و در حال استراحت به سر می‌بردند.»

افزایش فشار خون در گروه که متشکل از ۱۵ نفر داوطلب سالم با میانگین سنی ۲۶ سال بود، به مرحله‌ی خطرناک نرسید؛ اما این افزایش در افرادی که مبتلا به بیماری‌های قلبی و عروقی هستند و یا داروهای کاهنده‌ی ضربان قلب و فشار خون مصرف می‌کنند، حائز اهمیت است.

اتحادیه‌ی تولیدکنندگان محصولات آشامیدنی آمریکا در واکنش به این یافته در بیانیه‌ای اظهار کرد: «مقدار کافئین موجود در نوشیدنی‌های انرژی‌زا یا قهوه ممکن است موقتاً کمی فشار خون را افزایش دهد که این اثر برابر با افزایش فشار خون در یک سلسله پیاده‌روی است. بنابراین مصرف این نوشیدنی‌ها علی‌الخصوص در مقایسه با نوشیدنی‌های سرشار از کافئین و محبوبی چون قهوه، آن‌چنان تأثیر خاصی ندارد.»

شرکت‌های تولید کننده‌‌ی آشامیدنی، محصولات متنوعی همچون نوشیدنی‌های بدون الکل را عرضه می‌کنند که انرژی فرد را افزایش می‌دهند. محصولات اسامی چون: Full Throttle ، Amp و Rush دارند. Red Bull که توسط کارخانه‌ی اتریشی Red Bull GmbH تولید می‌شود پرفروش‌ترین نوشیدنی انرژی‌زا است.

کالاس از بردن نام محصولی که در پژوهش استفاده شده بود، خودداری کرد. به گفته‌ی او نوشیدنی‌ها عموماً محتوی ترکیبات مشابهی هستند. او اضافه می کند: «با آوردن نام محصول، پیام تحقیق که «تمام این نوشیدنی‌ها نیاز به بازنگری دارند» تحت‌الشعاع قرار می‌گیرد.»

از شرکت‌کنندگان خواسته شده بود تا دو روز پیش از شروع مطالعه، از مصرف مواد حاوی کافئین بپرهیزند. در طول زمان تحقیق هر کدام از آن‌ها روزانه دو قوطی نوشیدنی انرژی‌زا به مدت هفت روز مصرف کردند.

نوشیدنی‌های انرژی‌زا با مواد محرک و افزاینده‌ی انرژی خود روز به روز بر محبوبیتشان افزوده می‌شود (منبع)

سازمان غذا‌ و داروی آمریکا‌ (FDA) میزان مصرف استاندارد کافئین را برای مصرف همراه با یک وعده‌ی غذایی یا نوشیدنی ۶۵ میلی‌گرم معین کرده است. در حالی که هر قوطی نوشیدنی انرژی‌زا حاوی هشتاد میلی‌گرم کافئین و هزار میلی‌گرم تائورین است

ضربان قلب داوطلبان در روز اول هشت درصد و در روز هفتم ۱۱ درصد افزایش یافت.

مطالعات نشان می دهند حداکثر فشار خون سیستولی‌ (‌رقم نخست در بیان فشار خون که نمایان‌گر فشار در هنگام انقباض قلب است‌) در روز اول هشت درصد و در روز هفتم ۱۰ درصد افزایش داشته است. همچنین فشار خون دیاستولی‌ (‌رقم دوم در بیان فشار خون که نمایان‌گر فشار در هنگام استراحت قلب در میان ضربان است‌) ‌در روز اول هفت درصد و در روز هفتم هشت درصد افزایش داشته است.

در این مطالعه ترکبیات مؤثر در تغییرات مورد اشاره مشخص نشده‌اند؛ اما به گفته‌ی کالاس نقش اصلی احتمالاً بر عهده‌ی کافئین و تائورین است.

کالاس همچنین اضافه کرد که این پِِژوهش دربرگیرنده‌ی اثرات احتمالی روش‌های مصرف این نوشیدنی‌ها بر سلامت، همچون مخلوط کردن آن‌ها با الکل نیست. این در ‌حالی است که در ایتالیا، مخلوط کردن این نوشیدنی‌ها با الکل، به خصوص در میان دانشجویان محبوبیت خاصی یافته است.

بر ‌اساس نتایج پِِژوهشی که بر‌ روی ۵۰۰ نفر از دانشجویان پزشکی دانشگاه مسیینا انجام شده است، بیش از ۵۶ درصد دانشجویان پرسش‌شونده نوشیدنی‌ انرژی‌زا مصرف می‌کنند و از‌این مقدار بیش از ۴۸ درصد آن‌ها این نوشیدنی‌ها را با الکل مخلوط می‌کنند.

