| رادیو زمانه > خارج از سیاست > نجوم > کشف سیستم‌های سیاره‌ای پیرامون دوقلوهای ستاره‌ای | ||
کشف سیستم‌های سیاره‌ای پیرامون دوقلوهای ستاره‌ای
هادی ناصری
تلسکوپ ناسا سیاراتی گسترده‌شده به دور مجموعه‌های ستاره‌ای دوتایی را کشف کرد. تاکنون تصور می‌شد که بیش از نیمی از ستارگان جهان دوقلو هستند؛ ولی این تحقیقات نشان می‌دهد که این نوع ستارگان، بیشترین را در عالم هستی تشکیل می‌دهند. غروب در برخی از این دنیاها، مانند غروب دو خورشید سیاره‌ی لوک‌اسکای واکر، به نام تاتویین در فیلم مشهور جنگ ستارگان می‌ماند که دو خورشید در هنگام غروب پشت سر هم در افق قرمزرنگ محو می‌شوند. دیوید تریلینگ از دانشگاه آریزونا می‌گوید: «به نظر نمی‌رسد مشکلی بر سر وجود مجموعه‌های سیاره‌ای با ستارگانی دوتایی وجود داشته باشد». در گذشته ستاره‌شناسان تصور می‌کردند که سیارات فقط می‌توانند در سیستم‌های دوتایی گسترده و استثنایی شکل بگیرند. در فاصله‌ای هزار بار بیشتر از فاصله‌ی بین زمین و خورشید، یا به عبارتی بهتر، هزار واحد نجومی. ۵۰ سیاره از حدود ۲۰۰ سیاره‌ی کشف شده‌ی بسیار دور، در بیرون از منظومه‌ی خورشیدی، حول یکی از اعضای مجموعه‌های دوتایی می‌گردند.
یافته‌های جدید تلسکوپ اسپیتزر، بیشتر به ستارگانی دوتایی با فاصله‌ای نزدیک‌تر بین صفر تا پانصد واحد نجومی می‌پردازد. تا امروز، اطلاعات زیادی در مورد چگونگی تحت تأثیر قرار گرفتن رشد سیارات در فاصله‌های نزدیک بین ستارگان به دست نیامده است. تکنیک‌های استاندارد رصد و شکار سیاره‌ها عموما در مورد این ستارگان کاربردی ندارند، ولی در سال ۲۰۰۵ میلادی، یک اخترشناس ناسا شواهدی از حضور یک سیاره در سیستمی چند ستاره‌ای یافت کرد. تریلینگ از تلسکوپ فرو-سرخ اسپیتزر، نه برای یافتن سیارات، بلکه برای یافتن صفحات غبار در مجموعه‌های ستارگان دوتایی استفاده کرد. این صفحات، به گفته‌ای نخاله، از اجرام ریز سماوی و قطعات صخره‌ای شکل گرفته‌اند که هیچ‌گاه موفق به تشکیل سیاره‌ای سنگی نشده‌اند. یافته‌ها به این نکته اشاره می‌کنند که مراحل تشکیل سیارات حول یک یا چند ستاره، بی‌ارتباط به بی‌عیب و نقص بودن رشد آنها نیست. در بررسی جامعی که انجام شد، اخترشناسان به دنبال یافتن صفحات در ۶۹ مجموعه‌ی دوتایی، در فواصلی بین ۵۰ تا ۲۰۰ سال نوری بودند. قریب به اتفاق ستارگان مورد بررسی، جوان‌تر و پر جرم‌تر از خورشید میان‌سال منظومه‌ی خورشیدی بودند. با توجه به داده‌ها، حدود ۴۰ درصد مجموعه‌ها صفحه داشتند؛ به‌طوری که به طرز قابل ملاحظه‌ای بزرگ‌تر از صفحات اطراف تک‌ستارگان بودند. این بدان معنی‌ست که سیستم‌های سیاره‌ای در ستارگان دوتایی، حقیقتی معمول همانند وجود سیستم‌های سیاره‌ای حول ستارگان تکی‌ست.
از طرف دیگر، اخترشناسان از یافتن صفحاتی فراوان‌تر از حدّ معمول (حدود ۶۰درصد) در اطراف ضخیم‌ترین و پرجرم‌ترین دوقلوها غافلگیر شدند. این صفحات (که همچون بستری گرم و راحت هستند) ستاره را در فضایی به فاصله‌ی صفر تا سه واحد نجومی همراهی می‌کنند. اسپیتزر صفحاتی را یافت که هر دو عضو مجموعه‌ی دوتایی را، بسیار بهتر از یک تک‌ستاره، در بر می‌گرفت. سیستم‌های فوق‌العاده ضخیم مکان‌هایی هستند که سیارات، در صورت وجود، غروب‌هایی مانند آن‌چه در تاتویین اتفاق می‌افتد را تجربه می‌کنند. «ما از این‌که صفحات بیشتری را اطراف مجموعه‌های ضخیم پیدا کردیم بسیار شگفت‌زده شدیم». تریلینگ در ادامه می‌افزاید: «این می‌تواند بدان معنی باشد که شکل‌گیری سیارات، ترجیحآ بیشتر باید در مجموعه‌های ضخیم باشد تا تک‌ستارگان؛ ولی نشان‌دهنده‌ی این موضوع نیز می‌تواند باشد که سیستم‌های قطور، صفحات و غبار بیشتری دارند. مشاهدات آینده پاسخ بهتری به این امر خواهد داد». مشاهدات اسپیتزر همچنین بیان می‌کند که تمام سیستم‌های دوتایی مکان‌های مناسبی برای شکل‌گیری سیارات نیستند. تلسکوپ صفحاتی با فاصله‌ای کمی بیشتر به همراه هم در فضای میانی سیستم‌های دوتایی، بین سه تا پنجاه واحد نجومی یافت کرده است. این بدین معنی‌ست که ستارگان ممکن است خیلی نزدیک به هم، یا خیلی دور از هم برای تشکیل سیارات باشند.
کارل استیپلفلدت از آزمایشگاه جت پروپالشن ناسا در کالیفرنیا میٔ‌گوید: «برای یک سیاره در مجموعه‌ی دوتایی، مکان مهم‌ترین مسأله است». تریلینگ در انتها اضافه می‌کند: «سیستم‌های دوتایی، تا پیش از این، عمدتا نادیده گرفته می‌شدند؛ زیرا مطالعه بر روی آنها بسیار مشکل است. ولی این مجموعه‌ها معمول‌ترین مکان‌ها برای تشکیل سیارات در کهکشان ما هستند».
ـ سایت ناسا  |
||
