| رادیو زمانه > خارج از سیاست > نجوم > خورشید تاریک در سالگرد حملات یازدهم سپتامبر | ||
خورشید تاریک در سالگرد حملات یازدهم سپتامبرپس از گذشت شش سال و در سالروز وقوع حملات تروریستی یازدهم سپتامبر ۲۰۰۱، شاهد خورشيدگرفتگي در قاره آمريکا خواهيم بود؛ البته نه در نيويورک، بلکه در جنوب قاره‌ی آمریکا. کسوف جزئی سه‌شنبه یازدهم سپتامبر ۲۰۰۷ (برابر با بیستم شهریور ۱۳۸۶) در بخشی از آمریکای جنوبی شامل کشورهای آرژانتین، پاراگوئه، بولیوی، اروگوئه، شیلی و قسمتی از جنوبگان قابل رؤیت است. اين خورشيدگرفتگی، آخرین کسوف سال ۲۰۰۷ است و از ساعت ۱۰:۲۵ به وقت گرينويچ آغاز شده و ساعت ۱۲:۳۱ به اوج می‌رسد. پایان گرفت در ساعت ۱۴:۳۶ خواهد بود. این گرفت، ششمین کسوف جزئی از سری خورشیدگرفتگی های دوره‌ی ۱۵۴ ساروسی است. خورشید گرفتگی پیشین از نوع جزئی در ۱۹ مارس ۲۰۰۷ اتفاق افتاد و در آسیا و آلاسکا قابل مشاهده بود. اما خورشیدگرفتگی چیست و چگونه اتفاق می‌افتد؟ این اتفاق زمانی به وقوع می‌پیوندد که ماه تقریباْ نزدیک یکی از گره‌های مداری خود باشد. (گره‌های مداری، نقاطی هستند که در آن مدار یک جسم، مدار جسم دیگری را قطع می‌کند.) زیرا هنگامی که ماه در نزدیکی گره‌های خود باشد، تقریباْ بر صفحه‌ی زمین-خورشید منطبق میشود و بنابراین، این امکان به وجود می‌آيد که سایه‌اش بر زمین بیفتد. کسوف به سه شکل اصلی اتفاق می‌افتد:
۱- کسوف حلقوی(Annular): بیضی‌شکل بودن مدار ماه، باعث میشود تا ماه زمانی در نقطه‌ی اوج (دورترین فاصله از زمین) و زمانی در نقطه‌ی حضیض (نزدیک‌ترین فاصله با زمین) قرار بگیرد. اگر هنگام کسوف، ماه در اوج مداری خود باشد، اندازه زاویهای آن، آن گونه که از زمين ديده میشود، در مقایسه با اندازه زاویهای خورشید کم‌تر میشود. بدین ترتیب، همه‌ی قرص خورشید در پشت ماه مخفی نمی‌گردد. در نتيجه، خورشید در ميانه‌ی کسوف، به صورت حلقه‌ای نورانی دیده میشود و این خود یکی از جاذبه‌های این نوع کسوف است. کسوف ۱۸ بهمن‌ماه ۱۳۸۶ از نوع خورشیدگرفتگی حلقوی خواهد بود. ۲- کسوف کلی(Total): در این خورشيدگرفتگی، فاصله‌ی ماه از زمین نسبت به حالت قبل کم‌تر است بنابراین تمام قرص خورشید را می‌پوشاند. با پنهان شدن قرص خورشید، تاج خودنمایی می‌کند و صحنه‌های زیبای کسوف کلی (که نمونه‌ی آن را در سال ۱۳۷۸ دیدیم) خلق میشود. کسوف سال ۱۳۷۸ آخرین کسوف کلی دیده شده از خاک ایران بود و تا ۲۰ مارس ۲۰۳۴ میلادی (اسفندماه ۱۴۱۲ شمسی) چنین کسوفی در ایران دیده نخواهد شد. ۳- کسوف جزئی(Partial): در این نوع کسوف، به سبب موقعیت جغرافیایی ناظر و همچنین به دلیل موقعیت ماه در مدارش، زمین وارد تمام سایه‌ی ماه نمی‌شود یا تمام سایه‌ی ماه از مکان رصد ناظر عبور نمی‌کند. بدین ترتیب رصدگر، تنها در نیم‌سایه قرار می‌گيرد و از ديد او فقط بخش‌هایی از خورشيد به وسيله‌ی ماه پوشيده میشود. خورشیدگرفتگی ۱۱ سپتامبر امسال، از همین نوع کسوف است. نوعی دیگری از کسوف هم وجود دارد به نام خورشيدگرفتگی ترکيبی (Hybrid) که می‌توان آن را هم در رده حلقوی‌ها در نظر گرفت و هم در رده کسوف‌های کلی. در این نوع کسوف، در بعضی از نقاط زمین کسوف کلی است و در بعضی از نقاط، ماه قسمت‌های بسیار کمی از قرص خورشید را نمی‌پوشاند. نمونه‌ی این نوع کسوف در سال ۱۳۸۴ در بخش‌هایی از آمریکای مرکزی اتفاق افتاد.
دوره‌ی ساروسی؛ بازگشت کسوف‌ها: این چرخه‌ی کسوف‌ها که اخترشناسان بابل باستان آن را «ساروس» (به معنی تکرار) نامیدند، به سبب حرکت گره‌های مداری ماه رخ می‌دهد. زمانی مدار ماه در نقطه‌ای صفحه‌ی مداری زمین (دایرة البروج) را قطع می‌کند که ماه نو در نزدیکی گره‌ها، یعنی در امتداد خط واصل زمین-خورشید قرار بگیرد و سایه‌ی آن بر زمین بیفتد. خورشید فقط دو بار در سال، به فاصله‌ی حدود شش ماه، در نزدیکی گره‌های مدار ماه قرار دارد که آن اوقات را «فصل گرفت» می‌نامند. خورشید گرفتگی بعدی، هفتم فوریه‌ی ۲۰۰۸ (۱۸ بهمن ماه ۱۳۸۶) و حلقوی خواهد بود. این کسوف در بخش‌هایی از جنوبگان، نیوزیلند و جنوب شرقی استرالیا دیده خواهد شد و طول مدت آن دو ساعت و ۱۲ دقیقه خواهد بود. منابع:  |
||