ترکیب کردن نوشیدنی انرژی‌زا با الکل علاوه بر افزایش اثرات نامطلوب هر دوی آن‌ها، خطر افزایش انواع آسیب‌دیدگی را نیز بالا می‌برد.

از جمله دیگر اثرات ترکیب این دو، کم‌آبی بدن است. الکل و نوشیدنی‌های انرژی‌زا باعث کم‌آبی در بدن شده و از آن‌جا که کمبود آب، متابولیزه شدن الکل را کاهش می دهد، احتمال بروز مسمومیت با الکل بالا می‌رود.

مهم‌ترین عامل از دست رفتن آب بدن با مصرف این نوشیدنی‌ها‌ (‌جدای از ترکیب با الکل که زیان‌بارتر هم هست) ‌کافئین است؛ زیرا خاصیت ادرار‌آوری دارد.

انواع مختلف نوشیدنی‌های انرژی‌زا؛ اما با ترکیباتی نسبتاْ یکسان (منبع)

تائورین؛ عضوی جدانشدنی از نوشیدنی‌های انرژی‌زا:
تائورین (Taurine) یا دو‌آمینو‌اتان سولفونیک اسید (2-aminoethanesulfonic acid) در سال ۱۸۲۷ میلادی توسط دو دانشمند اتریشی کشف شد.

نام این ماده از واژه‌ی Taurus گرفته شده که در لاتین به معنی گاو‌ نر است؛ زیرا برای اولین بار از صفرای گاو جداسازی شد. تائورین از گروه اسید آمینه‌های غیرضروری است و از مشتقات اسید آمینه گوگرددار سیستئین (Systeine) محسوب می‌شود.

‌اسید آمینه‌های غیرضروری، اسيدهایی هستند که بدن به دریافت آن‌ها از محیط خارجی نياز ندارد و خود می‎تواند آن را بسازد. البته ساخت تائورین در بدن بنا به شرایط آن متفاوت بوده و در بعضی از مواقع برای نمونه در زمان اضطراب، خستگی و بیماری‌ها نیاز بدن به تائورین افزایش می‌یابد و در آن هنگام بدن نمی‎تواند این ماده را به اندازه کافی و مورد نیاز تولید کند.

از اثرات تائورین در بدن می‌توان به ساخت بافت عضلانی اشاره کرد. تائورین از اجزای اصلی صفرا است که به منظور هضم چربی‌ها، تنظيم کلسترول خون و جذب ویتامین‌های محلول در چربی به آن نیاز است. تائورین به همراه عنصر «روی» برای سلامتی چشم و بینایی لازم است.

تائورین نقش سم‌زدایی از بدن را نیز دارد. زیرا آنتی اکسیدان محسوب می‎شود. بر اساس آزمایشاتی بر روی موش‌های صحرایی دیابتی مشخص شده است که در این حیوانات، تائورین موجب کاهش وزن و کاهش قند خون می‌شود.

همچنین معلوم شده که عنکبوت‌ها نیز دارای تائورین هستند و در صورت تغذیه‌ی جوجه‌ی پرندگان از عنکبوت، توانایی یادگیری و مهارت‌های آن‌ها در بزرگسالی افزایش چشمگیری خواهد یافت.

مصرف تائورین موجود در نوشابه‌های انرژی‌زا، سبب تحریک دستگاه عصبی، افزایش انرژی، رفع خستگی، نشاط آوری، افزایش استقامت و رفع استرس می‌گردد. همچنین از تائورین به همراه اسید آمینه کراتین (Creatine) در مکمل‌های بدن سازی استفاده می‌شود.

میزان تائورین در نوشیدنی‌های مختلف متفاوت است. «Red Bull» حاوی هزار میلی‌گرم، «Full Throttle» حاوی ۱۱۹۴ میلی‌گرم، «Boo Koo Energy» حاوی سه هزار میلی‌گرم و «Wired Energy Drinks X5000» حاوی ۴۴۰۰ میلی‌گرم تائورین هستند.

مصرف نوشیدنی انرژی‌زا هنگام کار (منبع)

دیگر ترکیبات نوشیدنی‌های انرژی‌زا:
کافئین (Caffeine): کافئین محرک سیستم عصبی مرکزی (CNS) است و به طور موقت باعث رفع خواب‌آلودگی می‌شود. از سایر اثرات کافئین بر روی بدن می‌توان به رفع خستگی، افزایش تمرکز، اتساع عروق خونی، افزایش عملکرد جسمی و ذهنی، افزایش استقامت، ادرار آوری، شل کردن عضلات صاف نایچه‌ها و افزایش اسید معده اشاره نمود.

کافئین به مقدار زیاد در ترکیب با داروهای ضد التهاب غیراستروئیدی همانند ایبوپروفن برای کاهش التهاب نیز مورد استفاده دارد. نوشیدنی‌های انرژی‌زا به طور معمول ۶۰ تا ۸۰ میلی‌گرم، نوشابه‌های معمولی (کولا) ۵۰ میلی‌گرم و یک فنجان قهوه ۷۰ تا ۹۰ میلی‌گرم کافئین دارد.

کافئین در بیش از ۶۰ گونه‌ی گیاهی یافت می‌شود. حشراتی که از گیاهان کافئین‌دار تغذیه می کنند به مرگ یا فلجی دچار می‌شوند که در حقیقت این ماده نقش آفت‌کش را برای گیاهان ایفا می‌کند.

عصاره‌ی گیاه گوارانا (Guarana): گیاه گوارانا از گیاهان بومی منطقه‌ی آمریکای جنوبی و گیاهی محرک است. ساکنین آمازون آن را برای افزایش مصرف انرژی مصرف می‌کنند. این گیاه حاوی سه تا چهار درصد کافئین است و خاصیت ادرارآوری دارد.

همچنین این گیاه دارای موادی به نام تئوبرومین (Theobromine) و تئوفیلین (Theophylline) است که محرک دستگاه عصبی هستند و اکثراً در چای و قهوه یافت می‌شوند.

ویتامین‌های گروه B: این ویتامین‌ها در سوخت و ساز و افزایش سطح انرژی بدن نقش دارند.

گیاه جین‌سینگ (Ginseng): یک گیاه آسیای شرقی است که مصرف آن باعث افزایش مقاومت بدن نسبت به استرس، تقویت حافظه، تقویت سیستم ایمنی - عصبی و افزایش شادابی و انرژی، رفع خستگی، کاهش قند خون و کاهش عوارض پیری می‌شود.

عوارض مصرف بیش از حد آن شامل بی‌خوابی، تهوع، سردرد، اسهال، افزایش یا کاهش فشار خون است. البته میزان جین‌سینگ در نوشابه‌های انرژ‌ی‌زا کمتر از آن است که موجب این عوارض گردد. مصرف استاندارد برابر با ۲۰۰ میلی‌گرم از عصاره‌ی این گیاه در روز است.

گیاه جینکو بیلوبا (Ginkgo Biloba): یک گیاه بومی کشور چین است که اثرات مصرف آن بهبود یادگیری و حافظه، بهبود تمرکز، بهبود گردش خون، ضدافسردگی، خاصیت آنتی‌اکسیدانی و ضدسرطانی است.

حدس زده می‌شود که این گیاه پیرترین موجود زنده بر روی زمین است. در حال حاضر در چین از این گیاه برای درمان آلزایمر استفاده می‌شود.

ال کارنیتین (L-Carnitine): آمینواسیدی که توسط کبد و کلیه ها ساخته می شود و در سوخت و ساز چربی و افزایش سطح انرژی نقش دارد. این آمینواسید باعث افزایش ضربان قلب می‌شود.

قندها (Carbohydrates): گلوکز و انواع قندها در نوشیدنی‌های انرژی‌زا به کار می‌روند زیرا نقش افزایش دهنده‌ی انرژی را دارند.

آنتی‌اکسیدان‌ها (Antioxidants): آنتی اکسیدان‌ها موادی هستند که بدن را از آسیب‌های ایجاد شده توسط رادیکال‌های آزاد محافظت می کنند. ویتامین‌های C ،E ،A و سلنیوم (Selenium) می‌توانند به عنوان آنتی‌اکسیدان در نوشیدنی‌های انرژی‌زا موجود باشند.

منابع:
۱- رویترز

۲- یاهو نیوز

۳- ساینس دیلی برای:
الف) افزایش فشار خون با مصرف نوشیدنی‌های انرژی‌زا
ب) محبوبیت مخلوط نوشیدنی‌های انرژی‌زا با الکل در ایتالیا
پ) خطرات ترکیب نوشیدنی انرژی‌زا با الکل
ت) تائورین در عنکبوت و اثر آن در جوجه‌ی پرندگان

۴- دانش‌نامه آزاد ویکی پدیا برای:
الف) نوشیدنی‌های انرژی‌زا
ب) تائورین

۵- دیلی آزتک

۶- ساینس کیسز

۷- وب مد

۸- لایو ساینس

۹- تبیان

۱۰- انرژی فیند

۱۱- سازمان سلامت ملی آمریکا

۱۲- سازمان غذا و داروی آمریکا